Przeczytaj
Zmiany klimatu a bioróżnorodność
Dopływ energii słonecznej i ruch Ziemi określają globalne wzorce klimatyczne. Klimat wpływa na rozmieszczenie i zasięg gatunkówzasięg gatunków, okresy wegetacji, sezonową zmienność ubarwienia i zachowania (np. hibernacjęhibernację), cykle rozrodcze i zależności między organizmami w ekosystemach. Zachodząca na naszych oczach zmiana klimatu jest jednym z najpoważniejszych zagrożeń dla życia takiego, jakie znamy.
Światło
Słońce ogrzewa atmosferę, lądy i oceany, wpływając na ruch powietrza (wiatry), opady i prądy morskie. Kształt Ziemi zbliżony do kuli (elipsoidalny) powoduje, że kąt padania promieni słonecznych zmienia się na różnych szerokościach geograficznych, wskutek czego docierające do powierzchni naszej planety światło ma różną intensywność. Nierównomierność dostępu światła warunkuje rozmieszczenie organizmów, co w efekcie pozwala wyróżnić charakterystyczne dla danej strefy klimatycznej biomybiomy. W cieplejszym klimacie tropików bogactwo gatunkowe ekosystemów jest znacznie większe niż na pustyniach polarnych wokół biegunów.
Odchylenie osi Ziemi od płaszczyzny jej orbity okołosłonecznej warunkuje sezonowość – zmianę pór roku na obu półkulach. Natomiast obrót Ziemi dookoła osi wywołuje następstwo dnia i nocy. Różne zwierzęta stają się aktywne o innych porach doby. W okolicy równika dzień i noc mają po 12 godzin, w strefie umiarkowanej występuje duże zróżnicowanie ich długości w ciągu roku, a na obszarach ograniczonych kołami podbiegunowymi obie pory trwają po 6 miesięcy (tzw. dzień polarny i noc polarna). Podczas nocy polarnej dodatkowo znacznie spada temperatura. Niewiele organizmów przystosowało się do takich warunków, dlatego podbiegunowa fauna i flora jest stosunkowo uboga.
Temperatura
W okolicach równika stale panuje wysoka temperatura. Woda szybko więc paruje z powierzchni ziemi, tworząc wilgotne masy, które przemieszczają się w kierunku biegunów. W strefie międzyzwrotnikowej ogrzane powietrze zderza z chłodniejszym, co wywołuje ulewne deszcze i pasatypasaty. Takie warunki sprzyjają rozwojowi bioróżnorodności – ekosystemy na tych obszarach są bogate w gatunki (więcej na ten temat przeczytasz w e‑materiale „Ogniska («gorące punkty») bioróżnorodnościOgniska («gorące punkty») bioróżnorodności”). Im dalej na północ i południe (czyli im wyższa szerokość geograficzna), tym ekosystemy stają się uboższe.
Ciepło ze strefy równikowej przenoszone jest w stronę biegunów również przez wywoływane przez wiatry prądy morskie. Natomiast w stronę przeciwną przemieszczają się zimne masy wody. Prądy te zakłócają strefowość w rozkładzie temperatury na Ziemi oraz wpływają m.in. na zasolenie wód i zawartość w nich tlenu, co ma ogromny wpływ na rozwój świata roślinnego i zwierzęcego w oceanie światowym.
Ponadto prądy morskie wynoszą ze strefy dennej zimne, bogate w minerały wody (zjawisko upwellinguupwellingu). Stymulują one rozwój fitoplanktonu i zależnych od niego organizmów, w tym ryb, które tworzą ławice w określonych miejscach, obfitujących w pokarm (więcej o wpływie prądów morskich na bogactwo gatunków przeczytasz w e‑materiale pt. „Prądy morskie a bioróżnorodnośćPrądy morskie a bioróżnorodność”).
Wyspy ekologiczne
Wyspa ekologiczna to ekosystem (lub grupa ekosystemów o zbliżonym charakterze) znajdujący się w odmiennym siedliskusiedlisku. W oceanie może to być zależne od prądów morskich łowisko, a na jeziorze np. strefa przybrzeżna. Na lądzie wyspą ekologiczną może być dolina górska lub las otoczony polami uprawnymi. Im większą ma powierzchnię taka wyspa, tym większą cechuje się różnorodnością biologiczną.
Mikroklimat
Lokalne warunki cieplne, glebowe, ukształtowanie terenu czy np. obecność drzew to czynniki kształtujące mikroklimat. Na nasłonecznionym zboczu wzgórza może występować ekosystem o innym składzie gatunkowym niż od strony zacienionej. Las liściasty stwarza organizmom całkiem inne warunki wiosną i zimą. Duży zbiornik wodny wpływa na mikroklimat okolicy inaczej niż sąsiedztwo zabudowań w mieście. Mikroklimat określa różnicę warunków, w jakich żyją rośliny i zwierzęta: inny będzie dla drzewa rosnącego na polanie, a inny dla dżdżownic w glebie tej polany.
Słownik
rozległy region składający się z wielu ekosystemów, odznaczający się charakterystycznymi warunkami środowiskowymi; na obszarach o zbliżonym klimacie powstają podobne biomy
(łac. hiberno – zimuję) sen zimowy, stan znacznego obniżenia tempa metabolizmu, np. obniżenie temperatury ciała, zmniejszenie częstości oddechów, bicia serca; umożliwia przetrwanie niekorzystnych warunków
stałe wiatry w strefie międzyzwrotnikowej, wiejące od wyżów zwrotnikowych ku równikowi
habitat (łac. habito – mieszkam) miejsce, fragment biosfery, w którym osobnik, gatunek lub grupa organizmów może przebywać stale lub tymczasowo
(z ang.) wynoszenie zimnych, bogatych w składniki mineralne wód z głębin na powierzchnię; umożliwia rozwój fitoplanktonu
obszar zamieszkiwany przez gatunek; zależy m.in. od czynników klimatycznych