Polecenie 1

Przeanalizuj formowanie się linii brzegowej Morza Bałtyckiego i  wskaż czynniki, które miały wpływ na obecny jej zasięg.

RZd6mloubAnP6
(Uzupełnij).
1
Symulacja 1
RS5Te5gO0qorY
Symulacja interaktywna przedstawia formowanie się linii brzegowej Morza Bałtyckiego. 1. Obrazek przedstawia przebieg linii brzegowej w południowej części Morza Bałtyckiego – ok. 11,7 tys. lat temu (Bałtyckie Jezioro Lodowe). Nastąpił wtedy zanik lądolodu. Linią białą oznaczono współczesny kształt wybrzeża Bałtyku oraz wysp na morzu. Zielony kontur lądu znacznie wykracza poza niego w głąb morza. Podobnie rzecz ma się w przypadku wyspy. 2. Na obrazku drugim widać najniższy przebieg linii brzegowej w holocenie w południowej części Morza Bałtyckiego (Morze Yoldiowe ok. 11,5–11,3 tys. lat temu). Zilustrowano tu powstanie cieśniny łączącej Bałtyckie Jezioro Lodowe z Morzem Północnym i Oceanem Atlantyckim, które wywołało gwałtowny spadek poziomu wody i przyrost powierzchni lądowej. Obniżenie poziomu wody następowało w tempie około 3 metrów na rok, a całkowite przesunięcie linii brzegowej należy szacować na około 40 km. Białe linie pokazują współczesny kształt wybrzeża Bałtyku oraz wysp na morzu. Zielone kontury oznaczające stały ląd obejmują tereny bardzo rozległe, natomiast powierzchnia morza znacznie się zredukowała. Wyspa Bornholm łączy się ze stałym lądem – jest tu półwyspem. 3. Na ilustracji widoczny jest maksymalny zasięg Jeziora Ancylusowego w południowej części Morza Bałtyckiego (ok. 10,5 tys. lat temu). Wzrost poziomu wód w tempie około 30–35 mm na rok spowodował cofnięcie linii się brzegowej, która mimo to w dalszym ciągu znajdowała się kilkanaście kilometrów dalej na północ niż obecnie. Widać to porównując białe kontury współczesnego wybrzeża morskiego w porównaniu z zielonymi konturami stałego lądu. Wyspa Bornholm odłączyła się tu już od kontynentu, jednak nadal jest większa niż obecnie. 4. Ilustracja przedstawia przebieg linii brzegowej w południowej części Morza Bałtyckiego – ok. 8,0 tys. lat temu (początki Morza Litorynowego). Poziom morza podnosił się w następstwie wzrostu poziomu oceanu – wciąż trwało topnienie lądolodu w Ameryce Północnej. Przez Cieśniny Duńskie nastąpiło zasilanie słonymi wodami z Morza Północnego. Obrys stałego lądu jest już niewiele większy niż współcześnie, jednak przy zachodniej granicy dzisiejszej Polski powstała mierzeja z przybrzeżnymi jeziorami, a na morzu nieistniejące współcześnie wyspy. 5. Ostatni obrazek przedstawia przebieg linii brzegowej w południowej części Morza Bałtyckiego – ok. 7,0 tys. lat temu (Morze Litorynowe). Następował dalszy wzrost poziomu morza, a wraz z nim znaczne zmiany w ukształtowaniu i przebiegu linii brzegowej południowego wybrzeża Morza Bałtyckiego. W Zatoce Pomorskiej doszło do przesunięcia w kierunku południowym linii brzegowej o około 60 km. Nieco mniejszym przesunięciom uległa linia brzegowa w Zatoce Gdańskiej i na środkowym wybrzeżu. Zniszczeniu uległo większość wysp południowego Bałtyku, które utworzone zostały we wcześniejszych fazach. Kontury lądu są bardzo zbliżone do współcześnie występujących, na morzu występuje jedynie kilka nieistniejących współcześnie, niewielkich wysepek. 6. Przebieg linii brzegowej w południowej części Morza Bałtyckiego – ok. 3,0 tys. lat temu (Morze Politorynowe). Tempo wzrostu poziomu morza jest bardzo wolne. W rezultacie przebieg linii brzegowej jest również niewielki. Na wybrzeżu dominują procesy erozji i wyrównywania linii brzegowej. Rozwijają się także mierzeje i laguny.
Źródło: S. Uścinowicz, Zmiany poziomu wód w Bałtyku, JednaZiemia.pl.