Bohater, czyli kto?

Bohater to osoba, która odznacza się szczególną odwagą, męstwem, poświęceniem, czyli postawą heroiczną. Nie bez powodu bohaterstwo jest synonimem heroizmu. Starogreckie słowo heros oznacza „bohater”.

Mity greckie przedstawiały dzieje niezliczonych bohaterów (herosów), którzy zasłużyli się wybitnymi czynami. Dzięki temu przeszli do historii, a nawet otaczał ich lokalny kult. Byli to zmarli członkowie danej rodziny lub społeczności, np. założyciele rodów, bohaterowie wojenni, poeci, wynalazcy. Jednak w antyku niepospolite czyny nie wystarczały, by należeć do grona bohaterów. Herosami byli przede wszystkim synowie bóstw i śmiertelniczek, czyli półbogowie. Wyróżniał ich ponadprzeciętny wzrost i siła: na przykład Herakles już jako niemowlę zdusił dwa potworne węże, a gdy osiągnął dojrzałość, mógł zjeść wołu, bez najmniejszego problemu zabić lwa i wyrwać drzewo z korzeniami. Drzewo oliwne, które sam wyrwał z ziemi, służyło mu za maczugę. Oprócz nadprzyrodzonej siły starogreckich herosów cechowało poświęcenie dla dobra ogółu. Herakles nie był pozbawiony wad - zabił własną żonę i dzieci, jednak odpokutował tę zbrodnię. Kara nałożona przez wyrocznię delficką, 12 prac Heraklesa, przewyższała ludzkie możliwości. Heraklesowi jednak się udało - i dzięki nadprzyrodzonej sile, i dzięki mądrości. Po odbyciu kary heros oddawał ludzkości liczne przysługi, m.in. ratował ją przed potworami i złoczyńcami oraz zakładał miasta. Niejeden obywatel chciał wówczas mieć wśród swoich przodków, założyciela osady,  półboga - stąd tak liczne podania o herosach. Poza tym, według Josepha Campbella, mityczni bohaterowie mieli stanowić symbole godnych naśladowania cech charakteru, takich jak wytrwałość, męstwo i patriotyzm:

Dzięki mitom utarł się również żywy do czasów współczesnych schemat wyprawy bohatera, w trakcie której ratuje on świat i swoich bliskich.

RLfavVJYIHmha

Zdjęcie przedstawia trzy figurki superbohaterów Marvela. Są to od lewej: Hulk, Superman, Spider-Man. Hulk to atletyczny mężczyzna w spodniach sięgających nieco za kolana. Superman jest również atletycznie zbudowany, ubrany w błękitny, obcisły strój z czerwoną peleryną, spodenkami i wysokimi butami. Na piersiach ma literę S. Spider-Man jest także atletycznie zbudowany, ubrany w obcisły granatowy strój z czerwonymi dodatkami i czerwonymi, wysokimi butami. Na piersiach ma symbol pająka. Na głowie maskę przypominającą swoim wyglądam pajęczą głowę.

Ideał średniowiecznego rycerza

W średniowieczu atrybuty antycznych herosów nie tylko pozostawały aktualne, lecz także - pod wpływem wiary chrześcijańskiej i rozwoju literatury rycerskiej - dołączały do nich kolejne cechy, m.in. walka w imię wiary, wierność władcy, honor, hojność, szacunek wobec kobiet i stawanie w ich obronie. W ten sposób stopniowo kształtował się etos rycerski. Szczególnymi względami rycerz darzył wybrankę serca, której ślubował dozgonną wierność. Wzorem uczucia do kobiety była wówczas miłość dworska, idealna, skierowana np. (co obecnie może dziwić) wobec cudzej żony. Literackim odzwierciedleniem ideału rycerza był m.in. Roland z Pieśni o Rolandzie i Gofred z poematu Jerozolima wyzwolona - rycerze byli bohaterami utworów literackich aż do końca oświecenia, romantyzm bowiem przyniósł kult wybitnej, ale idącej własną drogą jednostki - „buntownika z wyboru”. Elementy etosu rycerskiego są żywe do dziś i widoczne w komiksach, filmach, ale i w kodeksie norm niektórych grup społecznych: wojskowych, strażaków czy harcerzy.

Bohaterowie popkultury

Posługując się językiem młodzieżowym, można by stwierdzić, że współczesny bohater jest miksem antycznego herosa i rycerza, mocno zakorzenionym w popkulturzepopkulturapopkulturze.

Bohaterowie tacy jak Batman narodzili się na kartach komiksów, skąd przeniknęli do filmów. Postacie te określamy mianem superbohaterów. Najbardziej znanym z nich jest Superman – alter ego reportera Clarka Kenta. On i pozostali bohaterowie popkultury zwalczają szeroko pojęte zło. Sprzyjają temu fantastyczne i nadprzyrodzone zdolności, które posiadają od urodzenia (Wolverine) bądź nabywają je w wyniku wypadku (Spider‑Man, Flash, Hulk). Bywa i tak, że określenie super oznacza zdobyte przez nich nowoczesne atrybuty (Batman, Iron Man). Co najważniejsze, są odważni, waleczni i skłonni do największych poświęceń dla dobra ludzkości. Batman i Superman rezygnują z prywatnego szczęścia, nie wiążąc się z ukochanymi kobietami. Nie mogą ich narażać na niebezpieczeństwo, a zarazem czują się w obowiązku bez przeszkód wypełniać swoje posłannictwo.

Słownik