O autorze

RAd9Ms32aNnHk

Zdjęcie przedstawia portret młodego mężczyzny. Mężczyzna ma owalną twarz. Ma starannie ostrzyżoną ciemną brodę i wąsy. Włosy jego są proste, ciemne, krótkie. Ubrany jest w garnitur, kamizelkę, koszulę i muchę.

Emil Zola urodził się w 1840 roku w Paryżu. Przedwczesna śmierć ojca sprawiła, że jego rodzina znalazła się w trudnym położeniu i przyszły pisarz rozpoczął pracę zarobkową od razu po ukończeniu szkoły. Został pracownikiem wydawnictwa HachetteHachetteHachette i wcześnie rozpoczął działalność literacką, choć początkowo bez większych sukcesów. Uznanie przyniósł mu dopiero cykl 20 powieści Rougon‑Macquartowie opisujący dzieje tytułowej rodziny, w którym dał wyraz przekonaniu o zależności losów człowieka od cech dziedzicznych i wpływu środowiska. Ważne części tego cyklu stanowią powieści Germinal i Nana. W ostatnich latach życia pisarz zaangażował się w publiczną dyskusję wokół sprawy Dreyfusa – francuskiego kapitana pochodzenia żydowskiego niesłusznie skazanego za szpiegostwo. W 1898 roku Emil Zola opublikował w tej sprawie list otwarty do prezydenta Francji pod tytułem J’accuse! (Oskarżam). Kapitan doczekał się ostatecznie pełnej rehabilitacji, jednak dopiero po śmierci pisarza. Zola zmarł w 1902 roku.

Powieść eksperymentalna

Postęp naukowy i technologiczny w drugiej połowie XIX wieku przyspieszył w sposób niespotykany we wcześniejszej historii ludzkości. Tempo pojawiania się nowych wynalazków, odkrywania kolejnych prawd naukowych istotnie wpłynęło na funkcjonowanie człowieka w społeczeństwie. W niektórych dziedzinach, np. w przemyśle włókienniczym, maszyny zaczęły zastępować ludzi. Nowe koncepcje naukowe, wśród nich teoria ewolucjiteoria ewolucjiteoria ewolucji Karola Darwinakarol DarwinKarola Darwina, zmuszały do weryfikacji dotychczasowych wizji świata i człowieczeństwa. Dotyczyło to również pisarzy – część z nich broniła idei romantycznych, inni postanowili iść z duchem czasu. Emil Zola wybrał drugą drogę.

R1TTfilqil0Px

Rycina przedstawia dużą halę fabryczną, w której znajdują się rzędy napędzanych mechanicznie krosen. Przy maszynach stoją kobiety w roboczych strojach.

Francuski twórca postanowił wykorzystać zdobycze nauk przyrodniczych. Uznał, że powieść może stanowić rodzaj eksperymentu, podobnie jak praca badawcza. Wprowadzał więc najpierw informacje dotyczące bohaterów z odziedziczonymi po przodkach cechami oraz środowiska, w którym przyszło im żyć. To wszystko determinowało późniejsze losy postaci wchodzących w interakcje między sobą i z otoczeniem.

Podstawowe założenia pisarskie Zola zrealizował już w pierwszych dziełach, przede wszystkim w powieści Teresa Raquin. Działania tytułowej bohaterki nie zależą od jej własnej woli ani od przeznaczenia, ani od siły wyższej. Wszystkiemu winny jest temperament kobiety, określany w powieści jako „nerwowy”. To z jego powodu Teresa Raquin nie może się odnaleźć przy boku męża, anemicznego Kamila, z tego też powodu zakochuje się w energicznym malarzu Laurencie i razem z kochankiem planuje zabójstwo dotychczasowego partnera życiowego. W powieści Teresa Raquin pisarz po raz pierwszy wprowadził koncepcję człowieka jako zwierzęcia (franc. bête humaine – dosł. zwierzę ludzkie) targanego popędami, która będzie powracać w jego późniejszych dziełach.

Fizjologia

R1DzCRQIZ2hJk

Zdjęcie przedstawia wejście do szybu umieszczone we wzgórzu. Znajdują się przy nim pracujący górnicy. Jeden z nich tnie ręczną piłą drewno, drugi pcha niewielki wózek, trzeci i czwarty stoją przy wejściu.

Cechą charakterystyczną prozy zarówno Emila Zoli, jak i wszystkich naturalistównaturalizmnaturalistów, było uwydatnianie biologicznej strony życia. Francuski pisarz pomijał niemal całkowicie sferę psychiki, a motywacje i działania bohaterów wyjaśniał wpływem genów i środowiska. Zola starał się też jak najdokładniej opisać fizjologię postaci. Dążenie twórcy do wiernego odzwierciedlania rzeczywistości jest dobrze widoczne w scenach przedstawiających robotników podczas wykonywania codziennych obowiązków. W powieści Germinal (1885) Zola z nadzwyczajną precyzją opisał warunki panujące w ówczesnych kopalniach.

Wpływ środowiska

RvX1M7GzLihRX

Obraz przedstawia starszego mężczyznę w roboczym stroju, wspinającego się na niewielką, kamienistą skarpę. Mężczyzna niesie pod pachami dwa duże bochenki chleba.

Chociaż według pisarza rzeczywistość miała być ukazywana bezstronnie, powieść Germinal została napisana z myślą o zwróceniu uwagi społeczeństwa na ciężki los górników. Ich niskie zarobki, skrajna nędza, głód oraz wyniszczająca zdrowie praca zostały skontrastowane ze spokojnym i dostatnim życiem udziałowców kopalni.

Zola przedstawił narastające z tygodnia na tydzień gniew i agresję górników jako naturalną konsekwencję ich sytuacji materialnej. Kiedy pracodawcy po raz kolejny obniżają wynagrodzenia, wybucha strajk. Przewodzi mu główny bohater powieści, Stefan Lantier, który jednak traci panowanie nad tłumem.

Cechy dziedziczne

Bohaterami powieści Zoli kierują, na równi z warunkami zewnętrznymi, cechy odziedziczone po przodkach. Cykl Rougon‑Macquartowie powstał między innymi po to, aby na przykładzie losów jednej rodziny ukazać determinujący wpływ genów. Familia jest naznaczona chorobą psychiczną, dziedziczoną przez kolejne pokolenia. Objawia się ona w różny sposób, w zależności od środowiska, w którym żyje dany bohater. U jednych będzie to nadmierna chciwość, u innych zachowania patologiczne. Stefan, główny bohater Germinalu, staje się agresywny pod wpływem alkoholu w następstwie odziedziczonych cech.

Wbrew oczekiwaniom Emila Zoli jego dzieła zostały docenione przede wszystkim ze względu na walory artystyczne i podejmowanie trudnych tematów, nie zaś z powodu ich wartości naukowej.

Słownik