Projektowanie protez
MED.11. Wykonywanie i dobieranie przedmiotów ortopedycznych oraz środków pomocniczych - Technik ortopeda 321403
Projektowanie leja protezy przy amputacji na poziomie podudzia
PROGRAM ĆWICZENIOWY DO PROJEKTOWANIA
Spis treści
Program ćwiczeniowy do projektowania leja protezy przy amputacji na poziomie podudziaProgram ćwiczeniowy do projektowania leja protezy przy amputacji na poziomie podudzia
SamouczekSamouczek
Kikuty podudziaKikuty podudzia
Charakterystyka lejów protezowychCharakterystyka lejów protezowych
Program ćwiczeniowy do projektowania leja protezy przy amputacji na poziomie podudzia
Program ćwiczeniowy do projektowania “Projektowanie leja protezy przy amputacji na poziomie podudzia” rozpoczyna się ekranem startowym. Program umożliwia zaprojektowanie wybranego leja protezowego. Klikając przycisk Start, użytkownik przechodzi do ekranu z celami. Następnie, klikając przycisk Dalej do pytań wstępnych. Po poprawnej odpowiedzi na pytania rozpoczynające, przechodzi do ekranu wyboru rodzaju kikuta: krótki, średni i długi.
Po wyborze rodzaju kikuta pojawia się okno z tabelą z wymiarami modelu do uzupełnienia. Po wpisaniu i kliknięciu przycisku Sprawdź, otwiera się okno z informacją zwrotną. Klikając przycisk Dalej, użytkownik przechodzi do ekranu z projektowaniem leja. Na modelach widoczne są linie w różnych kolorach, po prawej stronie interaktywne pola wyboru odpowiadające kolorom. Po zaznaczeniu wybranych elementów i kliknięciu przycisku Wyodrębnij lej podudzia, użytkownik otrzymuje informację zwrotną o poprawnie lub błędnej podjętej decyzji.
Zasób interaktywny dostępny pod adresem https://zpe.gov.pl/a/D11yL2F0F
Powrót do spisu treściPowrót do spisu treści
Samouczek
Kikuty podudzia
Poziomy amputacji
W wyniku amputacji w obrębie podudzia uzyskuje się kikuty:
krótkie
średnie
długie
Kikut krótki
Kikut długości poniżej 25% pierwotnej długości podudzia.
Przy tej amputacji często występuje usunięcie kości strzałkowej.
Kikut z tendencją do przykurczu i braku stabilności w stawie kolanowym.
Warunki do protezowania ograniczone.
Kikut średni
Kikut długości więcej niż 25% do mniej niż 45% pierwotnej długości podudzia.
Kikut najbardziej optymalny pod względem budowy i wydolności oraz protezowania.
Kikut długi
Długość kikuta powyżej 45% pierwotnej długości podudzia.
Kikut z niewielką ilością tkanek miękkich.
Długość ogranicza dobór elementów do budowy protezy.
Cechy kikuta dobrze przygotowanego do protezowania:
Optymalna długość - więcej niż 25% do mniej niż 45% pierwotnej długości (możliwa przede wszystkim w przypadku amputacji planowanych). Długość kikuta ma znaczenie dla:
Osadzenia w leju protezowym - im dłuższy kikut tym kontakt z lejem protezowym jest większy.
Rozłożenia obciążeń - przy dłuższym kikucie obciążenia rozkładają się na większej powierzchni, co pozwala na mniejszy nacisk jednostkowy przypadający na 1 cm² powierzchni leja. Ma to wpływ na komfort użytkowania protezy.
Efektywności przenoszenia energii kinetycznej – im dłuższy kikut tym wydatek energetyczny jest mniejszy. Sterowanie protezą jest mniej obciążające dla pacjenta a efekt funkcjonalny zwiększa się.
Doboru elementów protezy- im krótszy/dłuższy kikut dobór elementów jest bardziej ograniczony.
Dobry stan umięśnienia kikuta (wpływa na dobre osadzenie w leju protezowym i funkcje ruchowe kikuta)
Kształt walca lub ściętego stożka.
Dobra reakcja na ucisk po stronach bocznych oraz na szczycie kikuta.
Brak dolegliwości bólowych.
Brak ograniczenia ruchów w stawach kolanowym i biodrowym oraz przykurczy.
Przykładowe cechy problematycznego kikuta podudzia:
Zbyt długi lub zbyt krótki kikut - ograniczone możliwości doboru elementów do konstruowania protezy. Za krótki kikut ogranicza możliwości osadzenia kikuta w leju protezowym.
Mięśnie po amputacji nie wykonujące pracy zanikają. Jednocześnie bardziej uwydatniają się elementy kostne, naczynia i nerwy nie są dostatecznie osłonięte. W wyniku czego odporność na ucisk zmniejsza się i pojawiają się trudności w dopasowaniu leja.
Kształty problematyczne np. kolbowatość w części dystalnej kikuta, zbyt ścięte krawędzie stożkowatego kształtu, nadmiar tkanek miękkich.
Dolegliwości bólowe. Mogą być spowodowane przez: wyrośla kostne, zbliznowacenia, stany zapalne, nerwiaki.
Ograniczenie ruchów w stawach, przykurcze. Występowanie takich dolegliwości ogranicza pełne wykorzystanie protezy w warunkach statycznych oraz dynamicznych.
Ocena stanu kikuta
Ukształtowanie kikuta podudzia pozwala na wyznaczenie miejsc przystosowanych do przyjmowania nacisku oraz miejsc, które wymagają odciążenia. Obszary te mają znaczenie dla tworzenia leja protezowego. Przed wykonaniem leja należy ocenić stan kikuta oraz miejsc gdzie nacisk jest tolerowany (obciążenia) i miejsc czułych na nacisk (odciążenia). W miejscach gdzie nacisk jest tolerowany zaczerwienienia powstające po zdjęciu leja uznaje się za prawidłowe, natomiast gdy zaczerwienienie obserwuje się w miejscach czułych na nacisk należy rozważyć nieprawidłowości konstrukcji leja lub jego zakładania przez pacjenta. Jeżeli stan pacjenta tego wymaga należy określić miejsca problemowe np. wrażliwe na ból.
Grafika przedstawia schemat kikuta kończyny dolnej po amputacji w rejonie podudzia. Na rycinie zaznaczono miejsca tolerowanego nacisku.
Na grafice znajdują się punkty interaktywne. Kliknięcie w nie powoduje, że otwiera się ramka z tekstem.
Okolice więzadła właściwego rzepki
Część przednio‑boczna kikuta
Część tylna kikuta, dół podkolanowy
Część przednio‑przyśrodkowa kikuta
Grafika przedstawia schemat kikuta kończyny dolnej po amputacji w rejonie podudzia. Na rycinie zaznaczono miejsca czułe na nacisk.
Na grafice znajdują się punkty interaktywne. Kliknięcie w nie powoduje, że otwiera się ramka z tekstem.
Ścięgna mięśni kulszowo‑goleniowych
Kłykcie kości piszczelowej
Głowa kości strzałkowej
Koniec dalszy kości strzałkowej
Guzowatość kości piszczelowej, krawędź przednia kości piszczelowej
Wymiarowanie
Miary na wykonanie leja protezowego podudzia pobiera się za pomocą klasycznej miary gipsowej albo przy użyciu skanera. Kontrolnie dokonuje się pomiaru obwodów i wymiarów pionowych.
Grafika przedstawia schemat kikuta kończyny dolnej po amputacji w rejonie podudzia. Na rycinie zaznaczono miejsca uwzględniane podczas dokonywania pomiarów kontrolnych kikuta.
Na grafice znajdują się punkty interaktywne. Kliknięcie w nie powoduje, że otwiera się ramka z tekstem.
Oś stawu kolanowego, przez kłykcie kości udowych
Obwód w miejscu oznaczonym na szerokość dłoni wypadającym około dziesięciu centymetrów poniżej stawu kolanowego
Największy obwód łydki
Obwód w miejscu wypadającym pięć centymetrów powyżej końca kikuta
Koniec kikuta
Wymiar pionowy, długość kikuta od osi stawu kolanowego do końca kikuta
Linia pionu kończyny
Powrót do spisu treściPowrót do spisu treści
Charakterystyka lejów protezowych
Lej protezowy jest podstawowym elementem konstrukcyjnym protezy. Zadaniem leja jest:
osadzenie i utrzymanie protezy na kikucie,
podparcie masy ciała, przenoszenie obciążeń,
przekazywanie ruchów kikuta na protezę,
zapewnienie użytkownikowi komfortu.
Systemy zawieszenia protezy podudzia na kikucie:
lej kontaktowy - kikut miejscowo podparty,
lej pełnokontaktowy - podparcie na całej powierzchni leja.
Lej kontaktowy – kikut nie ma pełnego kontaktu ze ścianami wewnętrznymi leja, a zasadniczym miejscem podparcia jest okolica więzadła właściwego rzepki.
Samo podparcie podrzepkowe nie wystarcza do utrzymania kikuta w leju. Dodatkowo wykorzystuje się przeciwstawną siłę przypierającą ścianki tylnej leja od strony dołu podkolanowego. Ukształtowanie tylnej części leja powinno uwzględniać odciążenie dla ścięgien mięśni zginaczy kolana.
Grafika przedstawia schemat przekroju leja protezowego w widoku z boku i z tyłu.
Na grafice znajdują się punkty interaktywne. Kliknięcie w nie powoduje, że otwiera się ramka z tekstem.
Podparcie pod więzadłem właściwym rzepki
Ścianka tylna leja
Odciążenie ścięgien mięśni zginaczy kolana
Utrzymywanie protezy na kikucie podudzia jest możliwe poprzez odpowiednie ukształtowanie leja protezowego z wykorzystaniem anatomicznej budowy dalszej nasady uda. Wyróżnia się następujące typy leja stanowiące zawieszenie protezy podudzia na kikucie.
Lej pełnokontaktowy
Kikut przylega do ścianek leja.
Obciążenia przenoszone są całą powierzchnią kikuta.
Element ochronny miejsc wymagających podparcia i wrazliwych stanowią leje silikonowe, kopolimerowe lub poliuretanowe o różnej grubości a także twardości, które zastepują miękki wkład z pianki termoformowalnej.
W celu wytworzenia podciśnienia stosuje się w leju wentyle.
Zawieszenia leja pełnokontaktowego
Opcjonalnie, zawieszenia leja pełnokontaktowego mogą być wspomagane przez zastosowanie kap uszczelniających.
Podział lejów ze względu na ukształtowanie części bliższej
Grafika przedstawia schemat ukształtowania bliższej części leja protetycznego podudzia względem struktur kostnych w okolicy stawu kolanowego.
Na grafice znajdują się punkty interaktywne. Kliknięcie w nie powoduje, że otwiera się ramka z tekstem.
Lej PTB. Podparcie więzadła właściwego rzepki w postaci półeczki podrzepkowej. Ściana tylna leja jest niższa od wysokości podparcia podrzepkowego o mniej więcej dwa centymetry. Lej o tym kształcie jest bardzo często wykorzystywany.
Lej KBM. Rzepka pozostaje otwarta. Części górna boczna i przyśrodkowa obejmują kłykcie kości udowej. Ściana tylna leja jest wyższa od krawędzi przedniej o mniej więcej dwa do dwóch i pół centymetra. Rozwiązanie wskazane przy niestabilności stawu kolanowego z tendencją do przeprostu w kolanie.
Lej PTS. Lej osłania całą rzepkę oraz kłykcie kości udowej. Ściana tylna leja jest położona poniżej rzepki o mniej więcej dwa centymetry. Rozwiązanie stosowane dla krótkich kikutów podudzia oraz przy braku stabilizacji stawu kolanowego.
Leje konwencjonalne mogą wymagać zastosowania dodatkowego zawieszenia.
Grafika przedstawia dwa rodzaje protezy podudzia. Na rycinie zamieszczono również zdjęcie kończyn dolnych człowieka z protezą podudzia oraz zdjęcie protezy tego typu z nogawką wykonaną z elastycznego materiału.
Na grafice znajdują się punkty interaktywne. Kliknięcie w nie powoduje, że otwiera się ramka z tekstem.
Pasek nadkolanowy
Kapa kolanowa
Tulejka udowa z szynami
Leje protezowe
Powrót do spisu treściPowrót do spisu treści