System sojuszy Bismarcka

R3NI1iwQDDkJd1

Ilustracja przedstawia starszego mężczyznę o siwych włosach i zaroście. Ma dłuższe wąsy i brwi. Głowę zdobi wypolerowany hełm ze zdobieniami i zakończony szpicem. Ubrany w mundur z licznymi zdobieniami, świecącymi odznakami. Na ramieniu widoczny naramiennik z frędzlami.

Powstanie w 1871 r. Cesarstwa Niemieckiego zachwiało równowagą sił w Europie. Było to państwo silne militarnie, o dużym potencjale ekonomicznym i wielkich ambicjach politycznych. Głównym celem polityki zagranicznej nowo powstałego mocarstwa było niedopuszczenie do sojuszu między niedawno pokonaną i upokorzoną Francją a Rosją. Taki sojusz groziłby bowiem Niemcom wojną na dwa fronty. Aby tego uniknąć, ówczesny kanclerz Otto von Bismarck dążył do związania wspólnym przymierzem Niemiec, Austro‑Węgier i Rosji. Sojusz ten – zawarty w 1873 r. – szybko się jednak rozpadł. Oba państwa, tj. Austro‑Węgry i Rosja, rywalizowały o wpływy na Bałkanach i konflikt w tym regionie skutkował napięciem między cesarstwem rosyjskim a imperium habsburskim. Każda próba dłuższego związania sojuszem Rosji kończyła się niepowodzeniem. Wobec tego Bismarck zdecydował się na bliższą współpracę z Austro‑Węgrami i podpisał z nimi porozumienie w 1879 roku. Oba państwa zobowiązały się do wzajemnej pomocy militarnej i wsparcia politycznego w razie ataku ze strony Rosji. Powstał w Europie pierwszy blok sojuszu, składający się z Niemiec i Austro‑Węgier. Gdy w 1882 r. dołączyły Włochy, otrzymał on nazwę trójprzymierza.

WeltpolitikWeltpolitikWeltpolitik i narastanie konfliktu z Wielką Brytanią

System przymierzy stworzony przez Bismarcka wymierzony był przede wszystkim przeciw Francji. W Niemczech władzę przejął cesarz Wilhelm II (w 1888 r.) i zapoczątkował kierunek w polityce zagranicznej nazwany Weltpolitik. Nowy cesarz miał ambicje imperialne i rozpoczął ekspansję kolonialną. W tym celu zainicjował program rozbudowy floty. W 1905 r. ReichstagReichstagReichstag ogłosił zwiększenie wydatków na budowę floty i zarządził budowę siedemnastu nowych okrętów w ciągu następnych siedmiu lat. Te działania wprowadziły Niemcy na drogę konfliktu z Wielką Brytanią, która dotychczas była największą potęgą kolonialną i państwem posiadającym największą flotę.

Niedźwiedź z Marianną

Wilhelm II zerwał z tradycyjną polityką Bismarcka utrzymania sojuszu z Rosją. Ta zaś zaczęła dążyć do porozumienia z Francją. Podpisanie tego paktu nastąpiło w 1892 r. Na jego mocy Francja i Rosja obiecały sobie wzajemną pomoc w razie ataku ze strony Niemiec. Dla przemysłu francuskiego otworzyły się nowe, chłonne rynki zbytu na wschodzie, a do imperium carów zaczął napływać tak bardzo potrzebny mu obcy kapitał. Poczyniono pierwszy krok ku powstaniu sojuszu mającego w przyszłości zrównoważyć system przymierzy stworzony przez Niemcy.

R1H4OxzNPm77D

Ilustracja przedstawia ludzi na pokładzie. W tle liny do masztu, powiewające plagi, armata. Po środku żołnierze z karabinami na ramieniu wykonują przemarsz. W dolnym kadrze widoczne są dzieci, kobiety oraz mężczyźni ubrani po cywilnemu.

Entente cordiale

R11qOyhe6vEVC1

Ilustracja przedstawia dwie tańczące kobiety. Trzymają się za ręce. Jedna ubrana w barwy Wielkiej Brytanii a druga w kolory flagi Francji.

Następnym krokiem było podpisanie porozumienia między Wielką Brytanią a Francją w 1904 r. Wydarzenie to zaskoczyło wiele mocarstw europejskich. Od czasów średniowiecza oba państwa pozostawały w konflikcie. Ponadto jeszcze niedawno znajdowały się na skraju wojny o posiadłości w Sudanie (incydent w Faszodzie z 1898 r.). Wielka Brytania i Francja uznały swoje strefy wpływów w Afryce: Brytyjczycy francuską w Maroko, a Francuzi brytyjską w Egipcie. Porozumienie to zostało nazwane serdecznym – entente cordialeentente cordialeentente cordiale.

Sojusz francusko‑brytyjski miał ogromne implikacje dla Niemiec. Państwo to znalazło się teraz w obliczu sojuszu wrogich sobie mocarstw. Priorytetem polityki Wilhelma II było zatem doprowadzenie do rozwiązania układu brytyjsko‑francuskiego. Cel ten miała spełnić niemiecka interwencja w Maroku w 1905 r., które było francuską strefą wpływów. Cesarz wierzył, że Wielka Brytania nie poprze Francji przeciw roszczeniom niemieckim i w ten sposób dojdzie do zerwania zawartego niecały rok wcześniej porozumienia. Tak się jednak nie stało, tzw. I kryzys marokański wbrew oczekiwaniom doprowadził nawet do zacieśnienia współpracy brytyjsko‑francuskiej. Podobny rezultat miała druga interwencja niemiecka w sprawy Maroka w 1911 r. (II kryzys marokański).

Ostatnie ogniwo

Poza systemem sojuszy pozostawała jeszcze Rosja. Porozumienie w ramach trójprzymierza rozbijało się o sytuację na Bałkanach i konflikt z Austro‑Węgrami. Stosunki z Wielką Brytanią również były napięte. Oba państwa rywalizowały o wpływy w Chinach i Azji Centralnej (tzw. wielka grawielka grawielka gra). Oba jednak czuły, że ich interesy są zagrożone przez Niemcy. Nic tak nie łączy jak wspólny wróg. W 1907 r. Wielka Brytania i Rosja, osiągnąwszy porozumienie w sprawie spornych terenów – Persji, Tybetu i Afganistanu – podzieliły wpływy na nich między siebie.

W stronę wojny

W 1907 r. skończył się proces zawierania aliansów międzynarodowych. Europa została podzielona na dwa bloki sojuszów. Po jednej stronie znajdowały się państwa trójprzymierza: Niemcy, Austro‑Węgry i Włochy, a po drugiej państwa tworzące trójporozumienie: Wielka Brytania, Francja i Rosja. W obliczu zbliżającej się wojny były one związane ze sobą systemem wzajemnych obietnic o pomocy militarnej i politycznej. Gdy doszło do konfliktu zbrojnego, wszystkie wielkie mocarstwa europejskie w ciągu kilkunastu dni znalazły się w stanie wojny.

Słownik

Słowa kluczowe

Ententa, Otto von Bismarck, trójprzymierze, Cesarstwo Niemieckie, trójporozumienie

Bibliografia

Szelągowska G., Historia. Dzieje nowożytne i najnowsze 1870‑1939, Warszawa 1998.

Chomicki G., Wiek XIX. Teksty źródłowe. Tematy lekcji i zagadnienia do historii w szkole średniej, Kraków 2001.