Przeczytaj
Współczesne państwa demokratyczne wprowadziły rozwiązania prawne, które regulują powstanie, działalność i okoliczności rozwiązania lub delegalizacji partii politycznej. Te uregulowania prawne są elementem instytucjonalizacjiinstytucjonalizacji partii politycznych.
Instytucjonalizacją nazywamy proces tworzenia wzorców, zachowań i postaw odnoszących się do kulturowych tradycji społeczeństwa, którego celem jest zapewnienie partii politycznej skuteczności działania w podejmowaniu działań kolektywnych i realizacji programu politycznego. Zgodnie z jedną z teorii politologicznych, każda partia przechodzi kolejne fazy rozwoju, które współcześnie są regulowane rozwiązaniami prawnymi.
Fazy rozwoju partii politycznych
Bariera deklaracji – zaproponowanie społeczeństwu ugrupowania o określonych propozycjach ideowych.
Bariera autoryzacji – zaproponowanie programu politycznego i wskazanie przedstawicieli, którzy będą odpowiedzialni za jego realizację.
Bariera reprezentacji – udział w rywalizacji wyborczej i uzyskanie reprezentatywnego poparcia.
Bariera relewantności – uzyskanie poparcia ze strony wyborców, które określi miejsce partii na scenie politycznej jako partii opozycyjnej lub współrządzącej.
Jak wynika z powyższego opisu, każda partia polityczna przechodzi kolejne fazy rozwoju. Możemy zauważyć, że początek to inicjacja, pomysł jednej osoby lub grupy obywateli, którzy nie czują się reprezentowani na scenie politycznej i sami chcą realizować własne interesy grupowe przez włączenie się w procesy decyzyjne w państwie. Inicjacja we współczesnych państwach demokratycznych owocuje koniecznością zaprojektowania programu, strukturstruktur, określenia zobowiązań członków i sympatyków. W ten sposób pomysł zostaje sformalizowany a partia zarejestrowana i może rozpocząć swoją działalność publiczną, weryfikując znaczenie polityczne w kolejnych elekcjach. W zależności od państwa europejskiego możliwe są różne konstytucyjne zapisy, których celem jest instytucjonalizacja ugrupowania politycznego. Istnieją cztery podstawowe systemy tworzenia partii politycznych.
Scharakteryzuj i oceń powody wprowadzenia zasad instytucjonalizacji prawnej partii politycznych we współczesnych państwach demokratycznych.
W regulacjach prawnych państw europejskich zostały scharakteryzowane najważniejsze funkcje partii politycznych i oczekiwania wobec kierunków proponowanych przez nie działań.
Funkcje partii w wybranych państwach europejskich
Z mapy wynika, że głównymi powodami regulacji prawnych dotyczących działalności partii politycznych jest uporządkowanie sceny politycznej, jej reprezentatywność i działania na podstawie i w granicach prawa. Najważniejsze zadania partii politycznych to reprezentowanie poglądów i interesów różnych grup społecznych, kształtowanie opinii publicznej oraz udział w sprawowaniu władzy. Jednak podstawowym założeniem jest działanie dla dobra państwa i przeciwdziałanie powstawaniu ugrupowań będących zagrożeniem dla reguł demokratycznych. W podobny sposób funkcje partii politycznych definiuje polskie prawo.
Ustawa o partiach politycznych z dnia 27 czerwca 1997 r.Rozdział 1
Przepisy ogólne
Art. 1
1. Partia polityczna jest dobrowolną organizacją, występującą pod określoną nazwą, stawiającą sobie za cel udział w życiu publicznym poprzez wywieranie metodami demokratycznymi wpływu na kształtowanie polityki państwa lub sprawowanie władzy publicznej.
2. Partia polityczna może korzystać z praw wynikających z ustaw po uzyskaniu wpisu do ewidencji partii politycznych.
Art. 2
1. Członkami partii politycznych mogą być obywatele Rzeczypospolitej Polskiej, którzy ukończyli 18 lat.
2. Zakaz przynależności do partii politycznych określają odrębne ustawy.
Art. 3
Partia polityczna opiera swoją działalność na pracy społecznej członków; do prowadzenia swych spraw może zatrudniać pracowników.
Art. 4
Organy władzy publicznej są obowiązane do równego traktowania partii politycznych.
Art. 5
Partiom politycznym zapewnia się dostęp do publicznej radiofonii i telewizji na zasadach określonych w odrębnych ustawach.
Art. 6
Partie polityczne nie mogą wykonywać zadań zastrzeżonych w przepisach prawa dla organów władzy publicznej ani zastępować tych organów w wykonywaniu ich zadań.
Art. 7
Partia polityczna nie może posiadać jednostek organizacyjnych w zakładach pracy.
Źródło: Ustawa o partiach politycznych z dnia 27 czerwca 1997 r., dostępny w internecie: sejm.gov.pl [dostęp 29.06.2020 r.].
Wskaż podobieństwa w definiowaniu roli partii politycznych w państwach demokratycznych.
Zastanów się, dlaczego partia polityczna w Polsce nie może mieć jednostek organizacyjnych w zakładach pracy.
Regulacje odnoszące się do rozwiązywania partii politycznych w wybranych państwach europejskich
Jak wynika z powyższej mapy, większość państw demokratycznych wdraża procedury rozwiązania działających ugrupowań ze względu na podejmowane przez członków partii działania bezprawne i zagrażające porządkowi demokratycznemu. Jedynie w Finlandii bardzo ważne jest, aby działające partie miały poparcie społeczne i reprezentowały w parlamencie nawet minimalne grupy społeczne. Ważne jest również, że decyzje o delegalizacji partii podejmowane są przez organy władzy sądowniczej. Podobna sytuacja została również przewidziana w polskim prawie. Zgodnie z artykułem 13 Konstytucji RP:
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 1997 rokuArt. 13.
Zakazane jest istnienie partii politycznych i innych organizacji odwołujących się w swoich programach do totalitarnych metod i praktyk działania nazizmu, faszyzmu i komunizmu, a także tych, których program lub działalność zakłada lub dopuszcza nienawiść rasową i narodowościową, stosowanie przemocy w celu zdobycia władzy lub wpływu na politykę państwa albo przewiduje utajnienie struktur lub członkostwa.
Źródło: Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 1997 roku, dostępny w internecie: sejm.gov.pl [dostęp 29.06.2020 r.].
Podobnie jak w innych państwach demokratycznych, również w Polsce ocenę zgodności celów i działalności partii politycznych przedstawia Trybunał Konstytucyjny. Ten organ kontroli prawa podejmuje także decyzje o delegalizacji partii. Trybunał Konstytucyjny może również, na wniosek Sądu Okręgowego w Warszawie – rganu rejestrującego partie polityczne, dokonać sprawdzenia zgodności celów partii politycznych z Konstytucją RP.
Ważnym elementem wspomagającym instytucje państwa w kontrolowaniu działalności partii politycznych jest przejrzystość finansowania ich działań. Regulacje prawne dotyczące finansowania zawarte są w ustawach wchodzących w skład porządku prawnego poszczególnych państw europejskich.
Słownik
to proces tworzenia zintegrowanego układu wzorców zachowań i postaw mających kulturowe odniesienie, którego zasadniczym celem jest zapewnienie partii politycznej skuteczności działania w podejmowaniu przedsięwzięć kolektywnych
działający w różnych jednostkach administracyjnych członkowie partii politycznej; powinni zajmować się pomocą reprezentantom politycznym przez pracę w biurach przedstawicieli do sejmu i senatu, propagować idee reprezentowane przez partię polityczną, uczestniczyć i inicjować lokalne wydarzenia, przygotowywać kampanie wyborcze i identyfikować preferencje polityczne obywateli
środki na funkcjonowanie partii politycznych uzyskane w wyborach pochodzące z budżetu państwa; subwencja wypłacana jest wszystkim ugrupowaniom, które uzyskały w wyborach min. 3‑procentowe poparcie obywateli
poziom poparcia społecznego dla partii politycznych, jej możliwości koalicyjne oraz poziom wpływu na podejmowane przez rządzących decyzje; znaczenie partii i jej siła w obrębie systemu partyjnego
demokratyczny sposób podejmowania decyzji w obrębie partii politycznej; najczęściej decyzje podejmowane są przez ciała statutowe partii, których celem jest kształtowanie programu partii i jego realizacji