Powstawanie lodowców zależy głównie od temperatury, opadów oraz ukształtowania terenu. Wszystkie te czynniki, niezależnie od strefy klimatycznej, występują powyżej linii wieloletniego śniegu. Z mas lodu zalegających ponad wspomnianą granicą tworzą się lodowce górskie.

Lodowce odznaczają się trzema głównymi rodzajami wpływów – destrukcją, przemieszczaniem oraz gromadzeniem. Akumulacja jest procesem wynikającym z przemieszczania i gromadzenia.

Opisywany efekt skupienia materiału dotyczy wyłącznie osadów skalnych, jednak wyróżnia się także inny typ gromadzenia, który bywa bardzo często pomijany za sprawą odmienności źródła i samego elementu zasilającego – chodzi o akumulację masy lodowca. Lodowcowe działania agradacyjneagradacjaagradacyjne można więc klasyfikować ze względu na budulec oraz sposób jego transportu lub pochodzenie.

RjRwTizcOOuDq

Schemat dotyczy akumulacji. Dzieli się na masę lodowca i osady. Osady dzielą się na glacjalne i fluwioglacjalne.

Akumulacja masy wiąże się bezpośrednio z każdą fazą rozwoju lodowca:

• od początkowej (gdy nagromadzony śnieg w obrębie pola firnowego pod naciskiem zmienia się w firn, a później w lód firnowy i lodowcowy, by po czasie pod naporem siły ciężkości ukształtować teren w nieckę zwaną karem lub cyrkiem),

• przez rozwiniętą (gdy skumulowana, częściowo plastyczna masa spływa jęzorem w dół doliny),

• po schyłkową (podczas której dochodzi do ablacji i zaniku lodowego olbrzyma).

RBH66c3yt9V7o

Schemat budowy lodowca górskiego. Schemat przedstawia dwa szczyty wraz ze zboczem. Szczyty oraz grań pomiędzy nimi wraz z fragmentem schodzącym w dół jest w kolorze szarym - to grań - krawędź góry oszlifowana przez materiał skalny przemieszczający się z lodem. Na obrzeżach zboczy jest lodowiec. W dole opisany jak jęzor lodowcowy. Wzdłuż lodowca są szczeliny brzeżne i poprzeczne. W dolnej części jęzora lodowcowego zaznaczono morenę boczną, a na końcu jęzora morenę czołową w postaci wału. Na wysokości nachylonych stoków góry pod lodowcem zaznaczono cyrk lodowcowy - to półkoliste zagłębienie, sięga kilkaset metrów w dół. Graniczy on z progiem skalnym w postaci przegrody.

Pozostałe formy akumulacji związane są z ablacjąablacjaablacją lodowców górskich oraz z deponowaniem skał podlegających wcześniejszemu niszczeniu i transportowi. Agradacja osadów glacjalnych polega na odkładaniu w różnych częściach doliny zwietrzałego i zerodowanego materiału niesionego:

• na powierzchni (morena środkowa, powierzchniowa i boczna) – materiał supraglacjalny pochodzący głównie ze skał wystających ponad strop lodowca (stoków górskich, ścian itp.), które uległy niszczącemu działaniu procesów mrozowych (między innymi zamrozowizamrózzamrozowi),

• poniżej spągu (morena denna) – materiał subglacjalny podlegający obróbce mechanicznej związanej ze zmianami temperatury i ciśnienia oraz ze zjawiskiem abrazjiabrazja abrazji,

• wewnątrz lodowca (morena denna, wewnętrzna, środkowa) – materiał inglacjalny będący budulcem pochodzenia supraglacjalnego lub subglacjalnego wtopionym w lód lodowcowy.

RmAjuKcseph8u

Ilustracja przedstawia kilka typów moren. Na ilustracji jest pasmo górskie ze spływającym lodowcem. Na górnej powierzchni lodowca zaznaczono morenę powierzchniową, z boku morenę boczna, w środkowej części morenę środkową. Wewnątrz jęzora lodowcowego, w miejscu grubego lodu jest morena wewnętrzna, jej dolna część, dno to morena denna.

Topnienie lodowca wiąże się z koniecznością odprowadzania masy w postaci cieków fluwioglacjalnych formujących kanały przenikające lodowiec, podobnie jak materiał morenowy – wśród rodzajów wód wyróżnia się zatem:

• supraglacjalne,

• subglacjalne,

• inglacjane.

RpuJPHC64eN22

Ilustracja przedstawia rodzaje cieków fluwioglacjalnych. Wody znajdujące się wewnątrz lodowca to wody inglacjalne, na powierzchni to wody supraglacjalne. Przesiąkają przez warstwę lodowca i w dolnej części stanowią wody subglacjalne.

Osady niesione przez nurt strumieni lodowcowych – przez jęzor lodowca lub budujące całą pokrywę – można identyfikować z pewnymi formami strukturalnymi.

Słownik