Pasożytnicwo jest formą współżycia dwóch różnych gatunków organizmów. Ma charakter antagonistyczny. Jeden z gatunków (pasożyt) żyje stale lub czasowo kosztem drugiego (żywiciela), wchodząc z nim we wzajemne oddziaływania metaboliczne i wykorzystując go jako środowisko życia i źródło pokarmu.

W zależności od liczby żywicieli wyróżnia się:

• pasożyty monokseniczne (jednodomowe), czyli pasożyty, w których cyklu rozwojowym występuje tylko jeden żywiciel;

• pasożyty polikseniczne (wielodomowe), czyli pasożyty, w których cyklu rozwojowym występuje dwóch lub więcej żywicieli.

Owsiki to pasożyty monokseniczne. Występuje u nich wyraźny dymorfizm płciowy. Samice osiągają długość od 8 do 13 mm, natomiast samce – od 2 do 5 mm.

Zapłodnione samice owsików składają 4,5–17 tys. jaj w okolicy odbytu żywiciela i powodują, zwłaszcza wieczorem i nocą, dokuczliwe swędzenie. Do rozwoju jaja dochodzi, kiedy zetknie się ono z tlenem. Rozpoczyna się wtedy szybki rozwój embrionalny, trwający ok. 6 godzin. Jednakże kiedy jest za chłodno, rozwój ten nie następuje. Jajo w takich warunkach zachowuje żywotność przez 13 dni.

Jaja owsików są bardzo lekkie i odporne na wysychanie, dzięki czemu mogą się łatwo przemieszczać wraz z ruchami powietrza i przyklejać do przedmiotów. Kiedy przykleją się do rąk, mogą być łatwo przemieszczone do ust. Po połknięciu larwa opuszcza osłonkę jajową. Dalszy rozwój owsika zachodzi w jelicie cienkim. Po 28–35 dniach powstaje dorosły nicień i cykl się zamyka.

Objawy owsicyowsicaowsicy obejmują zmiany zapalne w okolicy odbytu, świąt odbytu, bezsenność, niepokój, brak apetytu, bóle brzucha, nerwowość.

Jednym z najbardziej pospolitych pasożytów jest glista ludzka, wywołująca glistnicęglistnicaglistnicę. Jest ona pasożytem monoksenicznym, u którego występuje dymorfizm płciowy. Samice są większe niż samce. Osiągają one długość 20–35 cm przy średnicy ciała 3–6 mm, podczas gdy samce mierzą 15–31 cm przy średnicy 2–4 mm.

Dorosłe samice, pasożytujące w przewodzie pokarmowym człowieka, są w stanie składać dziennie 200 tys. jaj. Wraz z kałem przedostają się one do środowiska zewnętrznego. Jaja glisty ludzkiej są odporne na wysuszenie, niską temperaturę, procesy gnilne w podłożu i związki chemiczne, stąd mogą zachować zdolność do inwazji nawet przez pięć lat.

Zarażenie następuje przez połknięcie z pokarmem lub wodą tzw. jaj inwazyjnychjajo inwazyjnejaj inwazyjnych. Po przejściu przez żołądek larwa wylęga się i dostaje do krwiobiegu, a następnie do wątroby, prawej komory serca i do płuc. Larwa rozwija się w płucach, ponieważ do jej rozwoju niezbędny jest tlen. Z płuc przedostaje się poprzez oskrzela, tchawicę i gardło z powrotem do przewodu pokarmowego.

Jaja glisty ludzkiej wydalane są z kałem, co wykorzystuje się w diagnostyce zarażenia tym pasożytem.

Na zarażenie glistą ludzką szczególnie narażone są osoby, które nie myją rąk przed jedzeniem oraz spożywają nieumyte warzywa i owoce. U człowieka glista ludzka pasożytuje w jelicie cienkim. Dorosłe osobniki osiągają długość nawet do 49 cm.

Objawy glistnicy są najczęściej skąpe. Obejmują zaburzenia łaknienia, bóle brzucha, nudności, objawy alergiczne. Kiedy larwy migrują w organizmie, mogą pojawić się: suchy kaszel, duszności, krwioplucie i stan podgorączkowy. Najpoważniejsze objawy, takie jak krwotoki z płuc, opuchlizna wątroby i zapalenie wątroby, występują wtedy, kiedy w ciele żywiciela pasożytuje od kilkudziesięciu do kilkuset larw.

Glista ludzka i włosień kręty (Trichinella spiralis) trafiają do organizmu ludzkiego drogą pokarmową. Oba pasożyty są rozdzielnopłciowe i najczęściej występują masowo. Różni je rozmiar ciała oraz przebieg cyklu rozwojowego. Glista ludzka ma tylko jednego żywiciela, natomiast włosień kręty dwóch (jest pasożytem poliksenicznym). Glistą zarażamy się, połykając jej jaja, znajdujące się najczęściej na nieumytych owocach i warzywach lub w nieprzegotowanej wodzie. Szkody przynosi nam jedynie dorosły pasożyt. Włośnia zjadamy w postaci larwy znajdującej się w mięsie świni lub dzika. Jesteśmy żywicielami zarówno dla dorosłego osobnika, jak i larwlarwalarw potomnych.

Glistnica i włośnicawłośnica (trychinoza)włośnica mają różne konsekwencje dla zdrowia człowieka. Glistnica na ogół nie zagraża życiu (poza masowym zarażeniem), a jedynie osłabia organizm. Zarażanie się włośnicą może prowadzić do nieodwracalnych zmian w narządach, a nawet do śmierci.

Więcej na temat włośnia krętego przeczytasz w sekcji Grafika interaktywna.

Słownik