RMVNYejZk300d1

Obraz przedstawia portret starszego mężczyzny. Mężczyzna jest lekko łysiejący. Po bokach głowy ma falujące, półdługie, siwe włosy. Twarz mężczyzny jest owalna. Widać na niej liczne zmarszczki na czole i wkoło oczu. Mężczyzna ma wąsy i brodę hiszpankę. Mężczyzna jest ubrany w ciemną szatę. Pod szyją ma szeroki, biały kołnierz.

Teorię swoją HobbesTomasz HobbesHobbes tworzy na założeniach antropologicznychantropologiaantropologicznych. Człowiek w interpretacji Hobbesa jest z natury swojej istotą podległą egoizmowi skierowanemu na samozachowanie oraz indywidualną korzyść. Dlatego w jego wizji stanu natury, czyli przedspołecznej sytuacji człowieka, panuje wolność bliska anarchii i pełna konfliktów. Nie istnieje żaden naturalny zmysł społeczny czy też zobowiązania ludzi wobec siebie, własność, zasady moralne lub instytucje społeczne.

Pisze Hobbes: 

Stan natury jest więc wojną wszystkich przeciwko wszystkim.
Człowiek odnajduje jednakże w sobie jeszcze inną władzę wewnętrzną – rozum, który podpowiada mu sposoby mogące zabezpieczyć życie i własność.

Rozumnie rozpoznane prawo natury podpowiada więc, że człowiek powinien zrezygnować z nieograniczonej wolności i poprzestać na takiej mierze wolności w stosunku do innych, jaką może przyznać innym w stosunku do samego siebie. Prawo natury zawiera również wskazówki dotyczące społecznego współżycia – na przykład dotrzymywania umów, które Hobbes zamyka w „złotej regule” – czynienia innym „tego, co byśmy chcieli, żeby nam czyniono”. Wdrożenie prawa natury nastąpić może w wyniku ugody między ludźmi, czyli umowy społecznej. Hobbes wątpił jednak w to, że rozumność ludzka wystarczy, by umowę taką zawrzeć i konsekwentnie kierować się jej treścią.

 Dlatego odwołuje się do siły i lęku przed siłą 

Hobbes ma na uwadze władzę państwową, która zostaje powołana w wyniku umowy, by zabezpieczać respektowanie jej postanowień:

W ujęciu Hobbesa władza jest absolutna i raz ustanowiona nie może być odwołana. Do określenia tego typu władzy Hobbes używa pojęcia suwerensuwerensuweren. Suweren nie jest stroną umowy. Suweren pełnię władzy otrzymuje i odtąd jest bezwarunkowym reprezentantem woli indywidualnych, posiada monopol stosowania przymusu, a sprzeciw wobec niego jest bezprawny, z wyjątkiem sytuacji, gdy traci on zdolność do ochrony obywateli. Rebelia przeciwko suwerenowi musi, zdaniem Hobbesa, owocować „upadkiem” w stan natury i wojną domową. W państwie władza sprawowana jest poprzez prawo stanowioneprawo stanowione (prawo pozytywne)prawo stanowione, w którym artykułowane jest prawo natury oraz inne rozumne reguły społeczne. Można więc rzec, że suweren jest wcieleniem i reprezentantem rozumności członków społeczeństwa.

RgyT7o26KKTGk1

Zdjęcie przedstawia stronę tytułową książki Lewiatan. W górnej części strony znajduje się ilustracja. Na tle krajobrazu namalowana jest postać mężczyzny. Mężczyzna trzyma w prawej ręce uniesiony ku górze miecz. W lewej ręce berło. Na głowie ma koronę. Pod tym rysunkiem znajdują się w dwóch kolumnach małe rysunki. Od lewej strony widoczne są: zamek na wzgórzu, poniżej korona królewska, armata, broń, pole bitwy. Od prawej strony widoczne są: kościół, mira biskupia, symbole błyskawicy, rogi i dwu- i trójzęby, kapłani zasiadający w dużej sali.

Pozycję suwerena Hobbes podkreślał poprzez przydanie mu daleko idących uprawnień władczych. Władzy państwowej powinno być – zdaniem Hobbesa – podporządkowane życie religijne na niekorzyść władzy kościelnej, a także poglądy obywateli. O ile wolność poglądów nie jest ograniczana przez władzę, jeśli nie znajduje swojego uzewnętrznienia, o tyle publiczna artykulacja poglądów, podobnie jak wszelkie formy praktycznej aktywności obywateli, podlega państwowej kontroli. Suweren ma pełnię władzy wojskowej i fiskalnej oraz nadzór nad urzędami i sądami. Suwerenem może być, zdaniem Hobbesa, jednostka, grupa obywateli lub wszyscy obywatele. Odpowiednio do tego autor LewiatanalewiatanLewiatana wyróżniał trzy formy ustrojowe – monarchię, arystokrację i demokrację.

Preferował pierwszą, poddając krytyce zwłaszcza demokrację, w której dostrzegał możliwość dominacji poglądów demagogów i łatwość rozbudzania konfliktów. Także bezpieczeństwo jednostki jest, jego zdaniem, gorzej zabezpieczone w demokracji niż w monarchii, ponieważ w demokracji istnieje nieprzebierająca w środkach walka stronnictw politycznych. Hobbes rozumiał demokrację jako bezpośrednią, co oznaczało, że suwerenna władza istnieje w demokracji o tyle, o ile istnieje permanentnie obradujące zgromadzenie wszystkich obywateli. Jego kres oznacza wojnę domową.

Teoria Hobbesa zapoczątkowała nurt filozofii społecznej, który opierał się na koncepcjach prawa natury, stanu natury oraz umowy społecznej. Na propozycjach Hobbesa zaciążyło jednak doświadczenie angielskich wojen domowych XVII wieku, w tym konfliktów religijnych, skutkujących osłabieniem państwa. Następcy Hobbesa w dziele tworzenia nowożytnej teorii społecznej – J. Locke, J. J. Rousseau, I. Kant czy J. Prudhon, odmiennie interpretowali niektóre istotne problemy, zwłaszcza suwerenności władzy, demokracji i tolerancji.

Słownik