Geneza polskich starań o akcesję do Unii Europejskiej

Jesień NarodówJesień NarodówJesień Narodów, zapoczątkowana w 1989 roku obradami Okrągłego Stołu w Polsce, doprowadziła do rozpadu Związku Socjalistycznych Republik Sowieckich (ZSRS) i odzyskania suwerenności przez państwa Europy Środkowo‑Wschodniej. Doprowadziło to do powstania nowych priorytetów w polityce zagranicznej odradzającej się RP. Oprócz nawiązania stosunków politycznych z państwami sąsiednimi do najważniejszych zadań zaliczono zapewnienie bezpieczeństwa państwu. Było to o tyle istotne, że zlikwidowane zostały Układ Warszawski oraz Rada Wzajemnej Pomocy Gospodarczej (RWPG). Polska racja stanu miała się opierać na współpracy ze wspólnotami europejskimi oraz na zacieśnieniu więzów z USA.

Jeszcze w 1988 roku Polska Rzeczpospolita Ludowa nawiązała stosunki dyplomatyczne z Europejską Wspólnotą GospodarcząEuropejska Wspólnota Gospodarcza (EWG) Europejską Wspólnotą Gospodarczą. Pierwszym ambasadorem PRL przy Komisji Wspólnot Europejskich w 1990 r. został Jan Kułakowski. Pozwoliło to 25 maja 1990 roku złożyć oficjalny wniosek o podjęcie starań o stowarzyszenie Polski ze wspólnotami europejskimi. 16 grudnia 1991 roku został podpisany Układ Europejski, na mocy którego ustanowiono stowarzyszenie między Rzecząpospolitą Polską a wspólnotami europejskimi oraz ich państwami członkowskimi. Część handlowa układu weszła w życie 1 marca 1992 roku, całość zaś zaczęła obowiązywać od 1 lutego 1994 roku.

Droga Rzeczypospolitej Polskiej do UE

Wspólnoty europejskie, funkcjonujące od 1 listopada 1993 roku jako Unia EuropejskaUnia Europejska Unia Europejska, ustaliły tzw. kryteria kopenhaskie, które musiały spełnić państwa Europy Środkowo‑Wschodniej w przypadku starania się o członkostwo w UE. Dzięki tym kryteriom stało się możliwe rozszerzenie UE. Dlatego już 8 kwietnia 1994 roku Polska złożyła oficjalny wniosek o członkostwo w Unii Europejskiej. Kolejnym etapem było utworzenie 8 sierpnia 1996 roku Komitetu Integracji Europejskiej, którego zadaniem było koordynowanie działań i polityki RP w procesie integracji z Unią Europejską. Działania te pozwoliły 28 stycznia 1997 roku uchwalić Narodową Strategię Integracji. Ważne decyzje dla przyszłości Polski w UE zapadły w grudniu 1997 roku w Luksemburgu, gdzie postanowiono o rozpoczęciu negocjacji akcesyjnych z Polską, Węgrami, Czechami, Słowenią, Estonią i Cyprem.

Przystąpienie Polski do Unii Europejskiej

R14EHmmJ70iQe1

Zdjęcie przedstawia prezydenta Aleksandra Kwaśniewskiego siedzącego przy drewnianym stole i podpisującego traktat o przystąpieniu Polski do Unii Europejskiej. Za plecami prezydenta stoi ówczesny premier Leszek Miller i marszałek Sejmu Marek Borowski. Wszyscy są ubrani w garnitury. Po prawej stoi kobieta w białej garsonce. Z tyłu stoją flagi Unii Europejskiej i Polski.

Po długotrwałych negocjacjach i podpisaniu traktatu akcesyjnego 16 kwietnia 2003 roku w Atenach oraz przeprowadzeniu 7–8 czerwca 2003 roku referendum akcesyjnego w Polsce, zapadła decyzja o przystąpieniu Polski do Unii Europejskiej. Weszła ona w życie 1 maja 2004 roku, kiedy Polska razem z pozostałymi dziewięcioma państwami stała się pełnoprawnym członkiem Unii Europejskiej.

Korzyści z członkostwa w UE

Kolejne lata funkcjonowania Rzeczypospolitej Polskiej w Unii Europejskiej przyniosły bardzo wiele korzyści dla naszego kraju i regionu:

• UE jest swoistym gwarantem stabilności i pokoju w Europie;

• Polska może wywierać realny wpływ na kształtowanie polityki UE;

• wzrosło znaczenie Polski na arenie międzynarodowej;

• Polacy stali się obywatelami Unii Europejskiej, którzy mogą mieszkać i pracować w każdym z państw UE;

• staliśmy się częścią wspólnego rynku towarów i usług oraz osób i pracowników, co zwiększyło innowacyjność i konkurencyjność polskiej gospodarki;

• wzrosła wiarygodność inwestycyjna Polski dla inwestorów zagranicznych;

• dostosowanie prawa polskiego do norm unijnych spowodowało lepszą ochronę dla polskich konsumentów;

• członkostwo dało impuls dla wzrostu gospodarczego w Polsce;

• unijne fundusze pozwoliły na realizację bardzo wielu przedsięwzięć w infrastrukturze, ochronie środowiska, w ramach pomocy rozwojowej dla małych i średnich firm czy w inwestycjach w kapitał ludzki;

• polscy rolnicy zostali objęci Wspólną Polityką Rolną;

• wejście do strefy Schengen (2007 r.) pozwoliło na swobodne podróżowanie po unijnej Europie bez kontroli paszportowych;

• nastąpił wzrost mobilności polskich pracowników, którzy mogą podejmować pracę na terenie UE;

• studenci zyskali możliwość studiowania na zagranicznych uczelniach w ramach programów wymiany naukowej studentów i młodzieży;

• nastąpił rozwój kultury dzięki kontaktom i zbliżeniu z innymi państwami członkowskimi;

• Polacy zajmują wysokie stanowiska w strukturach unijnych;

• nastąpił wzrost wymiany handlowej z państwami UE;

• rozwinęła się polityka regionalna i wyrównał się poziom rozwoju poszczególnych regionów.

Koszty członkostwa w UE

Funkcjonowanie Polski w Unii Europejskiej można oceniać pozytywnie także z punktu widzenia kosztów. W ciągu 15 lat członkostwa, od maja 2004 do marca 2019 roku, Polska otrzymała z Unii Europejskiej ponad 163 miliardy euro, do wspólnego budżetu zaś wpłaciła 53 miliardy euro. Oznacza to, że na plusie mamy 110 miliardów euro. Prezentuje to poniższy wykres udostępniony przez Ministerstwo Finansów.

Z zyskiem, jakie niesie członkostwo w Unii Europejskiej, wiążą się poglądy społeczeństwa polskiego na temat postrzegania Unii Europejskiej, zaprezentowane na poniższym wykresie.

RIk9RYye6aF6Z

Wykres przedstawia postrzeganie przez Polaków Unii Europejskiej w porównaniu do średniej dla mieszkańców Unii Europejskiej. Postawione jest pytanie: Jak postrzega Pan(i) Unię Europejską? Na wykresie przedstawiono odsetek odpowiedzi w Polsce (dobrze i źle) oraz średnią Unii Europejskiej (dobrze i źle) dla poszczególnych lat od 2005 do 2019 roku. 2005 rok. Polska: dobrze 49%, źle 10%. Średnia Unii Europejskiej: dobrze 49%, źle 18%. 2006 rok. Polska: dobrze 55%, źle 9%. Średnia Unii Europejskiej: dobrze 50%, źle 15%. 2007 rok. Polska: dobrze 64%, źle 5%. Średnia Unii Europejskiej: dobrze 50%, źle 15%. 2008 rok. Polska: dobrze 57%, źle 6%. Średnia Unii Europejskiej: dobrze 48%, źle 14%. 2009 rok. Polska: dobrze 53%, źle 10%. Średnia Unii Europejskiej: dobrze 45%, źle 15%. 2010 rok. Polska: dobrze 53%, źle 10%. Średnia Unii Europejskiej: dobrze 44%, źle 16%. 2011 rok. Polska: dobrze 58%, źle 9%. Średnia Unii Europejskiej: dobrze 39%, źle 20%. 2012 rok. Polska: dobrze 41%, źle 10%. Średnia Unii Europejskiej: dobrze 31%, źle 28%. 2013 rok. Polska: dobrze 41%, źle 10%. Średnia Unii Europejskiej: dobrze 30%, źle 29%. 2014 rok. Polska: dobrze 45%, źle 10%. Średnia Unii Europejskiej: dobrze 32%, źle 28%. 2015 rok. Polska: dobrze 57%, źle 6%. Średnia Unii Europejskiej: dobrze 40%, źle 21%. 2016 rok. Polska: dobrze 49%, źle 10%. Średnia Unii Europejskiej: dobrze 35%, źle 26%. 2017 rok. Polska: dobrze 51%, źle 10%. Średnia Unii Europejskiej: dobrze 37%, źle 25%. 2018 rok. Polska: dobrze 50%, źle 12%. Średnia Unii Europejskiej: dobrze 40%, źle 20%. 2019 rok. Polska: dobrze 53,1%, źle 10%. Średnia Unii Europejskiej: dobrze 42%, źle 19%.

Jak widać, 53,1% pytanych Polaków dobrze postrzega Unię Europejską, co sytuuje nasze społeczeństwo wśród tych z największym pozytywnym podejściem do Unii wśród państw członkowskich. Dla porównania, w Czechach jest to tylko 27,9%, a w Grecji – 25,3% pozytywnych wskazań. Na pytanie, czy członkostwo w UE ogranicza suwerenność naszego kraju, zadane przez CBOS w 2020 roku, 55% badanych odpowiedziało, że nie ma takiego poczucia, 35% zaś się z taką opinią zgodziło. Przekonanie, że przynależność do Unii Europejskiej nie ogranicza suwerenności, częściej wyrażają mieszkańcy dużych miast oraz osoby posiadające co najmniej wykształcenie średnie. Przeciwne zdanie mają częściej mieszkańcy wsi oraz osoby z wykształceniem zawodowym lub niższym.

Podsumowanie polskiego członkostwa w Unii Europejskiej

Dużym sukcesem polskiej transformacji było przejście z gospodarki centralnie planowanej do gospodarki rynkowej z zachowaniem osłon socjalnych dla osób, które opuszczają rynek pracy w ramach dezaktywacji zawodowej, dla zwalnianych z likwidowanych i restrukturyzowanych zakładów pracy oraz tych, którym brakuje kwalifikacji do podjęcia danej pracy. Wiele inwestycji w Polsce zostało sfinansowanych ze środków zewnętrznych, bezpośrednich funduszy unijnych oraz inwestycji zagranicznych. Od czasu wejścia Polski do UE byliśmy największym beneficjentem funduszy unijnych, co pozwoliło podnieść polski produkt krajowy brutto (PKB) o ¼, czyli 1 punkt procentowy. W ramach tego do końca 2018 roku udało się:

Wyzwania na przyszłość

Dalsze funkcjonowanie Polski w Unii Europejskiej będzie wymagało pogłębienia procesu integracji przez wejście w strefę euro oraz zwiększenie innowacyjności gospodarki, co przewiduje strategia „Europa 2020”. Wejście Polski do unii monetarnej i fiskalnej jest sukcesywnie odkładane na czas późniejszy. Dokonując akcesji do UE, Polska zgodziła się na przyjęcie euro jako swojej narodowej waluty, jednak data tego wydarzenia nie została bliżej sprecyzowana. Argumentów za przyjęciem euro jest wiele, ale też nie brakuje zagrożeń związanych z ewentualnym wprowadzeniem euro w Polsce. Wpływ na osłabienie pozycji Unii Europejskiej miał brexit, który pokazał, że jedność europejska nie jest trwała. O przyszłości Unii zadecydują jej państwa członkowskie, które przygotowały w marcu 2017 roku „Białą księgę w sprawie przyszłości Europy”. Jest to dokument zawierający plany i scenariusze dalszego funkcjonowania Unii Europejskiej, przy założeniu, że nadal tworzy ją 27 państw członkowskich. „Biała księga” przewiduje pięć możliwych scenariuszy dalszego funkcjonowania Unii Europejskiej, opierające się na:

• kontynuacji obecnego jej istnienia na tych samych zasadach;

• wyłącznej koncentracji na jednolitym rynku;

• Europie wielu prędkości, czyli uzależnienia poziomu integracji od chęci poszczególnych państw członkowskich;

• koncentracji na głównych priorytetach w myśl zasady: robić mniej, ale efektywnie;

• dalszym pogłębianiu integracji.

Wśród polskich polityków przeważa opinia, że należy koncentrować się na najważniejszych priorytetach oraz świadomym przystąpieniu do strefy euro.

Słownik