Przeczytaj
Zapomnieć terror
Autorzy lipcowego przewrotu, nazywani również thermidorianami, należeli do polityków umiarkowanych, przeciwników terroruterroru i zwolenników demokracji opartej na cenzusie majątkowym oraz wolnego rynku. Wśród nich znaleźli się Paul BarrasPaul Barras, Emmanuel SieyèsEmmanuel Sieyès oraz Charles Maurice de TalleyrandCharles Maurice de Talleyrand.
W obawie przed ewentualnym odwetem jakobinów thermidorianie przeprowadzili egzekucje, w których stracono ok. 100 osób, a w listopadzie zamknęli klub jakobinów. Komunę Paryską rozwiązano, Paryż podzielono na wiele dzielnic. Ustawy, które hamowały aktywność gospodarczą, zniesiono i ponownie otwarto giełdę. Jednocześnie Konwent zniósł prawo o podejrzanych, dzięki czemu zaprzestano ścigania wrogów rewolucji. Ogłoszono też amnestięamnestię dla rojalistów, czyli zwolenników monarchii, na mocy której mogli wyjść z więzień w całym kraju.
Ach! Cóż za przeżytek!, po prawej
Ach! Cóż za szalone nowinki!. W jaki sposób zmieniła się moda pod koniec stulecia (przykładowe stroje po lewej) w porównaniu z panującą za rządów Ludwika XVI (po prawej)?
Spisek Babeufa
Trybun Ludu lub obrońca praw człowieka. Wskaż element graficzny będący symbolem Wielkiej Rewolucji Francuskiej i wyjaśnij jego znaczenie.
Chociaż sytuacja gospodarcza stopniowo ulegała poprawie, Francja w dalszym ciągu borykała się z kiepskim zaopatrzeniem miast w żywność. Głód prowadził do niepokojów społecznych, a nawet rozruchów: w Lyonie doszło na przykład do powstania tkaczy. Złe nastroje wykorzystywali monarchiści, którzy przekonywali opinię publiczną do walki z republiką, ale też lewicowi radykałowie. Na czele tych ostatnich stanął François Babeuf, geodeta chłopskiego pochodzenia, a w czasie Rewolucji zaangażowany dziennikarz i wydawca gazety „Trybun Ludu”. Jako założyciel i lider tajnej organizacji Sprzysiężenie Równych nawoływał on do zakładania wspólnot komunistycznych, działających na zasadzie wspólnych własności i pracy. Dodatkowo popierał masowe egzekucje wrogów republiki, co jego zdaniem nie tylko miało uwolnić kraj od zdrajców, ale również rozwiązać problem braku żywności. Planowany przez Babeufa i jego współpracowników spisek został wykryty i wszyscy trafili do aresztu, a 26 maja 1797 r. przywódcy spisku usłyszeli wyrok skazujący ich na śmierć.
Dyrektoriat i Konstytucja roku III
We wrześniu 1795 r. thermidorianie doprowadzili do uchwalenia kolejnej konstytucji, która wprowadziła rządy dyrektoriatu. Przywróciła ona cenzus majątkowy w wyborach do Zgromadzenia, odbierając prawa wyborcze Francuzom niepłacącym podatków, głównie sankiulotomsankiulotom. Ciałem ustawodawczym, odpowiednikiem parlamentu, zostały Rada Pięciuset i Rada Starszych. Rada Pięciuset była odpowiedzialna za przygotowywanie projektów ustaw i ich uchwalanie, natomiast Rada Starszych zatwierdzała nowe akty prawne. Władzę wykonawczą sprawował pięcioosobowy dyrektoriat, który pełnił funkcje podobne do dzisiejszych rządów. Konstytucja zapewniała wolność gospodarczą (a więc zniesiono ceny maksymalne na żywność), nienaruszalność własności, swobody obywatelskie (wolność słowa i zgromadzeń) oraz rozdział Kościoła od państwa.
Ekspansja terytorialna
Od pamiętnej bitwy pod Valmy (1792 r.) wojska francuskie odnosiły niemal same zwycięstwa w wojnie z I koalicją antyfrancuskąI koalicją antyfrancuską. Kluczową rolę w zakończeniu walk w Niderlandach Austriackich miało zwycięstwo pod Fleurus (w dzisiejszej Belgii) w czerwcu 1794 r. Francuzi zajęli całe Niderlandy oraz część ziem niemieckich. Na terenie Holandii utworzyli Republikę Batawską – uzależnioną politycznie od Francji tzw. siostrzaną republikę. Część krajów, jak Prusy i Hiszpania, wycofała się z prowadzonej wojny. Rosja zajęta była wojną z Turcją i Szwecją, a następnie ingerencją w wewnętrzne sprawy Rzeczypospolitej. W konflikcie z Francją pozostawały wciąż Wielka Brytania, Austria i Królestwo Sardynii, przy czym największym zaangażowaniem wykazywała się Austria ze względu niebezpieczeństwo dalszej ekspansji Francuzów i ich rewolucyjnych idei na kontrolowane przez Habsburgów obszary.
Słownik
porozumienie państw europejskich, które w latach 1792‑1797 wspólnie walczyły z rewolucyjną Republiką Francuską w celu jej obalenia. Do koalicji należały następujące kraje: Wielka Brytania, Austria, Królestwo Sycylii, Królestwo Sardynii, Królestwo Neapolu, Hiszpania, Prusy, Portugalia, Turcja i Holandia (do 1795 r.).
(gr. a‑mnēstía - „niepamięć”) akt prawny polegający na darowaniu lub złagodzeniu kar
obowiązkowa opłata (w naturze lub pieniądzu) nakładana przez państwo zwycięskie na państwo pokonane lub przez władze okupacyjne na ludność kraju okupowanego
(łac. praeambulum, od praeambulare – iść wcześniej) uroczysty wstęp poprzedzający właściwy tekst ważnego aktu prawnego, określający cele, jakim powinien służyć tenże akt
(fr. sans‑culottes – bez krótkich spodni) członek najbiedniejszej i najbardziej radykalnej grupy walczącej w Wielkiej Rewolucji Francuskiej; w odróżnieniu od wyższych warstw społecznych, noszących krótkie, obcisłe, spięte pod kolanami spodnie, sankiuloci preferowali długie pantalony
(słowo w j. niderlandzkim od niem. Statthalter 'namiestnik') tytuł ten nosili namiestnicy, którzy kierowali poszczególnymi prowincjami w ramach państwa Republiki Zjednoczonych Prowincji.
(fr. terreur) okres dyktatury jakobinów (1793–1794), w którym Trybunał Rewolucyjny skazał na śmierć ok. 17 tys. osób z różnych warstw społecznych, oskarżonych o działania kontrrewolucyjne
Słowa kluczowe
przewrót thermidoriański, dyrektoriat, Wielka Rewolucja Francuska, rewolucje XVIII w.
Bibliografia
J. Baszkiewicz, Historia Francji, Wrocław 1999.
J. Baszkiewicz, Stefan Meller, Rewolucja francuska 1789‑1794: społeczeństwo obywatelskie, Warszawa 1983.
A. Chwalba, Historia powszechna. Wiek XIX, Warszawa 2012.
M. Milewska, Ocet i łzy. Terror Wielkiej Rewolucji Francuskiej jako doświadczenie traumatyczne*, Gdańsk 2018.
B. Baczko, Jak wyjść z Terroru, Gdańsk 2005.