Możemy wyróżnić dwie główne przyczyny zmian poziomu mórz względem kontynentów. Pierwszy dotyczy ruchu lądu w wyniku ruchów tektonicznych. Przejawia się on wielkoskalowym wydźwignięciem lub obniżeniem części kontynentów i basenów oceanicznych albo ogranicza się do lokalnych deformacji skorupy ziemskiej. Wspomnieć należy także o ruchach izostatycznych skorupy ziemskiej, które są konsekwencją nagromadzenia się olbrzymiej ilości lodu, osadów lub lawy. Ruchy izostatyczneruchy izostatyczneRuchy izostatyczne występują także w przypadku odciążenia skorupy ziemskiej, np. w sytuacji ustąpienia lądolodu. Należy jednak podkreślić, że ruchy tektoniczne mogą przyczynić się do zmian przebiegu linii brzegowejlinia brzegowalinii brzegowej jedynie na pewnym odcinku danego kontynentu.

Inny charakter mają ruchy eustatyczneruchy eustatyczneruchy eustatyczne, które powodują zmianę przebiegu linii brzegowej na całym świecie. Oczywiście musisz mieć świadomość, że użyte sformułowanie jest pewnym uproszczeniem, gdyż zakłada, że wszystkie kontynenty są nieruchome, a zmianie ulega tylko poziom morza. Pod pojęciem ruchów eustatycznych rozumiemy zmiany poziomu mórz i oceanów na całej Ziemi. Mają one charakter długookresowy. Ich przyczyną są zmiany klimatu skutkujące przede wszystkim przyrostem lub topnieniem lodowców i lądolodów.

Zmiany poziomu mórz mogą mieć dwojaki charakter. W przypadku wzrostu mówimy o transgresji morskiejtransgresja morzatransgresji morskiej, a w sytuacji przeciwnej – regresji morskiejregresja morzaregresji morskiej. W minionych epokach poziom wody w basenach oceanicznych ulegał znacznym wahaniom. Na przykład w plejstocenie, gdy dochodziło do rozprzestrzenia się lądolodów, następowało obniżenie linii brzegowej wskutek zmniejszonej objętości oceanów. Jak zapewne wiesz, obniżając temperaturę wody, zwiększamy jej gęstość, przy jednoczesnym spadku objętości. Dowiedziono, że obniżenie się średniej temperatury wody oceanu o 1°C może spowodować spadek poziomu morza o 2 m. Na podstawie badań skamieniałości pochodzących z osadów plejstoceńskich wiemy, że temperatura oceanu była wówczas prawdopodobnie o 5°C niższa niż obecnie.

Trudno jednoznacznie wskazać, jaki był zakres wahań linii brzegowej w dawnych okresach Ziemi. Powodem jest jednoczesne zachodzenie procesów podnoszenia lub obniżania się poziomu morza oraz pionowe ruchy lądów. Jednak w przypadku plejstocenu pewne przesłanki pozwalają nam przypuszczać, iż linia brzegowa znajdowała się o około 140 metrów poniżej obecnej. Aktualnie szacuje się, że gdyby cały pozostały na Ziemi lód glacjalny został roztopiony, spowodowałoby to podniesienie się poziomu morza o 60 metrów. W związku z powyższym możemy przypuszczać, że rozpiętość poziomu morza w plejstocenie mogła wynosić 200 metrów. Zmiany te wywołane były głównie magazynowaniem i uwalnianiem wody przez lodowce i lądolody.

Ogólnie należy stwierdzić, że aktualny poziom morza znajduje się na stosunkowo niskim poziomie względem tego z ubiegłych epok, kiedy morze obejmowało tereny dzisiejszych kontynentów. Oznacza to, że przebieg linii brzegowej jest także znacząco różny.

Krzywe Hallama i Exxon są dwoma wyznacznikami rekonstrukcji poziomu morza. Zostały opracowane przez dwa oddzielne zespoły geologów.

Szacuje się, że od początku rewolucji przemysłowej nastąpił wzrost średniej temperatury powierzchni oceanów o około 0,7°C. Najnowsze badania dowodzą, że globalne ocieplenie powoduje wzrost poziomu oceanu średnio o ok. 3,4 mm na rok. W 1/3 odpowiedzialne są za to własności rozszerzalności cieplnej wody. Jednak główną przyczyną jest topnienie lodowców i lądolodów. Naukowcy dokonali już pewnych symulacji, które jednoznacznie wskazują, jak ogromnym przekształceniom ulegną linie brzegowe poszczególnych kontynentów w przypadku utrzymania się tendencji wzrostowej.

Słownik