Filozofia Wittgensteina jako inspiracja neopozytywizmu

Początków pozytywistycznego nurtu w filozofii można doszukiwać się w XVIII w., w epoce oświecenia. Do prekursorów pozytywizmu zaliczają się z pewnością twórcy Wielkiej Encyklopedii Francuskiej. Rozkwit pozytywizmu nastąpił jednak dopiero w 2 poł. XIX w. Wówczas to zyskał postać programu filozoficznego, który sformułowali myśliciele jak August Comte, Hipolit Taine, John Stuart Mill czy Herbert Spencer. Przełom wieku XIX i XX przyniósł antypozytywistyczną reakcję, która z kolei doczekała się odpowiedzi w postaci neopozytywizmu. Największą inspiracją dla tego kierunku nie były jednak, historyczne już wówczas, pisma pozytywistów XIX‑wiecznych, ale wczesne pisma Ludwiga Wittgensteina (1889‑1951), zwłaszcza jego Tractatus logico‑philosophicus (1922).

W swojej pracy Wittgenstein zapisał główne tezy swej filozofii, ujął je w formie precyzyjnych twierdzeń, składających się na logicznie uporządkowane wywody. Ograniczył ją do refleksji nad językiem, poznawaniem świata sprowadzonym do poznania empirycznego oraz rzeczywistością rozumianą jako dziedzina zjawisk danych nam empirycznie właśnie i możliwych do prawomocnego opisu jedynie przez naukę. Myśl i świadomość są dla Wittgensteina językowym ujęciem postrzeganych przez nas zjawisk, przez co świat możemy sprowadzić jedynie do faktów a, zaś język służący do ich opisywania, staje się kluczowym narzędziem i warunkiem poznania. Tak więc możliwości posługiwania się językiem są zarazem granicami ludzkiego poznania świata.

R1FV9K73yuAfP1

Zdjęcie przedstawia dojrzałego mężczyznę. Ma krótkie włosy, podłużną twarz oraz poziome zmarszczki na czole. Widoczny jest jego prawy półprofil. Ubrany jest w garnitur.

Pisał Wittgenstein m.in. w swym słynnym dziele:

Neopozytywizm – charakterystyczne cechy kierunku

R1QDuKoMjyZWd1

Zdjęcie przedstawia wnętrze laboratorium. Na środku stoi stół ze szklaną aparaturą, probówkami, rurkami, lampami oraz zlewem.

Filozofia neopozytywizmu była z jednej strony nawiązaniem do podstawowych tez pozytywizmu, z drugiej – w dużo większym stopniu niż pozytywizm Comte’a czy Milla – koncentrowała się na zagadnieniach logicznych i językowych, redukując refleksję filozoficzną do filozofii języka. JęzykjęzykJęzyk był dla neopozytywistów podstawowym narzędziem poznania, od którego jakości zależą efekty tego poznania. Zarazem język naturalnyjęzyk naturalnyjęzyk naturalny okazywał się dla neopozytywistów z punktu widzenia metody naukowejmetoda naukowametody naukowej narzędziem zbyt mało precyzyjnym, by mógł jej efektywnie służyć. Z tego ustalenia brała się refleksja neopozytywistów nad użytecznością poznawczą języka logiki czy matematyki. Neopozytywizm poddawał poza tym krytyce wszelką metafizykę – jakiekolwiek rozważania nad tym, co wykracza poza doświadczenie lub nie może być doświadczalnie zweryfikowane. Czynił jednak naukę przedmiotem krytycznej refleksji, dążąc do zapewnienia jej podstaw prawomocności i poszukując gwarancji pewności i skuteczności efektów jej poznania.

Do najważniejszych cech neopozytywizmu można zaliczyć:

• przekonanie, że jedynym źródłem wiedzy o świecie są dane nam doświadczalnie zjawiska;

• odrzucenie istnienia wszystkiego, co nie jest doświadczalne;

• ograniczenie poznania do faktów, które odzwierciedlają doświadczenie;

• przyjęcie naukinaukanauki i metody naukowej jako jedynego wartościowego sposobu poznania świata;

• uznanie zasadniczej roli języka jako jedynego sensownego sposobu zapisu faktów danych nam w doświadczeniu;

• ograniczenie filozofii do refleksji nad nauką jako jedyną wartościową metodą poznania świata i językiem jako głównym narzędziem poznania.

Koło Wiedeńskie i jego przedstawiciele

R1OTupZdOmzOv1

Zdjęcie przedstawia dojrzałego mężczyznę. Ma krótkie, zaczesane na bok włosy, owalną twarz oraz okulary w okrągłych oprawkach. Ubrany jest w garnitur.

Koło Wiedeńskie to grupa myślicieli działających w Wiedniu w latach 20 i 30 XX w. Jego przedstawiciele zainteresowani byli zagadnieniami nauki, logiki i języka, utworzyli spójny program filozofii neopozytywistycznej. Większość prac tej grupy powstała w latach 30. XX w. i była publikowana w wydawanym prze nich piśmie „Erkenntnis” (niem. Poznanie). Do najważniejszych przedstawicieli Koła Wiedeńskiego należeli:  Moritz Schlick, Rudolf Carnap, Otto Neurath.

Moritz Schlick (1882‑1936) – twórca neopozytywizmu, od 1922 r. kierował Katedrą Filozofii i Historii Nauk Indukcyjnych Uniwersytetu Wiedeńskiego. Prowadzone przez niego seminarium skupiło filozofów o przekonaniach antypozytywistycznych, poddających refleksji kwestie nauki i języka. Był twórcą koncepcji weryfikacjonizmu, która przyjmowała, że zdanie może być prawdziwe tylko wtedy, gdy daje się je empirycznie potwierdzić. Autor m.in. Ogólnej teorii poznania (1918).

R16hdvJ0c0K1g1

Zdjęcie przedstawia mężczyznę w średnim wieku. Jego twarz jest owalna, nos wydatny, czoło wysokie. Włosy mężczyzny są krótkie. Mężczyzna nosi druciane okulary. Ubrany jest w garnitur.

Rudolf Carnap (1891‑1970) – filozof i matematyk, od 1925 r. pracownik Uniwersytetu Wiedeńskiego, współredaktor pisma „Erkenntnis” i współautor (m.in. wraz z O. Neurtahem) manifestu Światopogląd naukowy. Koło Wiedeńskie (1929), który stał się deklaracją przekonań filozoficznych grupy. Był krytykiem metafizyki, którą uznawał za zbiór nadużyć i błędów językowych, określając jej kwestie mianem „pseudoproblemów”. Autor m.in. Logicznej budowy świata (1928).

R4vJpFUQBCmqu

Zdjęcie przedstawia dojrzałego mężczyznę. Jego twarz jest pociągła, czoło wysokie. Mężczyzna nie ma włosów na czubku głowy. Ma gęstą brodę i wąsy. Ubrany jest w garnitur.

Otto Neurath (1882‑1945) – filozof i ekonomista, współtwórca Stowarzyszenia Ernesta Macha, które promowało światopogląd naukowy i edukację w zakresie nauk przyrodniczych. Twórca twórca języka wizualnego Isotype.

RCmPcFAa5iffn

Zdjęcie przedstawia otwartą książkę. Na stronie po lewej znajdują się dwa piktogramy: pierwszy prezentuje tył i przód samochodu wraz ze strzałkami, drugi przedstawia trójkąt ze skrzyżowanymi strzałkami. Na stronie po prawej narysowana jest droga, a której mijają się dwa samochody. Przy drodze stoją znaki z piktogramami ze strony obok.

Neopozytywiści o nauce i filozofii

Moritz Schlick w Zwrocie filozofii pisał:

Rudolf Carnap w Filozofii i składni logicznej twierdził zaś:

Słowniczek