O autorze

R1DRL09wcZDFT1

Obraz przedstawia portret dojrzałego mężczyzny. Mężczyzna ma pociągłą twarz i widoczne na niej zmarszczki, szczególnie w okolicach oczu. Nos mężczyzny jest prosty, brwi wyraziste. Mężczyzna ma brodę i krótkie wąsy. Ubrany jest w garnitur, koszulę i krawat. Na głowie ma kapelusz.

Kazimierz Przerwa‑Tetmajer (1865–1940) był jednym z najbardziej uznanych twórców Młodej Polski. W jego twórczości, w pewnym okresie opanowanej przez dekadenckiedekadentyzmdekadenckie nastroje epoki, można zaobserwować próby przełamania pustki życiowej, poszukiwanie dróg spełnienia – w miłości, naturze i sztuce. Większość czasu poeta spędzał w Krakowie i Zakopanem, często także podróżował. Wśród jego późnych dzieł wiele rozgłosu zyskał zbiór Na Skalnym Podhalu. W pisanych gwarą podhalańską opowiadaniach Tetmajer przedstawił życie tatrzańskich górali.

W 1895 roku przebywał w Heidelbergu jako osobisty sekretarz Adama Krasińskiego, później wiele podróżował po Europie (Włochy, Szwajcaria, Francja, Niemcy). Na ziemiach polskich mieszkał w Krakowie i w Zakopanem, a pod koniec życia także w Warszawie. Podczas pierwszej wojny światowej był związany z Legionami Piłsudskiego, zakładał Komitet Obrony Podhala. W 1921 roku został prezesem Towarzystwa Literatów i Dziennikarzy Polskich, a kilkanaście lat później otrzymał członkostwo honorowe w nowo utworzonej Polskiej Akademii Literatury.

Rosnąca popularność Tatr

Wizerunek gór w XIX wieku uległ zdecydowanej przemianie. Rosło zainteresowanie tatrzańskim krajobrazem, wysokie szczyty, dotąd uważane za niedostępne, stały się celem wypraw turystów, a także artystów, którzy szukali natchnienia w kontakcie z naturą. Przemianę myślenia o górach rozpoczęła w Polsce literatura romantyczna, a zwłaszcza Dziennik podróży do Tatrów (1832) Seweryna Goszczyńskiego opisujący naturę i folklor regionu. Zaciekawienie Tatrami w okresie pozytywizmu nie zmalało, a w Młodej Polsce osiągnęło prawdziwe apogeum. W czasie przełomu wieków Kazimierz Przerwa‑Tetmajer należał, obok m.in. Jana Kasprowicza, Stanisława Witkiewicza i Tadeusza Micińskiego, do czołowych piewców tatrzańskiego krajobrazu. Kronikarz epoki, Tadeusz Boy‑Żeleński, ukuł nawet pojęcie „Młoda Polska tatrzańska” określające grupę twórców mieszkających w Zakopanem lub często je odwiedzających, poświęcających górom część swoich dzieł. W Tatrach zaczęto dostrzegać ostoję polskości, podróżowano tam, aby zaznać patriotycznej atmosfery, a także po to, by doświadczyć wytchnienia i spokoju wśród majestatycznej przyrody. Strzeliste wierzchołki inspirowały również przemyślenia natury metafizycznej, a zestawienie małego człowieka z ich wielkością mogło budzić zwątpienie lub dreszcz grozy. Wśród górskich łańcuchów ujawniały się różne tęsknoty i namiętności Młodej Polski.

Rx19kj6h4Hh60

Obraz przedstawia pejzaż. Na pierwszym planie widać taflę lekko falującej wody. Wyłania się z niej wysoka skała. Nisko nad wodą unoszą się niewielkie chmury.

Do najsłynniejszych młodopolskich liryków inspirowanych górskim pejzażem należy z pewnością wiersz Melodia mgieł nocnych (Nad Czarnym Stawem Gąsienicowym). Opublikowany w 1894 roku wchodził w skład głośnej drugiej serii poezji Kazimierza Przerwy‑Tetmajera, w której artysta wyraził dominujące w epoce nastroje: poczucie zwątpienia, dekadenckie przekonanie o schyłku cywilizacji europejskiej i poszukiwanie ucieczki od wewnętrznej pustki w miłości, sztuce i właśnie w górach.

Wyjątkowa fauna i flora

Region Tatr cechuje unikalna przyroda, co znajduje wyraz w wierszu Tetmajera. Poeta wspomina o limbach i świerkach (zwanych przez górali smrekami) porastających zbocza gór, które są charakterystycznym elementem krajobrazu tej części KarpatKarpatyKarpat. Wzmianka o puchu mlecza wskazuje na letnią porę – roślina kwitnie bowiem od czerwca do października. Wiersz nie opisuje jednak upalnej pogody, lecz ukazuje pejzaż nocny, gdy górskie doliny spowija chłodna mgła. Późnej godziny możemy też domyślić się z powodu obecności sów i nietoperzy, zwierząt wykazujących szczególną aktywność właśnie nocą. Tetmajera pasjonuje dziewiczość natury, absolutny spokój panujący pomiędzy górskimi graniami. Nic nie zakłóca harmonii panującej na tatrzańskiej hali. Zbiorowy podmiot liryczny – w którym możemy domyślać się tytułowych mgieł – wsłuchuje się w szmer strumieni, powiew wiatru, podziwia rozgwieżdżone, czyste niebo. Za sprawą takich świadectw, jak utwór Tetmajera, w okresie Młodej Polski do Zakopanego ściągały tłumy turystów, na co autor Melodii mgieł nocnych wielokrotnie narzekał. Smuciła go przemiana pamiętanego z dzieciństwa krajobrazu, która dokonała się pod wpływem turystyki, drażniło go przejmowanie przez górali mentalności miejskiej.

RwGjm5I2Fr4FY

Obraz przedstawia pejzaż górski. Na pierwszym planie widoczne jest duże jezioro. Jest ono otoczone po prawej stronie brzegiem porośniętym licznymi drzewami. Po drugiej stronie jeziora majaczy się zarys schroniska górskiego, a za nim masywu górskiego.

Muzyczność wiersza

W tytule utworu nie przez przypadek pojawia się wyraz „melodia”. Tetmajer starał się nadać wierszowi melodyjny charakter, naśladujący dźwięki rozchodzące się w górskiej dolinie. Stąd nagromadzenie szumiących głosek odzwierciedlających odgłos strumienia: „szmer”, „szept”. Tym instrumentacyjnyminstrumentacja głoskowainstrumentacyjnym zabiegom wtóruje rytm wiersza – poeta tak zestawia ze sobą wyrazy, aby akcent padał na sylaby w regularnych odstępach, a w każdym wersie mieściło się ich dokładnie czternaście. Jest to zatem utwór sylabotonicznysylabotonizmsylabotoniczny. Jednostajności rytmu towarzyszą też liczne powtórzenia: Cicho, cicho, lećmy, lećmy, z szczytu na szczyt. Ponadto w utworze można wyróżnić refren – powtarzające się dwa wersy:

Tetmajer stworzył Melodię mgieł nocnych w myśl założeń impresjonizmuimpresjonizmimpresjonizmu, celując raczej w wyrażanie nastroju niż przekazywanie konkretnego przesłania. Muzyczność wiersza ułatwia jego zapamiętanie, dlatego utwór szybko zyskał popularność, stając się wizytówką nie tylko Tetmajera, lecz także samych Tatr.

R188fr54Seu6f

Obraz przedstawia górskie źródło. Ze skalnego zbocza porośniętego niską roślinnością wypływa woda. Gromadzi się w niewielkim korycie, którego brzegi porośnięte są licznymi polnymi kwiatami.

Słownik