Przeczytaj
Walka o pierwszeństwo, walka o prestiż
Przed południem 12 kwietnia 1961 r. Radio Moskwa podało wiadomość o pomyślnym zakończeniu lotu po orbicie Ziemi statku kosmicznego z rosyjskim kosmonautą Jurijem Gagarinem na pokładzie. Był to pierwszy w dziejach ludzkości lot człowieka w przestrzeni kosmicznej – 108 minut, które zmieniły świat. ZSRS triumfował, Stany Zjednoczone postanowiły natomiast podnieść stawkę. 25 maja 1961 r. prezydent Kennedy ogłosił w Kongresie, że przed końcem dekady na Księżycu wylądują ludzie. A tak o amerykańskim programie kosmicznym mówił podczas wystąpienia na Uniwersytecie w Houston we wrześniu 1962 roku:
O narodowym programie kosmicznymNasi przodkowie sprawili, że kraj nasz popłynął na pierwszej fali rewolucji przemysłowej, pierwszej fali nowoczesnej wynalazczości, pierwszej fali energetyki jądrowej; dzisiejsze pokolenie nie ma zamiaru pozostać w tyle w nadchodzącej erze kosmicznej. Chcemy być jej częścią – to znaczy jej przewodzić. Oczy świata zwrócone są dziś w kosmos, na Księżyc, na planety. Zobowiązaliśmy się, że nie dopuścimy, aby zatknął na nich swoją flagę wrogo do innych nastawiony zdobywca, lecz uczynimy wszystko, by załopotał na nich sztandar wolności i pokoju. Zobowiązaliśmy się, że nie pozwolimy, by przestrzeń kosmiczną wypełniła broń masowego rażenia, lecz tylko narzędzia służące wiedzy i zrozumieniu.
Ale zobowiązania naszego kraju mogą zostać dotrzymane, tylko jeśli będziemy pierwsi. Dlatego zamierzamy być pierwsi. Krótko mówiąc, nasze pierwsze miejsce w nauce i gospodarce, nasze nadzieje na pokój i bezpieczeństwo, nasze powinności wobec nas samych i innych – wszystko to zmusza nas do wysiłku rozwikłania zagadek kosmosu dla dobra wszystkich ludzi i do stania się wiodącym krajem w dziedzinie podróży kosmicznych.
Źródło: John F. Kennedy, O narodowym programie kosmicznym, [w:] Wielkie mowy historii. Od Kennedy'ego do Ratzingera, t. 4, oprac. T. Zawadzki, Warszawa 2006, s. 34–35.
Siedem lat później, 16 lipca 1969 r., z Centrum Lotów Kosmicznych na przylądku Canaveral wystartował statek załogowy i obrał kurs na Srebrny Glob. Rozpoczęła się misja Apollo 11.
Wyjaśnij, jakie znaczenie miało umieszczenie sztucznego satelity na orbicie okołoziemskiej.
Po pokonaniu 384 400 km Apollo 11 wszedł na orbitę Księżyca. 20 lipca astronauci przeszli do lądownika księżycowego, a dzień później dowódca misji Neil Armstrong przekazał Ziemi wiadomość o pomyślnym lądowaniu. Obserwowały go miliony ludzi w trakcie bezpośredniej transmisji telewizyjnej (zdjęcia lądowania pierwszego człowieka na Księżycu w galerii poniżej).
To ledwie jeden krok dla człowieka, lecz olbrzymi skok dla ludzkości.
Wyjaśnij, jakie znaczenie w rywalizacji zimnowojennej miał wyścig kosmiczny.
Pierwszym i jak do tej pory jedynym Polakiem w kosmosie był pilot Mirosław Hermaszewski. Został wybrany po testach w ramach programu Interkosmos. 27 czerwca 1978 r. wraz z sowieckim kosmonautą Piotrem Klimukiem poleciał na orbitę okołoziemską na statku Sojuz 30. Po dwóch dniach lotu kosmonauci dotarli do stacji orbitalnej Salut 6. W przestrzeni kosmicznej przebywali osiem dni, okrążając w tym czasie ziemię 126 razy.
Po misji Apollo 11 na Księżyc wysłano jeszcze pięć statków załogowych. Ostatnia misja odbyła się w 1972 roku. Za amerykański program eksploracjieksploracji kosmosu odpowiadała NASA, Narodowa Agencja Aeronautyki i Przestrzeni Kosmicznej, powołana w 1958 r. przez prezydenta USA Dwighta Eisenhowera. NASA przeprowadziła wiele udanych misji kosmicznych, w tym ponad 150 lotów załogowych. Za pomocą sztucznych satelitówsatelitów zbadała planety Układu Słonecznego i jako jedyna wysłała sondysondy poza granice naszego układu planetarnego. Podczas zimnej wojny amerykańska NASA nie miała swojego radzieckiego odpowiednika. Program kosmiczny ZSRS (Interkosmos) realizowany był razem z państwami bloku wschodniego, także z Polską. W jego ramach przeprowadzano loty załogowe, wynoszono na orbitęorbitę sztuczne satelity oraz zbudowano i obsługiwano radziecką stację orbitalną – Mir. Rosyjska Agencja Kosmiczna (Roskosmos) powstała dopiero po rozpadzie Związku Sowieckiego, powołana dekretem prezydenta Borysa Jelcyna z 1992 roku.
Wyścig kosmiczny był nie tylko wyścigiem o pozycję lidera w dziedzinie nowych technologii. Obie strony wierzyły, że kosmos będzie znakomicie służyć celom wojskowym, a jego eksploracja może dać początek nowej broni dającej możliwość zaatakowania dowolnego punktu na Ziemi. Efektem rywalizacji mocarstw w kosmosie był rozwój technologii i sprzętu wojskowego na skalę porównywalną z okresem poprzedzającym II wojnę światową. To właśnie na potrzeby wyścigu kosmicznego wynaleziono takie przedmioty codziennego użytku jak rzep, pianka poliuretanowa (którą znajdujemy np. w materacach i meblach) czy koc termiczny, stanowiący wyposażenie każdej apteczki samochodowej.
Film dostępny pod adresem https://zpe.gov.pl/a/D15syY4d0
Nagranie filmowe dotyczące rywalizacji w kosmosie.
Słownik
(z łac. exploratio – badanie, wypatrywanie) badanie, poszukiwanie, odkrywanie np. nowych terenów, dziedzin itp.
(łac., koleina, droga) tor, po którym porusza się ciało niebieskie (lub wysłany w przestrzeń kosmiczną inny obiekt) krążące wokół drugiego ciała niebieskiego
(z franc. satellite od łac. satelles D. satellitis – służący, strażnik, towarzysz) mniejsze ciało niebieskie krążące wokół większego; satelitą jest również wprowadzony na orbitę np. planety statek kosmiczny albo sztuczny obiekt (np. satelita telekomunikacyjny)
(z franc. sonde) w astronomii bezzałogowy statek kosmiczny, który wysyłany jest w kosmos w miejsca trudno dostępne dla człowieka w celu przeprowadzenia badań
Słowa kluczowe
Sputnik, Jurij Gagarin, Neil Armstrong, lądowanie na Księżycu, Mirosław Hermaszewski, NASA, kosmos, świat po II wojnie światowej, przemiany cywilizacyjne po II wojnie światowej, zimna wojna, „wojny gwiezdne”
Bibliografia
M. Wójtowski, Zdobycze techniki. Wynalazki XX i XXI wieku, Poznań 2018.
Kronika techniki, oprac. zespół pod kier. M.B. Michalika, J. Kisilowskiego, Warszawa 1992.
J. Doran, P. Bizony, Jurij Gagarin – radziecki idol kultury masowej, „Mówią Wieki” 7/2006.