Przeczytaj
Na początku warto wyjaśnić kilka nieporozumień i nieścisłości związanych z zagadnieniem możliwości, jak często bywa określana, „rozwiązania parlamentu” w Polsce. Wbrew temu, co mówią o tym na przykład dziennikarze, zgodnie z Konstytucją III RP takie pojęcie bowiem nie istnieje.
Konstytucja reguluje omawianą kwestię w trzech artykułach:
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r.Art. 98
1. Sejm i Senat są wybierane na czteroletnie kadencjekadencje. Kadencje Sejmu i Senatu rozpoczynają się z dniem zebrania się Sejmu na pierwsze posiedzenie i trwają do dnia poprzedzającego dzień zebrania się Sejmu następnej kadencji. (…)
2. Sejm może skrócić swoją kadencję uchwałą podjętą większością co najmniej 2/3 głosów ustawowej liczby posłów. Skrócenie kadencji Sejmu oznacza jednoczesne skrócenie kadencji Senatu. Przepis ust. 5 stosuje się odpowiednio.
3. Prezydent Rzeczypospolitej, po zasięgnięciu opinii Marszałka Sejmu i Marszałka Senatu, może w przypadkach określonych w Konstytucji zarządzić skrócenie kadencji Sejmu. Wraz ze skróceniem kadencji Sejmu skrócona zostaje również kadencja Senatu.
4. Prezydent Rzeczypospolitej, zarządzając skrócenie kadencji Sejmu, zarządza jednocześnie wybory do Sejmu i Senatu i wyznacza ich datę na dzień przypadający nie później niż w ciągu 45 dni od dnia zarządzenia skrócenia kadencji Sejmu. Prezydent Rzeczypospolitej zwołuje pierwsze posiedzenie nowo wybranego Sejmu nie później niż na 15 dzień po dniu przeprowadzenia wyborów.
5. W razie skrócenia kadencji Sejmu stosuje się odpowiednio przepis ust. 1.
Art. 155
1. W razie niepowołania Rady Ministrów w trybie art. 154 ust. 3 Prezydent Rzeczypospolitej w ciągu 14 dni powołuje Prezesa Rady Ministrów i na jego wniosek pozostałych członków Rady Ministrów oraz odbiera od nich przysięgę. Sejm w ciągu 14 dni od dnia powołania Rady Ministrów przez Prezydenta Rzeczypospolitej udziela jej wotum zaufania większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów.
2. W razie nieudzielenia Radzie Ministrów wotum zaufania w trybie określonym w ust. 1 Prezydent Rzeczypospolitej skraca kadencję Sejmu i zarządza wybory.
Art. 225.
Jeżeli w ciągu 4 miesięcy od dnia przedłożenia Sejmowi projektu ustawy budżetowej nie zostanie ona przedstawiona Prezydentowi Rzeczypospolitej do podpisu, Prezydent Rzeczypospolitej może w ciągu 14 dni zarządzić skrócenie kadencji Sejmu.
Źródło: Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r., dostępny w internecie: prawo.sejm.gov.pl [dostęp 24.02.2020 r.].
Ustawa zasadnicza przewiduje zatem jedynie możliwość „skrócenia kadencji”, nie zaś „rozwiązania” organu. Oznacza to, że sejm i senat jako organy władzy nadal powołane są do pełnienia funkcji ustawodawczych i pozostaną elementem systemu organów władzy państwowej („rozwiązanie” można by bowiem rozumieć jako całkowitą likwidację tych organów), a zmienić można jedynie ich skład, organizując kolejne wybory parlamentarne.
Warto również zauważyć, że na mocy Konstytucji RP skróceniu ulega nie tyle kadencja „parlamentu”, ile sejmu, a w efekcie – senatu. W polskim systemie organów władzy kadencja senatu jest bowiem sprzężona z kadencją sejmu, co oznacza, że urzędowanie senatu rozpoczyna się i kończy w zależności od trwania kadencji sejmu.
Wreszcie, również wbrew obiegowym opiniom, skrócenie kadencji sejmu (i senatu) nie jest stosowaną dowolnie prerogatywąprerogatywą prezydencką, a może nastąpić jedynie w trzech ściśle określonych w Konstytucji RP przypadkach.
Kiedy zatem może ulec skróceniu kadencja sejmu (i senatu)?
Pierwsza możliwość to tzw. samorozwiązanie. Wyjaśniliśmy już, dlaczego to określenie nie jest dość precyzyjne, jednak warto je przytoczyć, ponieważ tak często określa się przewidzianą w ustawie zasadniczej sytuację, w której to sejm sam decyduje o skróceniu własnej kadencji. Następuje to w drodze uchwały podjętej większością co najmniej 2/3 głosów ustawowej liczby posłów. Skrócenie kadencji sejmu oznacza jednoczesne skrócenie kadencji senatu. Jest to największa ze stosowanych w izbie niższej większości głosów (2/3) przy największym możliwym kworumkworum (ustawowa liczba posłów).
Pozostałe dwa przypadki skrócenia kadencji sejmu oddają takie uprawnienie w ręce Prezydenta RP. Konstytucja określa jednak wyraźnie zarówno okoliczności, jak i swobodę decyzji głowy państwa w tej kwestii.
Prezydent RP może (ale nie musi) w ciągu 14 dni skrócić kadencję sejmu w sytuacji, jeśli w ciągu 4 miesięcy od dnia przedłożenia sejmowi projektu ustawy budżetowej nie zostanie ona przedstawiona Prezydentowi RP do podpisu. W rzadkich przypadkach, kiedy taka sytuacja ma miejsce, finanse publiczne prowadzone są na podstawie tzw. prowizorium budżetowegoprowizorium budżetowego.
Prezydent RP musi natomiast (obligatoryjnie) skrócić kadencję sejmu, jeśli izbie tej nie uda się w przewidzianych w ustawie zasadniczej trzech możliwych procedurach wyłonić władzy wykonawczej, tj. Rady Ministrów.
W każdym przypadku skrócenia kadencji sejmu skróceniu ulega również kadencja senatu, a Prezydent RP zarządza przeprowadzenie przedterminowych wyborów parlamentarnych.
Słownik
określony przez prawo okres pełnienia danej funkcji (urzędu) przez urzędnika lub organ pochodzący z wyboru
minimalna liczba członków zgromadzenia, niezbędna do prowadzenia obrad lub podjęcia wiążących decyzji
przywilej, uprawnienie wynikające z zajmowanego stanowiska; w systemach parlamentarnych kompetencje głowy państwa wyłączone spod kontroli organu przedstawicielskiego, czyli w praktyce niewymagające kontrasygnaty
budżet państwa uchwalony tymczasowo, na pewien czas przed budżetem rocznym, a także budżet roczny w formie ogólnych jego założeń; tryb awaryjny, który wchodzi w życie, gdy uchwała budżetowa z pewnych względów nie może być uchwalona
wybory parlamentarne w Polsce w 1989 r., przeprowadzone, zgodnie z ustaleniami Okrągłego Stołu, z założeniem, że 65% miejsc w sejmie zagwarantowanych jest dla dotychczasowej ekipy rządzącej, a 35% do wolnych wyborów; wybory do senatu były całkowicie wolne