Przeczytaj
Królestwo Czech
Po okresie rozbicia i osłabienia władzy książęcej w XII w. jedność Czech została w końcu tego stulecia przywrócona. Władcy Czech zostali uhonorowani dziedzicznym tytułem królewskim. W 1198 r. dziedziczną koronę otrzymał od niemieckiego króla Ottona IV Welfa 43‑letni Przemysł Ottokar I z dynastii Przemyślidów. W 1212 r. władca ten dodatkowo uzyskał od króla Fryderyka II tzw. Złotą Bullę Sycylijską, ograniczającą zależność królów Czech od cesarstwa.
Warto zaznaczyć różnicę w podejściu do cesarstwa, prezentowaną przez władców polskich i czeskich. O ile najpotężniejsi władcy piastowscy, poza krótkim okresem współpracy Bolesława Chrobrego z Ottonem III, budowali swoją potęgę na rywalizacji z cesarstwem, o tyle władcy Czech opierali pozycję i karierę państwa czeskiego na współpracy z królami niemieckimi i z cesarstwem.
Po 1212 r. Czesi zostali zaliczeni do grona elektorów Rzeszy. Królestwo Czech stało się jedną z najważniejszych ziem w ramach cesarstwa. Rozpoczął się też napływ ludności niemieckiej, zwłaszcza na niezamieszkałe dotąd pograniczne tereny górskie (m.in. Sudety i Rudawy). Przez cały XIII w. Czechy umacniały swoją pozycję w Europie, zawarły traktaty wojskowe z zakonem krzyżackim, zaczęły uzyskiwać wpływy na Śląsku oraz stały się najsilniejszym państwem w regionie.
Złoty król
Po śmierci Przemysła Ottokara I władzę przejął jego syn - Wacław I, a następnie w 1253 r. wnuk - Przemysł Ottokar II. Ten ostatni ze względu na świetność panowania, potęgę i swoje bogactwo zwany jest „złotym królem”.
Jednak wysoka pozycja Czech w XIII w. jest w znacznym stopniu związana z upadkiem autorytetu i silnej władzy cesarskiej na zachodzie, gdzie coraz większą rolę zaczynali pełnić książęta terytorialni. Ale tylko Czechom, dotąd wchodzącym w skład Królestwa NiemieckiegoKrólestwa Niemieckiego, udało się - pozostając co prawda w obrębie cesarstwa - uzyskać koronę królewską.
Rok 1254 przyniósł polityczne zawirowania w Rzeszy. Umarł ostatni król niemiecki Fryderyk II z dynastii Hohenstaufów, co dało początek walce o władzę. Przemysł Ottokar II zajął księstwa Austrii, Styrii i Karyntii, znacznie powiększając rozmiary czeskiego państwa, które sięgało aż północnych wybrzeży Morza Adriatyckiego. Innym kierunkiem ekspansji Przemysła Ottokara II były słabnące Węgry i – częściowo – Śląsk.
W 1273 r. Przemysł Ottokar II chciał sięgnąć po koronę króla Niemiec, jednak elektorowie, obawiając się potęgi króla Czech, powołali na tron Rudolfa I Habsburga. Początkowo Przemysł godził się z porażką i zawarł w 1276 r. układ, na mocy którego zrzekał się władzy w krajach austriackich i składał hołd lenny z Czech i Moraw. Jednak wkrótce król czeski zmienił zdanie i przystąpił do walki, nawiązując wcześniej sojusze m.in. z książętami bawarskimi i polskimi (Leszkiem Czarnym, Bolesławem V Wstydliwym i Henrykiem IV Prawym). Zaatakował Austrię, gdzie 25 sierpnia 1278 r. doszło do bitwy pod Suchymi Krutami (niem. Dürnkrut) stoczonej między wojskami niemieckiego króla Rudolfa I Habsburga a Przemysłem Ottokarem II, królem Czech. Wojska czeskie i ich sprzymierzeńcy ponieśli całkowitą klęskę, a król, mimo że przeżył samą walkę, jeszcze na polu bitwy został zabity. Czesi stracili władzę nad zdobytymi terytoriami Austrii, Styrii i Karyntii, które przejęli Habsburgowie. Ziemie te w niedługim czasie stały się podstawą potęgi rosnącej w siłę dynastii.
Walka o polską koronę
Następcą Przemysła Ottokara II został jego syn – Wacław. W momencie śmierci ojca miał zaledwie siedem lat, zatem jego losy praktycznie zależały od zwycięzcy w bitwie – Rudolfa I Habsburga. Młodziutki Wacław trafił do Berlina, a następnie do Szpandawy, gdzie był traktowany jako zakładnik mający zapewnić spokój w razie ewentualnego sprzeciwu Czechów wobec rabunkowej polityki Brandenburczyków.
Kilka lat spędzonych w Brandenburgii odbiło się na psychice przyszłego władcy. Wacław II był nieprzeciętnie inteligentny, ale jednocześnie chorobliwie ambitny, zabobonny (obawiał się m.in. burzy) i skłonny do ascezy połączonej z zamiłowaniem do rozpusty.
Od 1285 r. Wacław rządził samodzielnie w Czechach i Morawach jako lennik Rudolfa I Habsburga. Zrezygnował z ekspansywnej polityki na terytorium Rzeszy i skupił uwagę na Europie Środkowej. W latach 80. XIII w. wysunął roszczenia terytorialne pod adresem książąt piastowskich i w 1291 r., powołując się na testament swojej ciotki, wdowy po księciu krakowskim Leszku Czarnym, zajął ziemię krakowską i sandomierską. Pięć lat później, podczas nieudanej próby porwania dokonanej z inspiracji margrabiów brandenburskich, został zamordowany książę wielkopolski Przemysł II. To umożliwiło Wacławowi kontynuowanie ekspansji. W 1296 r. dołączył do swoich zdobyczy Wielkopolskę oraz Pomorze Gdańskie i zmusił Władysława Łokietka, który przejął większość spadku po Przemyśle II, do ucieczki. Ostatecznie w 1300 r. koronował się w Gnieźnie na króla Polski.
Rok później, po wygaśnięciu na Węgrzech dynastii Arpadów, Wacław II rozpoczął starania o tron węgierski. Rywalizował z Andegawenami wspieranymi przez cesarza Albrechta Habsburga. W latach 1301‑1306 królem Węgier i jednocześnie od 1305 r. królem Czech i władcą Polski był syn Wacława II - Wacław III.
Zdobycze polityczne Wacława II okazały się nietrwałe. Po jego nagłej śmierci na gruźlicę w 1305 r. syn i następca musiał zrezygnować z pretensji do tronu węgierskiego. Skupił się więc na utrzymaniu bądź odzyskaniu władzy w Polsce, ponieważ i tu po odejściu Wacława II doszło do kryzysu rządów czeskich. Wacław III został zamordowany w Ołomuńcu w trakcie wyprawy, którą podjął na Polskę w 1306 roku. W ten sposób wymarła dynastia Przemyślidów.
Intensywny rozwój gospodarczy
Czechy w XIII wieku to nie tylko podboje terytorialne, ale też znaczące przemiany gospodarcze. Trwała intensywna kolonizacja na prawie niemieckimprawie niemieckim, regulującym zasady funkcjonowania miejskich i wiejskich samorządów. Szybko rozwijały się czeskie miasta, a Praga była jedną z najważniejszych stolic Europy.
Procesy urbanizacyjne sprzyjały rozwojowi przemysłu: doskonale funkcjonowały np. kopalnie srebra. Wprowadzona do obiegu przez Wacława II w 1300 r. srebrna moneta, czyli grosz praski, przez lata pełniła funkcję najpopularniejszej monety obiegowej i przeliczeniowej w Europie Środkowej.
Słownik
(łac. Regnum Teutonicum, niem. Königreich Deutschland) – średniowieczne i nowożytne państwo na terenie dzisiejszych Niemiec, Austrii, Holandii, Belgii, Luksemburga, Słowenii oraz częściowo Szwajcarii i Francji. Instytucjonalnie tożsame z Królestwem wschodniofrankijskim – nazwę Królestwo Niemieckie stosuje się dla epoki po wymarciu dynastii Karolingów. Od 962 r. część składowa i rdzeń terytorialny Świętego Cesarstwa Rzymskiego.
termin powstały w początku XIII w. na Śląsku i Morawach (pierwszy zapis śląski z 1221 r.), oznaczający swobody i prawa, przyznawane kolonistom przybywającym od końca XII w. z Rzeszy na wezwanie władców i wielkich właścicieli ziemskich
popularny w średniowiecznej Polsce wariant prawa niemieckiego; opierało się na zasadach prawnych pochodzących z Magdeburga
Słowa kluczowe
Czechy w średniowieczu, Królestwo Czech, Europa Środkowa w średniowieczu, Rzesza Niemiecka w średniowieczu, Wacław II
Bibliografia
M. Barański, Historia Polski średniowiecznej, Poznań 2012.
B. Bogucka, H. Samsonowicz, Dzieje miast i mieszczaństwa w Polsce przedrozbiorowej, Wrocław 1986.
T. Jurek, E. Kizik, Historia Polski do 1572 roku, Warszawa 2013.