Przeczytaj
Wietrzeniem nazywamy proces rozpadu skał prowadzący do zmian pod wpływem działania na nie czynników fizycznych, chemicznych i organicznych. Wywołane jest to przez nieustanne oddziaływanie na skały czynników atmosferycznych oraz organizmów. Produktem wietrzenia jest zwietrzelinazwietrzelina.
Procesy wietrzenia zachodzą w przypowierzchniowej warstwie skorupy ziemskiej. Miąższość strefy wietrzenia uzależniona jest m.in. od budowy geologicznej i ukształtowania terenu, warunków klimatycznych, głębokości występowania wód gruntowych i rozwoju świata organicznego.
Rodzaje wietrzenia
Wyróżniamy trzy rodzaje wietrzenia:
fizyczne,
chemiczne,
biologiczne.
Wietrzenie fizyczne, nazywane również mechanicznym, zachodzi, gdy skały rozpadają się na drobniejsze fragmenty pod wpływem:
zmian objętości zamarzającej wody,
pęcznieniu materiałów ilastych,
powtarzających się zmian temperatury (insolacyjne),
krystalizacji minerałów w szczelinach skał.
Wietrzenie chemiczne ma miejsce, gdy skały podlegają zmianom w składzie chemicznym, mineralogicznym, zmianom spoistości lub w stanie skupienia. Procesy mogą występować pod wpływem: rozpuszczania (kras)rozpuszczania (kras), uwadnianiauwadniania, utlenianiautleniania, hydrolizy,hydrolizy, uwęglaniauwęglania oraz innych reakcji chemicznych.
Typ wietrzenia | Właściwości |
|---|---|
Wietrzenie chemiczne | Wietrzenie chemiczne jest aktywne na obszarach, gdzie występuje wysoka temperatura. Takie warunki sprzyjają przyspieszeniu reakcji chemicznych. Na terenach bardziej suchych wysoka temperatura skutkuje ograniczeniem występowania szaty roślinnej i wietrzenia chemicznego ze względu na zwiększenie parowania. Obserwujemy tam również wzmożone wietrzenie fizyczne. Niska temperatura na obszarach wilgotnych ogranicza reakcje chemiczne. |
Wietrzenie fizyczne | W klimacie polarnym dominuje wietrzenie mechaniczne, szczególnie mrozowe. Produktami takiego wietrzenia są głównie bloki skalne oraz gleby poligonalne. W klimacie umiarkowanym występują liczne efekty wietrzenia mechanicznego oraz chemicznego. Gliny zwietrzelinowe, stożki piargowe oraz rumowiska skalne zaliczamy do głównych form wietrzenia występujących w tej strefie. W strefie klimatu gorącego suchego dominuje wietrzenie mechaniczne (termiczne), które wywołane jest dużym nasłonecznieniem. W efekcie powstają polewy wapienne, róże pustyni oraz wykwity solne. W klimacie wybitnie wilgotnym przeważa wietrzenie chemiczne. Do produktów takiego wietrzenia zaliczamy laterytylateryty. Charakter oraz intensywność wietrzenia są zmienne na poszczególnych obszarach ze względu na różnice w budowie geologicznej, ukształtowaniu terenu, warunkach klimatycznych i szacie roślinnej. |
Wietrzenie biologiczne | Wietrzenie biologiczne ma miejsce w wyniku mechanicznego lub chemicznego oddziaływania na skały, lecz za pośrednictwem organizmów. Przykładami mechanicznego rozdrabniania skał są: wzrost korzeni roślin, wzrost pędów roślin, pęcznienie kiełkujących nasion, drążenie nor przez zwierzęta. |
Wietrzenie biologiczne objawia się także wskutek działania:
związków chemicznych, które produkowane są przez zwierzęta,
kwasów i innych związków chemicznych wytwarzanych przez rośliny,
różnych związków chemicznych wytwarzanych przez grzyby,
substancji chemicznych powstających z rozkładu martwych szczątków organizmów.
Zależność intensywności wietrzenia od klimatu
Wietrzenie w bardzo dużym stopniu uzależnione jest od warunków klimatycznych, głównie od temperatury powietrza i wilgotności.
Słownik
rozkład substancji pod wpływem wody, reakcja podwójnej wymiany zachodząca między wodą a substancją w niej rozpuszczoną, prowadząca do powstania cząsteczek nowych związków chemicznych
procesy rozpuszczania skał (wapieni, dolomitów, gipsów, soli kamiennej) przez wody powierzchniowe i podziemne, prowadzące do rozwoju podziemnej cyrkulacji wód i powstania charakterystycznych form powierzchni zwanych formami krasowymi
skały osadowe ilaste lub bardzo drobnookruchowe o czerwonej barwie
reakcja niektórych składników minerałów (np. żelaza) z tlenem atmosferycznym; w jej wyniku mogą powstać nowe minerały lub barwa minerałów
proces przyłączania cząstek wody do minerału
geol. proces stopniowego wzbogacania nagromadzonej substancji roślinnej w pierwiastek węgiel
utworzona w wyniku wietrzenia fizycznego jest zespołem okruchów skalnych różnej wielkości, o składzie chemicznym materiału wyjściowego; powstała wskutek wietrzenia chemicznego stanowi produkt odbiegający swym składem od utworu wyjściowego; jest pozostałością (residuum) po odprowadzeniu przez wody rozpuszczonych składników skały; może pozostawać na miejscu wietrzenia lub zostać z niego usunięta w wyniku procesów denudacyjnych; niektóre są eksploatowane ze względu na zawartość kopalin