Jak analizować dramat? Jak na jego kształt wpływają klasyczne zasady i artystyczne nurty danej epoki? Co należy wiedzieć, zanim przystąpi się do interpretacji tekstu? Te i inne ważne pytania pomogą ci w interpretacji dramatu Adama Mickiewicza Dziady, część III.
Źródłem istotnych informacji są już didaskalia, o ile dramat je zawiera.
Postaci: Analiza głównego tekstu może rozpocząć się od określenia liczby i roli postaci. Należy zwrócić przy tym uwagę na stopień skomplikowania postaci i sposób ich wypowiedzi, określić typ głównego bohatera, opisać jego osobowość i styl, przyjrzeć się motywom jego postępowania. Dzięki temu można rozpoznać konflikt w dramacie, co ma znaczenie podstawowe dla jego interpretacji.
Język dramatu bywa zindywidualizowany, a jego bohaterowie wyrażają się również przez zachowania, gesty i rekwizyty, które mogą mieć charakter symboliczny.
Dla analizy gatunku dramatu istotne jest podejście autora do czasu i przestrzeni. Czy antyczna zasada jedności czasu i przestrzeni została zachowana w tekście, czy też utwór od niej odchodzi?
Czy świat przedstawiony jest realistyczny, czy też pojawiają się w nim elementyfantastyczne i czy wynikają z psychologii postaci? Jak skonstruowana została akcja dramatu? Czy odpowiada klasycznym zasadom kompozycji, czy też autor świadomie je łamie? Czy między przedstawianymi wydarzeniami istnieją związki przyczynowo‑skutkowe? Jakie znaczenie ma warstwa metafizyczna dzieła i jak wpływa na jego kształt artystyczny?
Polecenie 1
Przeczytaj uważnie Prolog i odpowiedz na poniższe pytania. Następnie skonfrontuj swoje spostrzeżenia z zamieszczoną na schemacie analizą.
Zapoznaj się uważnie z Prologiem i odpowiedz na poniższe pytania. Następnie skonfrontuj swoje spostrzeżenia z zamieszczoną na schemacie analizą.
R1EFcgOPQPVKm
1
Rn19yhp287v6W
Ry6tCcXciuJbW
Polecenie 2
Przeczytaj uważnie scenę I – Więzienną i odpowiedz na poniższe pytania. Następnie skonfrontuj swoje spostrzeżenia z zamieszczoną na schemacie analizą.
Zapoznaj się uważnie ze sceną pierwszą – Więzienną i odpowiedz na poniższe pytania. Następnie skonfrontuj swoje spostrzeżenia z zamieszczoną na schemacie analizą.
R1NgDHf8xgIdB
1
ReA3uTu4Z9PRx
R6xwT5Yg6kfbn
RqZyk9Ghdq9Zj
RELN4WAZkSzAn
R1bxK0uYLwMQi
Polecenie 3
Przeczytaj uważnie scenę II – Wielką Improwizację i odpowiedz na poniższe pytania. Następnie skonfrontuj swoje spostrzeżenia z zamieszczoną na schemacie analizą.
Zapoznaj się uważnie ze sceną drugą – Wielką Improwizacją i odpowiedz na poniższe pytania. Następnie skonfrontuj swoje spostrzeżenia z zamieszczoną na schemacie analizą.
RLCTnDYvkWfze
1
RWOOB04cHDaJm
R83Ir6xUWCPNA
R1SlaK9DKBRm3
Rx1MR3pQp3ufy
R1FB7feGgfFZk
R4l0f2GKVtVs0
11
Ćwiczenie 1
Do wybranych cech dramatu romantycznego umieszczonych w mapie myśli dopisz ich realizacje, które zauważasz w powyższych scenach Dziadów.
Do wybranych cech dramatu romantycznego umieszczonych w mapie myśli dopisz pod spodem ich realizacje, które dostrzegasz w powyższych scenach Dziadów.
RWrsFWZmBWUNC
R5lhzb6WAETKw
Znajdź odpowiednie przykłady w scenach opisanych schematem. Gdzie rozgrywa się akcja? Jak można tłumaczyć Wielką Improwizację? Co łączy poszczególne sceny utworu?
Nieprzestrzeganie zasady stosowności i jedności stylistycznej: obecność języka potocznego oraz podniosłego.
Synkretyzm rodzajowy i gatunkowy: w scenie Więziennej pojawiają się elementy epickie (opowiadanie, potem bajka). W Wielkiej Improwizacji pojawia się nawiązanie do moralitetu.
Brak zasady trzech jedności: duże odległości czasowe pomiędzy poszczególnymi scenami; zmieniają się miejsca akcji.
Odrzucenie przyczynowo‑skutkowej konstrukcji akcji: konstrukcja akcji jest luźna, epizodyczna i wielowątkowa; poszczególne sceny łączy jedynie następstwo czasowe.
Podwójna motywacja wydarzeń: obecność postaci fantastycznych i wątków narodowowyzwoleńczych; niejednoznaczność – Wielką Improwizację można uznać za atak epilepsji albo opętanie przez szatana.
11
Ćwiczenie 2
Wymień postacie fantastyczne w Prologu i w scenie Wielkiej Improwizacji. Jaką funkcję pełnią w obu scenach? Zapisz swoje odpowiedź w tabeli.
R1TeSr8Yb7Awd
W jakim stosunku do Gustawa, a następnie Konrada pozostają postacie fantastyczne? Jaki cel chcą osiągnąć?
W „Prologu” występuje Anioł i duchy. Anioł nie jest jednak uczestnikiem dialogu, jego obecność jest bowiem postrzegana przez więźnia jako sen, widzenie. Duchy znajdujące się z obu stron bohatera toczą walkę o jego duszę.
W „Wielkiej Improwizacji” występują diabły i anioły, które także walczą o duszę Konrada. Diabły kuszą Konrada, by wzbudzić w nim poczucie pychy, a to pozwoliłoby im zawładnąć jego duszą.