Tło historyczne

RrjxDuiVVOg8u

Mapa przedstawia kontur Europy i granice poszczególnych państw. Na mapie znaczony jest obszar Naddniestrza. Obejmuje on tereny położone na lewym brzegu Dniestru oraz prawobrzeżne miasto Bendery (Tighina). Jest to pas ziemi o długości około 200 km i średniej szerokości około 12–15 km.

Mołdawia, podobnie jak terytoria dzisiejszej Rumunii, w starożytności była zamieszkiwana przez Daków. Na przełomie I i II w. n.e. państwo Daków zostało skolonizowane przez Rzymian. Najazdy Hunów, Gotów, Słowian, Bułgarów, Madziarów i Pieczyngów przyniosły kolejne wojny i grabieże, które rozpoczęły się w III w. n.e. i trwały także w średniowieczu. W XIV w. Mołdawianie utworzyli efemeryczne państwo, które szybko zmuszone zostało do szukania protektora. Kolejni hospodarowie lawirowali między Jagiellonami a Osmanami. W 1774 r. północna część Mołdawii dostała się pod panowanie Habsburgów (utworzono z niej Księstwo Bukowiny), a w 1812 r. Rosja przyłączyła do siebie wschodnią część Mołdawii (Besarabię). Po przegranej przez Rosjan wojnie krymskiej Mołdawia i Wołoszczyzna znalazły się jako obszary autonomiczne w obrębie Turcji. W drugiej połowie XIX w. tereny te weszły w skład Rumunii, natomiast Naddniestrze pozostało w granicach carskiej Rosji.

W 1924 r. ZSRS utworzył na terenie Naddniestrza autonomiczną republikę mołdawską ze stolicą w Tyraspolu, co miało być wyraźnym ostrzeżeniem wobec Rumunii, z którą Sowieci spierali się o Besarabię. W czasie II wojny światowej, w 1940 r. z terenów Mołdawii i Naddniestrza utworzono Mołdawską Socjalistyczną Republikę Sowiecką ze stolicą w Kiszyniowie (w latach 1941–1944 wcielono ją do ZSRS, a potem znów wyodrębniono). Usiłowania generalissimusa Józefa Stalina zmierzające do stworzenia „narodu mołdawskiego” posługującego się „językiem mołdawskim” przyniosły ciekawy efekt. Mołdawianie wprawdzie nadal mówią po rumuńsku, jednak mają silną świadomość narodową. W 1991 r. Mołdawia ogłosiła niepodległość, a w 1993 r. 94% większością głosów Mołdawianie odrzucili pomysł zjednoczenia z Rumunią.

Przebieg konfliktu

RMJWMLzzSsGfS1

Zdjęcie przedstawia starszego, łysiejącego, siwowłosego mężczyznę. Jego twarz jest owalna, są na niej zmarszczki. Mężczyzna ma szeroki nos, ma wąsy i brodę hiszpankę. Jego brwi są gęste, krzaczaste. Mężczyzna ubrany jest w koszulę i bawełnianą bluzę w pasy.

Już same pogłoski o planowanym połączeniu wystarczyły, by Naddniestrze, gdzie mieszkało wielu Rosjan i Ukraińców, 2 września 1990 r. ogłosiło powstanie Naddniestrzańskiej Republiki Mołdawskiej (NRM). Mobilizująco zadziałał też przykład tureckojęzycznych GagauzówGagauziGagauzów, którzy proklamowali istnienie republiki socjalistycznej na swoich ziemiach i odłączyli się od Kiszyniowa. Głównym powodem secesji była chęć ochrony interesów lokalnej nomenklatury. Przemysł Naddniestrza nie był w stanie poprawnie funkcjonować bez dostaw nośników energii z Rosji i Ukrainy. Wykorzystując dezorientację Kiszyniowa, w listopadzie 1991 r. przeprowadzono wybory do parlamentu, a w grudniu wybory prezydenckie i referendum niepodległościowe. W tym samym miesiącu do akcji zbrojnej przystąpiła Mołdawia. Walki szybko przerwano. Wznowił je po kilku miesiącach prezydent NRM, kiedy zapewnił sobie realne wsparcie rosyjskiej 14. Armii.

R3KlfXTyaZuJT1

Zdjęcie przedstawia starszego mężczyznę w garniturze. Jego twarz jest owalna, są na niej zmarszczki. Mężczyzna ma wysokie czoło, zaczesane ku górze, krótkie, proste włosy. Nosi lekko przyciemniane okulary. Uśmiecha się szeroko.

Mołdawia ugięła się pod groźbą interwencji Kremla i zaproponowała utworzenie rządu jedności narodowej. W przeciwieństwie do Gagauzów, Naddniestrze odrzuciło ofertę. W wyniku rokowań, w których mediatorem była Rosja, Mołdawia przyznała Naddniestrzu szeroką autonomię, której Tyraspol nie przyjął. Sytuacja zmieniła się, gdy w 1996 r. premierem Mołdawii został zwolennik Rosji. Osłabiło to znacznie pozycję separatystów na Kremlu. W tym samym roku prezydenci Rosji i Ukrainy zadeklarowali pisemnie swoje uznanie dla suwerenności i integralności terytorialnej Republiki Mołdawii. Zarówno ta wolta, jak i narastające problemy ekonomiczne zmusiły Naddniestrze do przyjęcia w 1997 r. mołdawskiej propozycji szerokiej autonomii. Nie oznaczało to jednak wygaszenia konfliktu.

RfZEgLruE0PWo1

Zdjęcie przedstawia starszego mężczyznę w garniturze. Jego twarz jest owalna, są na niej zmarszczki wokół oczu i na czole. Mężczyzna ma wyraźnie zaznaczony drugi podbródek. Mężczyzna ma zaczesane ku górze, krótkie, siwe, proste włosy. Uśmiecha się, pokazując górne zęby.

W 2001 r. wybuchła „wojna celna”. Chcąc podporządkować sobie gospodarczo Naddniestrze, rząd w Kiszyniowie wprowadził nowe pieczątki celne i nie przekazał ich wzorów Tyraspolowi. W odpowiedzi związkowcy z Naddniestrza zablokowali drogę Kiszyniów–Odessa oraz kolejowe przejście graniczne w Benderach. Decydujące znaczenie miała jednak groźba przekazania Rosjanom pakietów kontrolnych największych przedsiębiorstw. Skompromitowany rząd w Kiszyniowie ustąpił. Dalsze rozmowy toczyły się przy pomocy negocjatorów z Rosji i Ukrainy.

W wyniku tych rozmów mołdawski prezydent Władimir Woronin zapowiedział  w 2003 r. uchwalenie nowej konstytucji, na mocy której Mołdawia i Naddniestrze utworzyłyby federację z dwoma językami urzędowymi oraz wspólnym obszarem celnym, obronnym i monetarnym. Przełomowym zapisem miałoby być prawo Naddniestrza do samostanowienia w przypadku wejścia Mołdawii w związek państwowy z Rumunią.

R1HsBQYknwK9p

Flaga złożona jest z trzech poziomych pasów. Dwa szersze na górze i dole pasy czerwone, a pośrodku nich węższy pas ciemnej zieleni. W lewym, górnym rogu flagi skrzyżowany żółty sierp i młot, a nad nimi czerwoną gwiazda z żółtą obwódką.

RjIJHH3dViNUY1

Zdjęcie przedstawia portret dojrzałego mężczyzny. Ma on krótkie, zaczesane na czoło włosy, owalną twarz, szeroki nos i głęboko osadzone oczy. Ubrany jest w koszulę, garnitur, pod szyją ma zawiązany krawat.

W 2010 r. w Republice Mołdawii doszło do zmiany na scenie politycznej. W parlamencie większość zdobyła koalicja partii proeuropejskich, w konsekwencji czego w 2012 r. nowym prezydentem republiki został Nicolae Timofti. Wybory odbyły się również w Naddniestrzu - wygrał je Jewgienij Szewczuk. Doprowadziło to do zaostrzenia konfliktu, ponieważ był to prezydent związany z Moskwą. Wprowadził on m.in. drugą walutę – rubla rosyjskiego, co jeszcze bardziej uzależniało gospodarkę Naddniestrza od Rosji. Prezydent Szewczuk ogłosił, że Naddniestrze powinno zostać uznane na arenie międzynarodowej (co nie nastąpiło), a następnie powinno stać się częścią Federacji Rosyjskiej.

Z tych planów nic do tej pory nie wyszło. W 2016 r. Szewczuk przegrał rywalizację o fotel prezydenta z Wadimem Krasnosielskim, który również jest zwolennikiem integracji z Rosją. Ponadto w maju 2019 r. ogłosił powstanie międzynarodowego pozwu przeciwko Mołdawii, w którym NRM domaga się odszkodowania za „agresję na ludność Naddniestrza”.

Zarówno wewnętrzne oczekiwania obywateli, jak i problemy gospodarcze Naddniestrza oraz kryzysy polityczne w Republice Mołdawii mogą spowodować chwilowe zamrożenie tego wieloletniego konfliktu. Niemniej Naddniestrze jest kartą przetargową w relacjach Mołdawii z Rosją, która kontroluje w nim sytuację. Z drugiej strony Unia Europejska ze względu na inne problemy nie angażuje się w konflikt na tym terenie. Przyszłość Naddniestrza leży w rękach Rosji. Jeśli Moskwa się zgodzi, republika może stać się częścią Federacji Rosyjskiej, co pomoże jej wyjść z kryzysu gospodarczego i politycznego.

Słownik