Według danych Głównego Urzędu Statystycznego liczba ludności Polski w najbliższych 35 latach będzie się zmniejszać. Do 2050 roku liczba ludności ma zmniejszyć się do 33 950 tys. Prognozuje się, że będzie to liczba mniejsza o 11,6% niż w 2015 roku. Oznacza to, że wskaźnik dynamiki zmian liczby ludności dla okresu 2015–2050 wyniesie 88,4.

Zmieniająca się liczba ludności w konsekwencji przynosi również zmianę struktury demograficznej. Już obecnie zauważamy pewne zjawiska, które w ostatnich latach istotnie wpłynęły na charakterystykę polskiego społeczeństwa. Przede wszystkim chodzi o proces starzenia się ludności, z którym wiążą się:

• rosnący udział osób w wieku poprodukcyjnymosoby w wieku poprodukcyjnymosób w wieku poprodukcyjnym,

• zmniejszający się udział osób w wieku przedprodukcyjnym i produkcyjnym,

• wydłużanie się trwania życia.

Indeks dolny Źródło: GUS, Prognoza ludności na lata 2014–2050, GUS, Warszawa 2014. Indeks dolny koniec_{Źródło: GUS, Prognoza ludności na lata 2014–2050, GUS, Warszawa 2014.}

Prognozuje się pogłębianie się tych zjawisk. Po pierwsze do 2050 roku liczba osób w wieku przedprodukcyjnymosoby w wieku przedprodukcyjnymosób w wieku przedprodukcyjnym w stosunku do roku 2015 zmniejszy się o 28%. Wielkość grupy wieku poprodukcyjnego i produkcyjnego będzie ulegać zmianie ze względu na zmiany dotyczące granicy przejścia z jednej grupy do drugiej. Ponadto liczba ta będzie zmieniać się głównie ze względu na procesy starzenia się społeczeństwa, a granice wiekowe (wiek przejścia na emeryturę) jedynie te wartości zmodyfikują. Prognozy wyróżniają dwa warianty:

1. granica na 60 latach dla kobiet i 65 latach dla mężczyzn (wariant 1),

2. granica na 67 latach (wariant 2).

Przyjmując pierwszy wariant, prognozuje się, że liczba osób w wieku produkcyjnymosoby w wieku produkcyjnymosób w wieku produkcyjnym zmniejszy się o prawie 31%, natomiast w wieku poprodukcyjnym zwiększy się o ponad 60%. Scenariusz ten zakłada dalszy wzrost obciążenia ekonomicznegowskaźnik obciążenia ekonomicznegoobciążenia ekonomicznego społeczeństwa. Współczynnik obciążenia ekonomicznego w 2015 roku wyniósł 60,0, natomiast do 2050 roku wzrośnie blisko dwukrotnie i wyniesie 104,7. Oznacza to, że na 100 osób w wieku produkcyjnym przypadać będzie ponad 100 osób w wieku nieprodukcyjnym (dzieci, młodzież i osoby starsze). Jest to scenariusz bardzo niekorzystny i mocno obciążający system emerytalny (i rentowy) państwa.

Drugi wariant zakłada wyższy wiek emerytalny. Przyjmując taki scenariusz, można się spodziewać, że liczba osób w wieku produkcyjnym zmniejszy się o 22%, natomiast osób w wieku poprodukcyjnym zwiększy się o 39,3%. W tym przypadku obciążenie ekonomiczne będzie mniejsze, według danych z 2015 roku współczynnik obciążenia demograficznego wyniósł 57,4%, a wzrosnąć może do wartości 78,2% w 2050 roku.

Indeks dolny Źródło: GUS, Prognoza ludności na lata 2014–2050, GUS, Warszawa 2014. Indeks dolny koniec_{Źródło: GUS, Prognoza ludności na lata 2014–2050, GUS, Warszawa 2014.}

Skoro liczba ludności Polski do 2050 roku ma zmniejszyć się o ponad 10%, jak również zmienić ma się liczba osób w poszczególnych grupach wiekowych, zmianie ulegnie również udział poszczególnych grup wiekowych w całkowitej liczbie ludności. Prognozuje się zmniejszenie się odsetka osób w wieku przedprodukcyjnym i produkcyjnym. W pierwszym przypadku udział ma się zmniejszyć z 17,9% do 14,6%, a w drugim z 62,5% do 48%. Odsetek osób najstarszych w społeczeństwie wzrośnie z 19,6% do 37,4%. W pierwszym wariancie, czyli z obecną granicą wieku emerytalnego, w 2050 roku więcej niż 1 na 3 osoby w Polsce będzie w wieku poprodukcyjnym.

Indeks dolny Źródło: GUS, Prognoza ludności na lata 2014–2050, GUS, Warszawa 2014. Indeks dolny koniec_{Źródło: GUS, Prognoza ludności na lata 2014–2050, GUS, Warszawa 2014.}

Zmianom liczby ludności i struktury wiekowej ludnościstruktura wiekowa ludnościstruktury wiekowej ludności towarzyszyć będą zmiany innych cech demograficznych. Według prognoz nadal ma się wydłużać przeciętne trwanie życia. Mężczyźni średnio dożywać będą ponad 82, a kobiety ponad 87 lat. Prognozy zakładają także szybsze zwiększanie się długości życia mężczyzn niż kobiet. Do 2050 roku mężczyźni mają żyć o prawie 12% dłużej, a kobiety mniej niż o 8% dłużej w porównaniu z 2015 rokiem. Oznacza to, że średnie długości życia kobiet i mężczyzn zaczną się do siebie zbliżać – w 2015 roku kobiety żyły o prawie 8 lat dłużej niż mężczyźni, a w 2050 roku różnica ta ma zmniejszyć się do niewiele ponad 5 lat.

Co interesujące, zmniejszającemu się odsetkowi osób w wieku przedprodukcyjnym i produkcyjnym towarzyszyć ma wzrost wartości współczynnika dzietności (liczba dzieci przypadających na jedną kobietę w wieku 15–49 lat). Jednak wartość 1,52 prognozowana na 2050 rok jest zbyt niska. Dopiero współczynnik dzietności o wartości 2,1 jest w stanie zapewnić zastępowalność pokoleń, dlatego nawet przy rosnącym wskaźniku dzietności liczba ludności będzie się zmniejszać.

Prognozuje się także pogłębienie zjawiska przesuwania w czasie założenia rodziny. W 2015 roku pierwsze dziecko kobieta rodziła średnio w wieku niewiele ponad 29 lat. W 2050 roku wiek ten może przekroczyć 31 lat. Tendencja ta zostanie utrzymana. Ma to związek z rozwojem edukacji i rosnącym dostępem do niej, większymi możliwościami i większą aktywnością kobiet na rynku pracy, które odkładają zakładanie rodzin w czasie na rzecz kariery zawodowej i innych aktywności. Z tym wiąże się częstsze zakładanie małych rodzin, w schemacie „2+0” lub „2+1”.

Indeks dolny Źródło: GUS, Prognoza ludności na lata 2014–2050, GUS, Warszawa 2014. Indeks dolny koniec_{Źródło: GUS, Prognoza ludności na lata 2014–2050, GUS, Warszawa 2014.}

Słownik