Geneza Komedii ludzkiej

Wizja opisania i skatalogowania kultury oraz obyczajów francuskiego społeczeństwa XIX wieku rodziła się w Balzaku przez dłuższy czas. W 1833 r. pisarz postanowił złożyć już napisane utwory prozatorskie (bardzo często drukowane w odcinkach) w jedną, spójną całość. Dopiero około 1841 r. zaproponował tytuł dla cyklu – Komedia ludzka. Miały znaleźć się w nim również kolejne, zaplanowane, ale jeszcze nienapisane powieści, nowele i szkice. Tytuł ten wprost nawiązuje do słynnej Boskiej komedii, której autorem jest Dante Alighieri. Jednak Balzak, w przeciwieństwie do włoskiego poety, nie umieszcza swoich bohaterów w alegorycznym piekle, ale w sposób realistycznyrealizmrealistyczny ilustruje piekło społeczne ówczesnego Paryża oraz francuskiej prowincji. Balzakowskim światem nie rządzi Bóg (tak jak było to u Dantego), ale pieniądz, który determinuje postawy, czyny oraz myśli ludzkie.

Pierwotnie Balzak zaplanował, że Komedia ludzka będzie składać się z 137 utworów, udało mu się napisać aż 96 z nich, które podzielił na trzy części:

1. Studia obyczajowe (72 utwory), które dzielą się na: Sceny z życia prywatnego, Sceny z życia prowincji, Sceny z życia paryskiego, Sceny z życia wojskowego, Sceny z życia wiejskiego, Sceny z życia wojskowego.

2. Studia filozoficzne (22 utwory).

3. Studia analityczne (2 utwory)..

RvN9fA0YHkyAA

Ilustracja przedstawia okładkę książki. U góry umieszczono napis: Balzac, Ojciec Goriot. Pod nim znajduje się rysunek wykonany luźną kreską. Prezentuje on starszego mężczyznę idącego brukowaną ulicą miasta. Postać ukazuje trzy czwarte okrągłej, pomarszczonej twarzy. Głowę kieruje w swoją prawą stronę. Ma grube brwi, wąski nos i zaciśnięte usta. Mężczyzna jest ubrany w koszulę, kamizelkę i surdut. W prawej dłoni trzyma zegarek umocowany łańcuszkiem do kamizelki. Postać patrzy na młodą kobietę jadącą w powozie. W tle ukazane są kamienice.

Wpływ środowiska na postawę człowieka w utworach Balzaka

Za jeden ze swoich pisarskich celów obrał Balzak sklasyfikowanie „gatunków społecznych”, tak jak robią to przyrodnicy w przypadku zwierząt. Zdaniem pisarza w różnych środowiskach (np. wśród arystokracji, o której opowiada Ojciec Goriot) występują różne gatunki człowieka. To środowisko, a raczej warunki, jakie w nim panują, determinujedeterminizmdeterminuje postawy, skłonności oraz ludzkie zachowania. Jednostka nie ma więc wpływu na to, do jakiego gatunku się zalicza. Komedia ludzka stała się swoistym katalogiem najprzeróżniejszych typów istnień, o czym świadczy chociażby ogromna liczba pojawiających się na jej kartach bohaterów (ponad dwa tysiące). Wszystkie
te „zwierzęta społeczne” podążają za prostymi instynktami – podnoszeniem swojego statusu majątkowego i społecznego niezależnie od kosztów, ofiar i wyrzeczeń. To ekonomia oraz pieniądz rządzą człowiekiem, któremu tylko wydaje się, że to on jest panem zastanej rzeczywistości i zachodzących w niej procesów. Taką optykę zaczerpnął Balzak od popularnego francuskiego myśliciela, zoologa oraz anatoma,
na wykłady którego regularnie uczęszczał. Étienne Geoffroy Saint‑Hilaire (1772‑1844) był wówczas pionierem w dziedzinie biologii teoretycznej i jednym z prekursorów darwinowskiego ewolucjonizmuewolucjonizmewolucjonizmu.

Tym prostym instynktom w swoim monologu o upadku moralnym Paryża daje upust Vautrin, jeden z bohaterów powieści pt. Ojciec Goriot. Vautrin zalicza sam siebie
do gatunku wyższego, gatunku któremu udało się odnieść sukces i wyzwolić z destrukcyjnych oraz zwierzęcych układów społecznych.

Słowniczek