Przeczytaj
Figiel Diogenesa z Synopy
Diogenes z Synopy żył w IV p.n.e., był antycznym filozofem, jednym z najbardziej znanych przedstawicieli szkoły cynickiej. Znany był zwłaszcza z tego, że zamiast argumentu i dowodu wolał używać czegoś, co dzisiaj należałoby określić mianem performansu, czyli angażowaniu widza w sposób, który naprowadza go na określone doświadczenia czy przekonania. Zamiast dowodzić, Diogenes demonstrował różne działania, bardzo często kontrowersyjne, a nawet obsceniczne.
Zdarzyło się razu pewnego, że Platon obwieścił nową definicję człowieka, na co w typowy dla siebie sposób zareagował Diogenes z Synopy. Jak czytamy w relacji Diogenesa Laertiosa:
Żywoty i poglądy słynnych filozofówGdy Platon podał definicję Człowiek jest to istota żywa, dwunożna, nieopierzona” i tą definicją chełpił się i zdobył poklask, Diogenes oskubał koguta i zaniósł do szkoły na wykład Platona, mówiąc: „Oto jest człowiek Platona”. Odtąd do tej definicji dodawano słowa: „o szerokich pazurach”.
Źródło: Diogenes Laertios, Żywoty i poglądy słynnych filozofów, t. VI, tłum. I. Krońska, B. Kupis, K. Leśniak, W. Olszewski, Warszawa 1982, s. 2.
Domyślasz się, jaki był cel performansu Diogenesa? Chciał on wykazać błędność definicji Platona. Filozofowie od początku istnienia filozofii porządkowali swoje dociekania podając definicję kluczowych terminów. Jednym z takich terminów był „człowiek”. Diogenes z Synopy, doszedłszy zapewne do wniosku, że definicja Platona jest rażąco nietrafna, wykazał mu to poprzez demonstrację. Celem tej demonstracji było zwrócenie uwagi, że definicja ta jest za szeroka.
Co z tym niesfornym Diogenesem?
Jeśli znasz dobrze historię starożytnego cynizmu, na pewno powziąłeś podejrzenie, że celem Diogenesa mogło być coś więcej niż wykazanie błędności definicji człowieka, jaką zaproponował Platon. CynicyCynicy byli pierwszymi w historii krytykami nie tylko norm społecznych, ale także racjonalistycznej filozofii. Formułowali postulat pierwszeństwa konkretnego życia wobec abstrakcyjnego filozofowania i taki prawdopodobnie był ukryty sens przytoczonego tu performansu Diogenesa. Dyskutowanie, roztrząsanie dylematów filozoficznych, potrzeba precyzyjnego definiowania wszystkiego oddala nas od prawdziwego życia, którego nie można definiować, trzeba po prostu żyć.
Diogenes stawiał więc pytanie o to, co nam właściwie dają precyzyjne definicje w każdej dziedzinie. Czy nie tracimy przez to czasu na inne, bardziej istotne sprawy? Jak jednak odpowiedzieć na to pytanie bez definicji wyrażenia „tracić czas”?
Słownik
starożytna grecka szkoła filozoficzna założona przez Antystenesa na przełomie V i IV wieku p.n.e. Rozwijała się następnie przez kilkaset lat, choć okres jej świetności i rozpoznawalności to przede wszystkim IV wiek p.n.e. Filozofowie cyniccy głosili ideał radykalnego indywidualizmu i samowystarczalności, odrzucali wszelkie normy społeczne, co demonstrowali publicznie prowokacyjnymi zachowaniami
(łac. definitio – odgraniczenie, określenie) najprostsza postać definicji realnej, podająca charakterystykę definiowanego gatunku przez określenie nadrzędnego wobec niego rodzaju i tzw. różnicy gatunkowej (differentia specifica)
(łac. to, co definiowane) człon definiowany w definicji
(łac. to, co definiuje) człon definiujący w definicji
(łac. różnica gatunkowa) część członu definiującego w definicji klasycznej, wskazującą na cechę wyróżniającą definiendum z podanego rodzaju lub gatunku rzeczy