Przeczytaj

Formy zgodnej z prawem partycypacji niekonwencjonalnej przedstawia poniższy schemat:

R1Z6FPHjPjlV11

formy pokojowej [br]partycypacji politycznej{value=55}
- formy [br]indywidualne{value=45}
  - bojkoty{value=35}
  - pisanie [br]petycji{value=35}
  - rozdawanie [br]ulotek [br]politycznych{value=35}
- formy [br]zbiorowe{value=45}
  - zaangażowanie [br]w ruchy [br]społeczne{value=35}
  - udział [br]w innych [br]przedsięwzięciach [br]związanych[br] z tematyką [br]polityczną{value=35}
  - pikiety[br] i manifestacje{value=35}
  - happeningi{value=35}
  - strajki{value=35}
  - blokady [br]dróg{value=35}
  - portale internetowe [br]np. Watchdog{value=35}
  - portale [br]społecznościowe{value=35}

Źródło: Englishsquare.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Kto w Polsce i jak wyraża swoje zdanie? 1

R161OWQRuRr7B

Wyrażanie opinii a płeć

forma : Petycje

mężczyźni : 54.2%

kobiety : 45.8%
forma : Inicjatywy lokalne

mężczyźni : 54.3%

kobiety : 45.7%
forma : Demonstracje

mężczyźni : 61.6%

kobiety : 38.4%

Oprac. na podst.: Karolina Tybuchowska‑Hartlińska, Partycypacja polityczna w Polsce, „Political Preferences”, nr 10/2015, s. 59.

Źródło: Englishsquare.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

R11XMqhBB8iU7

Wyrażanie opinii a miejsce zamieszkania

forma : Wieś

petycje : 32.20%

inicjatywy_lokalne : 36.20%

demonstracje : 26.80%
forma : Miasto do 20 tys. mieszkańców

petycje : 18.70%

inicjatywy_lokalne : 14.60%

demonstracje : 10.70%
forma : Miasto 20-100 tys. mieszkańców

petycje : 14.00%

inicjatywy_lokalne : 20.10%

demonstracje : 17.00%
forma : Miasto 100-200 tys. mieszkańców

petycje : 11.70%

inicjatywy_lokalne : 9.50%

demonstracje : 14.30%
forma : Miasto powyżej 200 tys. mieszkańców

petycje : 23.40%

inicjatywy_lokalne : 36.20%

demonstracje : 31.30%

Oprac. na podst.: Karolina Tybuchowska‑Hartlińska, Partycypacja polityczna w Polsce, „Political Preferences”, nr 10/2015, s. 59.

Źródło: Englishsquare.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

RtivnO9twaSNn

Wyrażanie opinii a wykształcenie

forma : Bez wykształcenia

petycje :

demonstracje : 0.00%

inicjatywy_lokalne : 0.90%
forma : Podstawowe/gimnazjalne

petycje : 2.30%

demonstracje : 0.90%

inicjatywy_lokalne : 1.50%
forma : Zawodowe

petycje : 12.60%

demonstracje : 13.40%

inicjatywy_lokalne : 13.60%
forma : Średnie/policealne

petycje : 37.90%

demonstracje : 44.60%

inicjatywy_lokalne : 36.70%
forma : Wyższe

petycje : 47.20%

demonstracje : 40.20%

inicjatywy_lokalne : 48.20%

Oprac. na podst.: Karolina Tybuchowska‑Hartlińska, Partycypacja polityczna w Polsce, „Political Preferences”, nr 10/2015, s. 59.

Źródło: Englishsquare.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

bg‑magenta

Na podstawie przedstawionych danych zaprezentuj sylwetkę statystycznego uczestnika demonstracji.

Poniżej zostaną scharakteryzowane przejawy partycypacji niekonwencjonalnej oraz ich uregulowania w prawie Rzeczypospolitej Polskiej.

Petycje

R1BpY8yUOXnbO1

Ilustracja interaktywna przedstawia mężczyznę w koszuli siedzącego przy stole. Mężczyzna zapisuje coś na kartkach leżących na stole. Opis punktów znajdujących się na ilustracji: 1. Uregulowania prawne Ustawa z dnia 11 lipca 2014 r. o petycjach Art. 2. 1. Petycja może być złożona przez osobę fizyczną, osobę prawną, jednostkę organizacyjną niebędącą osobą prawną lub grupę tych podmiotów, zwaną dalej „podmiotem wnoszącym petycję”, do organu władzy publicznej, a także do organizacji lub instytucji społecznej w związku z wykonywanymi przez nią zadaniami zleconymi z zakresu administracji publicznej. 2. Petycja może być złożona w interesie: 1) publicznym; 2) podmiotu wnoszącego petycję; 3) podmiotu trzeciego, za jego zgodą. 3. Przedmiotem petycji może być żądanie, w szczególności, zmiany przepisów prawa, podjęcia rozstrzygnięcia lub innego działania w sprawie dotyczącej podmiotu wnoszącego petycję, życia zbiorowego lub wartości wymagających szczególnej ochrony w imię dobra wspólnego, mieszczących się w zakresie zadań i kompetencji adresata petycji. Art. 3. O tym, czy pismo jest petycją, decyduje treść żądania, a nie jego forma zewnętrzna. Art. 4. 1. Petycję składa się w formie pisemnej albo za pomocą środków komunikacji elektronicznej., 2. W imię dobra wspólnego Z przyjętego przez Sejm RP prawa o petycjach wynika, że może ją złożyć każdy obywatel RP samodzielnie lub w zorganizowanej grupie mającej wspólne cele. Składając petycję, można zaproponować zmianę prawa lub wprowadzenie pozytywnych zmian w jego wykonaniu. Musimy tylko pamiętać, że, składając petycję, powinniśmy działać w imię dobra wspólnego., 3. Do kogo składa się petycję? W Polsce możemy składać petycje do wszystkich organów administracji publicznej. Poniżej znajduje się wzór petycji, złożonej do wojewody dolnośląskiego. Zwróć uwagę na jej obowiązującą formę i adnotacje urzędowe, które określają czas wymagany do ustosunkowania się organów władzy publicznej do postulatów mieszkańców w niej określonych. Wymagany czas odpowiedzi na petycję wynosi 30 dni. petycja Źródło: dostępny w internecie: bip.gov.pl [dostęp 25.06.2020 r.].

Źródło grafiki: CC 0.

Źródło: Englishsquare.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Jako obywatele Unii Europejskiej mamy również prawo składania petycjipetycjapetycji do Parlamentu Europejskiego.

Ze strony internetowej tego organu dowiadujemy się, że to „jedno z podstawowych praw obywateli Unii – każdy obywatel, działając indywidualnie lub łącznie z innymi osobami, może w dowolnym czasie skorzystać z przysługującego mu prawa do złożenia petycji do Parlamentu Europejskiego, na podstawie art. 227 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej”.

Petycja do Parlamentu Europejskiego jest jedną z form demokratyzowania instytucji UE wprowadzonych traktatem z Lizbony. Może ona mieć formę skargi lub wniosku i dotyczyć spraw leżących w interesie publicznym lub prywatnym. Petycja do PE może zawierać też komentarz dotyczący stosowania wspólnotowego prawa lub wezwanie parlamentu do przyjęcia stanowiska w ważnej dla składających obywateli sprawie. Petycje te umożliwiają zwrócenie uwagi na wszelkie przypadki naruszenia praw obywateli Unii Europejskiej przez państwo członkowskie, władze lokalne lub instytucję. Rozpatrywaniem petycji w Parlamencie Europejskim zajmuje się komisja stała. Petycję można złożyć w formie elektronicznej, logując się na podstronie „petycje” na stronie Parlamentu Europejskiego.

bg‑magenta

Zastanów się i napisz petycję do władz lokalnych w sprawie istotnej dla twojego otoczenia.

Zgromadzenia

Kolejną formą oddziaływania obywateli na działania organów państwa są zgromadzenia publiczne. Jednym z wyznaczników podziałów zgromadzeń publicznych jest ich forma. Podział ten przedstawia poniższy schemat:

RW2nSWsEeSiol

happening
Zorganizowane wydarzenie protestacyjne, często mające charakter narracyjny, którego celem jest protest przeciwko decyzjom władz.

pikieta
Protest lub wyrażenie poparcia przez grupę obywateli przed budynkiem użyteczności publicznej lub w miejscu utrudniającym przemieszczanie się, np. droga, ulica.

manifestacja
Pochód mający na celu zaprotestowanie, np. przeciw działaniom władz bądź obowiązującemu prawu lub wyrażający poparcie.

Inny sposób podziału wynika z polskiego prawa:

Ustawa z dnia 24 lipca 2015 r. Prawo o zgromadzeniach
Art. 3. 1. Zgromadzeniem jest zgrupowanie osób na otwartej przestrzeni dostępnej dla nieokreślonych imiennie osób w określonym miejscu w celu odbycia wspólnych obrad lub w celu wspólnego wyrażenia stanowiska w sprawach publicznych.
2. Zgromadzeniem spontanicznym jest zgromadzenie, które odbywa się w związku z zaistniałym nagłym i niemożliwym do wcześniejszego przewidzenia wydarzeniem związanym ze sferą publiczną, którego odbycie w innym terminie byłoby niecelowe lub mało istotne z punktu widzenia debaty publicznej.
Art. 26a. 1. Jeżeli zgromadzenia są organizowane przez tego samego organizatora w tym samym miejscu lub na tej samej trasie co najmniej 4 razy w roku według opracowanego terminarza lub co najmniej raz w roku w dniach świąt państwowych i narodowych, a tego rodzaju wydarzenia odbywały się w ciągu ostatnich 3 lat, chociażby nie w formie zgromadzeń i miały na celu w szczególności uczczenie doniosłych i istotnych dla historii Rzeczypospolitej Polskiej wydarzeń, organizator może zwrócić się z wnioskiem do wojewody o wyrażenie zgody na cykliczne organizowanie tych zgromadzeń.
ust Źródło: Ustawa z dnia 24 lipca 2015 r. Prawo o zgromadzeniach, dostępny w internecie: prawo.sejm.gov.pl.

Jak wynika z powyższych fragmentów ustawy w Polsce, zgodnie z prawem zgromadzenia możemy podzielić na:

Rp2NJLokgjtAa

zgromadzenia zwykłe
Mogą dotyczyć manifestowania poglądów obywateli i zwracać uwagę na najważniejsze ich problemy, którymi władze państwa powinny się zainteresować. Zgłoszenie takiego zgromadzenia musi nastąpić w urzędzie gminy nie później niż sześć dni przed jego planowaną datą. Za porządek publiczny w czasie zgromadzenia odpowiadają jego organizatorzy. W razie naruszenia prawa lub zagrożeń dla uczestników w trakcie trwania zgromadzenia, może ono zostać rozwiązane.

zgromadzenia spontaniczne
Może odbyć się w nagle pojawiającej się, ważnej dla obywateli sytuacji, kiedy chcą oni wziąć udział w debacie publicznej. Zgromadzenie spontaniczne nie podlega wcześniejszemu zgłoszeniu, ale nie może naruszać spokoju zgromadzeń lub zgromadzeń cyklicznych.

zgromadzenia cykliczne
Forma zgromadzeń publicznych odbywających się w tym samym miejscu co najmniej cztery razy do roku, lub cykliczne, coroczne zgromadzenia, których celem jest uczczenie ważnych wydarzeń państwowych.

Oczywiście wszystkie rodzaje zgromadzeń zawartych w polskim prawie mogą mieć formę pikietypikietapikiety, manifestacjimanifestacjamanifestacji lub happeninguhappenninghappeningu.

bg‑magenta

Sprawdź w dostępnych źródłach, jakie zgromadzenia cykliczne odbywały się w Polsce w ostatnim roku.

Strajki

Przejawem niekonwencjonalnej partycypacji obywatelskiej, występującej w prawie polskim, jest strajkstrajkstrajk. Jak można przeczytać w ustawie o rozwiązywaniu sporów zbiorowych, strajk jest ostateczną formą walki o prawa pracownicze.

R176fa1N5xZ9r1

Ilustracja interaktywna ukazuje płot, na którym zawieszony jest transparent z napisem „Strajk”. Opis punktów znajdujących się na ilustracji: 1. W grupie dla jednostki Strajk to sposób dochodzenia praw indywidualnych poprzez działania zbiorowe. Jest zbiorowym powstrzymaniem się pracowników od wykonywania pracy. Może zostać ogłoszony przez reprezentujące pracowników związki zawodowe po wyczerpaniu wszystkich wcześniejszych możliwości porozumienia. Łagodniejszą formą protestu jest tzw. strajk włoski. Pracownicy podejmujący tę formę strajku ograniczają się wyłącznie do skrajnie drobiazgowego i zgodnego z przydziałem czynności wykonywania swoich obowiązków, co powoduje wydłużenie czasu potrzebnego na wykonanie danych zadań i zazwyczaj prowadzi do utrudnień w działaniu zakładu pracy., 2. Uregulowania prawne Ustawa z dnia 23 maja 1991 r. o rozwiązywaniu sporów zbiorowych Art. 1. Spór zbiorowy pracowników z pracodawcą lub pracodawcami może dotyczyć warunków pracy, płac lub świadczeń socjalnych oraz praw i wolności związkowych pracowników lub innych grup, którym przysługuje prawo zrzeszania się w związkach zawodowych. Art. 17. 1. Strajk polega na zbiorowym powstrzymywaniu się pracowników od wykonywania pracy w celu rozwiązania sporu dotyczącego interesów wskazanych w art. 1.; 2. Strajk jest środkiem ostatecznym i nie może być ogłoszony bez uprzedniego wyczerpania możliwości rozwiązania sporu według zasad określonych w art. 7-14. Strajk może być zorganizowany bez zachowania tych zasad, jeżeli bezprawne działanie pracodawcy uniemożliwiło przeprowadzenie rokowań lub mediacji, a także w wypadku, gdy pracodawca rozwiązał stosunek pracy z prowadzącym spór działaczem związkowym. 3. Przy podejmowaniu decyzji o ogłoszeniu strajku podmiot reprezentujący interesy pracowników powinien wziąć pod uwagę współmierność żądań do strat związanych ze strajkiem. Art. 18. Udział w strajku jest dobrowolny., 3. Nie tylko przeciw pracodawcy W zależności od formy strajku i grupy, która te działania podejmuje, strajk może być również formą protestu przeciwko polityce państwa. Przykładem mogą być pracownicy ochrony zdrowia i nauczyciele, którzy są zatrudniani przez dyrektorów placówek, ale ich płace i warunki pracy są zależne od decyzji politycznych, a płace są gwarantowane przez budżet państwa. Stąd protesty tych grup zawodowych mogą być traktowane jako sprzeciw, wobec polityki rządzących.

Źródło zdjęcia: Cybularny CC 0.

Źródło: Englishsquare.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

bg‑magenta

Przypomnij sobie, jak protestowali pracownicy sfery budżetowej (policjanci, straż graniczna), którzy nie mają prawa do strajku.

Niekonwencjonalne sposoby partycypacji politycznej to nie tylko te, które zostały ujęte w prawie. To również działania bezprawne, począwszy od form obywatelskiego nieposłuszeństwa (np. odmowa płacenia podatków), poprzez okupację budynków czy zamachy terrorystyczne. Pojęciem tym określa się wszelkie działania mające na celu zmianę władzy lub zmianę jej polityki – działania, przeciwko którym obywatele będą występować publicznie, masowo lub indywidualnie.

Słownik

manifestacja

pochód mający na celu wyrażenie sprzeciwu lub poparcia dla działań politycznych

pikieta

zorganizowana grupa osób protestująca w miejscu, często wyposażona w hasła na plakatach; formą pikiety jest również blokada drogi

happenning

forma wypowiedzi artystycznej, operująca ciągiem zdarzeń o częściowo zaplanowanej strukturze, otwarta na przypadek i improwizację, dążąca do wciągnięcia widza i uczynienia z niego współtwórcy wydarzenia

strajk

grupowe, trwałe powstrzymanie się od pracy w celu realizacji określonych postulatów, najczęściej płacowych

strajk włoski

drobiazgowe i powolne wykonywanie wyłącznie swoich obowiązków pracowniczych, powodujące wydłużenie ich wykonywania i zmniejszenie wydajności pracy

petycja

pismo zawierające żądanie, postulujące zmianę przepisów prawa w określonej sprawie

Wprowadzenie

Schemat

Kto w Polsce i jak wyraża swoje zdanie? 1

Petycje

Zgromadzenia

Strajki

Słownik