Podsumowanie analizy Prologu

Postacie

Konrad – zarówno didaskalia, jak i tekst główny nie dostarczają zbyt wielu informacji na temat bohatera – wiadomo jedynie, że jest poetą i został uwięziony przez Rosjan, prawdopodobnie za działalność patriotyczną. Konrad jest postacią tajemniczą, co stanowi typowy element konstrukcji bohatera romantycznego. Kolejnym elementem jest wewnętrzna przemiana bohatera, której znakiem jest zapis dokonany przez Konrada na ścianie celi (dostarcza on również pewnych wskazówek na temat postaci). Imię Gustaw nasuwa skojarzenia z bohaterem części IV Dziadów. Problem tożsamości obydwu postaci nie jest tak bardzo istotny jak sprawa przemiany bohatera, jego symbolicznejsymbolsymbolicznej śmierci i odrodzenia. Gustaw jest synonimem romantycznego kochanka, którym kiedyś był – imiona bohatera mają charakter symboliczny, a jego przemiana jest metamorfozą romantycznego kochanka w bojownika o wolność ojczyzny, męczennika narodowej sprawy. Imię Konrad kojarzy się z tytułowym bohaterem Konrada Wallenroda, w którego biografii pojawia się miłość (w tym przypadku szczęśliwa), a następnie przemiana i poświęcenie osobistego szczęścia, honoru rycerskiego i życia dla dobra ojczyzny.

RUoH06n1R4aqA

Zdjęcie przedstawia trzy postaci. Po środku klęczy na ziemi młody mężczyzna z opuszczoną nisko głową. Opiera głowę o prawą rękę. Ubrany jest w jasną koszulę. Jego lewą rękę trzyma stojący mężczyzna ubrany w ciemną zbroję ze skrzydłami. Po lewej klęczy mężczyzna w stroju mnicha z wygolonym czubkiem głowy. Lewą ręką dotyka młodego mężczyzny, a prawą wznosi w kierunku postaci w zbroi.

Warstwa językowa

Mimo że w scenie pojawia się kilka postaci, które ze sobą rozmawiają, można powiedzieć, że dominuje w niej monolog Więźnia, który nie rozpoznaje mówiących do niego Aniołów jako realnych partnerów dialogu.
Właściwy dialog ma miejsce między postaciami fantastycznymi, które toczą walkę o duszę bohatera. Sposób wypowiadania tekstu określa wersyfikacyjne ukształtowanie wypowiedzi postaci.

Przestrzeń

Miejscem, w którym rozgrywa się akcja tej sceny, jest cela Konrada w klasztorze bazylianów, w której przechodzi on wewnętrzną przemianę. Przestrzeń ta ma symboliczne znaczenie grobu‑kolebki – jest podzielona na stronę lewą (domenę złych duchów) i prawą (domenę dobrych duchów).

Czas akcji

Dzień 1 listopada 1823 r. – czas historyczny (nawiązanie do procesu filaretówfilarecifilaretów i filomatówfilomacifilomatów). Czas mityczny (Święto Zmarłych) przeplata się z czasem historycznym – metafizycznametafizykametafizyczna motywacja zdarzeń występuje obok motywacji realistycznej.

Cechy gatunku

W dramacie występują postacie fantastyczne (anioły, dobre i złe duchy). Widoczny jest także synkretyzm gatunkowy (nawiązanie do misterium i moralitetu), a także podział przestrzeni. Charakterystyczną cechą dramatu romantycznego jest też (widoczna w prezentowanej scenie) psychomachia, czyli walka złych i dobrych duchów o duszę bohatera.

Podsumowanie analizy sceny I – Więziennej

Postacie

Scena służy charakterystyce młodych polskich patriotów – filomatów i filaretów. Ukazuje ich postawy wobec zaborcy. Przedstawieniu bohaterów służą przede wszystkim ich wypowiedzi, a także pieśni. Szczególne znaczenie mają tutaj bluźniercze pieśni śpiewane przez Jankowskiego i Konrada. Ich treść każe waloryzować bohaterów negatywnie, jednak na korzyść Konrada przemawia jego wystąpienie w obronie imienia Maryi.

Warstwa słowna

Dialogi bohaterów służą przede wszystkim przedstawieniu sytuacji i ich stosunku do prześladowań, które ich dotknęły. Wypowiedzi postaci mają także głębsze znaczenie – ukazują ideową wymowę utworu w sposób symboliczny lub alegoryczny (bajka Goreckiego), przedstawiając martyrologiczną wizję narodu polskiego, która została ukazana z perspektywy mesjanizmumesjanizmmesjanizmu. Język, którym wypowiadają się bohaterowie, zawiera aluzje i porównania biblijne (np. car jako Herod), które budują metafizyczne znaczenia utworu.

Przestrzeń

Cela w klasztorze bazylianów jest miejscem wigilijnego spotkania więźniów, przestrzenią wspólnoty patriotów prześladowanych przez zaborcę.

Czas

Czas mityczny – wigilia Bożego Narodzenia – przeplata się w scenie I z czasem historycznym (1823 r.), dzięki czemu wydarzenia związane z aresztowaniami filomatów i filaretów uzyskują dodatkowy sens na płaszczyźnie metafizycznej, wpisując się w koncepcje mesjanizmu. Obok realistycznej motywacji zdarzeń pojawia się więc także motywacja metafizyczna. W bajce Goreckiego pojawia się również czas mitu agrarnego, odwołujący się do cyklu pór roku – wiąże się on z czasem mitu religijnego i symbolizuje zmartwychwstanie, odrodzenie cierpiącego narodu.

Cechy gatunku

W scenie wyraźnie widać synkretyzm rodzajowy – pojawiają się elementy epickie: opowiadanie Sobolewskiego i (zmieniona w stosunku do oryginalnej wersji) bajka Goreckiego, opowiadana przez Żegotę. Pojawiają się także elementy liryki (pieśni śpiewane przez Jankowskiego i Konrada).

Podsumowanie analizy sceny II – Wielkiej Improwizacji

Postacie

W Wielkiej Improwizacji bohater jawi się jako romantyczny poeta‑indywidualista, jednostka wybitna, samotna, której przeciętni ludzie nie mogą zrozumieć. W swej pysze Konrad wynosi się nawet ponad wszystkich mędrców i proroków, jacy pojawili się w dziejach świata. Jako poeta‑wieszcz czuje się równy Stwórcy, dlatego też jedynym godnym rozmówcą jest dla niego Bóg. Konrad jest przekonany, że jego poetycki talent i miłość do narodu, łącząca się z cierpieniem, predestynują go do objęcia duchowego przywództwa narodu. Bohater, tak jak Chrystus, pragnie własnym cierpieniem odkupić grzechy narodu i zbawić Polaków. Jego bunt przeciw Bogu każe jednak widzieć w nim raczej romantycznego prometydęprometydaprometydę (postawa prometejska to postawa buntu wobec niesprawiedliwości, która dotyka daną społeczność, charakteryzująca się gotowością poświęcenia własnego szczęścia w imię wyższych wartości). Postać Konrada uzurpującego sobie prawo do bycia wieszczem służy skompromitowaniu takiej koncepcji romantycznej poezji. Mickiewicz odrzucił jej indywidualistyczne elementy na rzecz zaangażowania w aktualne sprawy narodu, przede wszystkim walkę o niepodległość. W okresie popowstaniowym bliższa stała mu się koncepcja poezji tyrtejskiej, która pojawiła się już w Konradzie Wallenrodzie.

R1aNdlk2slWTV

Zdjęcie przedstawia klęczącego młodego mężczyznę z przymkniętymi oczami, który dotyka lewą ręką swoją pierś. Po lewej stoi postać w błyszczącej, jasnej zbroi ze skrzydłami. Ma rozpostarte ręce. Po prawej stoi postać w ciemnej zbroi ze skrzydłami. Unosi prawą rękę nad klęczącym mężczyzną. Pod spodem jest tekst: Konrad: Jam cierpiał, kochał w mękach i miłości wzrosłem, Kiedyś mi wydarł osobiste szczęście. Duch: Rumaka przedzierżgnę w ptaka, Orlemi pióry! Do góry! W lot! Na własnej piersi ja skrwawiłem pięście. Przeciw niebu ich nie wzniosłem! Archanioł: Gwiazdo spadająca, Jaki szał w otchłań Cię strąca.

Cechy gatunku

Podwójna motywacja wydarzeń – Wielka Improwizacja na płaszczyźnie metafizycznej jest opętaniem, stąd później odprawiane przez Księdza Piotra egzorcyzmy. Na płaszczyźnie realistycznej jest to atak „wielkiej choroby”, czyli epilepsji. Scena ta należy do najwybitniejszych osiągnięć liryki romantycznej.

Słownik