R1CoRvmHB5iaC

Obraz przedstawia scenę bitewną. Niewielkie wzgórze, na którym rosną palny atakują polscy legioniści uzbrojeni w karabiny. Nacierają na ciemnoskórych tubylców broniących wzgórza. Trwa zacięta walka, widać ciała poległych.

Jednym z najważniejszych kontekstów interpretacyjnych powieści Cudzoziemka Marii Kuncewiczowej jest kontekst biograficzny. Sama autorka wielokrotnie wskazywała na możliwość interpretacji genetycznejinterpretacja genetycznagenetycznej i biograficznejinterpretacja biograficznabiograficznej swojej powieści. W autobiografii zatytułowanej Fantomy przyznawała:

Tło historyczne i przestrzeń, w której rozgrywa się akcja Cudzoziemki, a przede wszystkim osobowość i losy jej głównej bohaterki Kuncewiczowa zbudowała właśnie na wątkach autobiograficznych, portretując losy swojej matki i jej przodków. Pisanie powieści było dla autorki doświadczeniem terapeutycznym, sposobem zrozumienia trudnych relacji łączących ją z matką i poradzenia sobie z żałobą po jej śmierci.

2 Źródło: Stanisław Żak, Powieść o Róży, czyli życie bez uśmiechu, [w:] Maria Kuncewiczowa, Warszawa 1973, s. 53.

R1Q9qlBCONJwe

Obraz przedstawia scenę składania przez trzech polskich żołnierzy zdobytych sztandarów. Żołnierze stoją prze obliczem Napoleona i stojących nieopodal francuskich generałów. Scenie przyglądają się licznie zgromadzeni inni polscy żołnierze.

Matka przyszłej pisarki, Adelina z Dziubińskich Szczepańska, urodziła się w 1860 roku w Rostowie nad Donem. Jej rodzice, Adolf i Zofia, wywodzili się z polskich rodzin o tradycjach patriotycznych. Adolf był synem Józefa Dziubińskiego, żołnierza Legionów Polskich we Włoszech, walczącego w kampaniach napoleońskich i wysłanego w celu tłumienia antyfrancuskiego powstania na San Domingo (dzisiejsze Haiti). Zofia była zaś córką lekarza Stanisława Góreckiego, zesłanego w głąb Rosji za udział w powstaniu listopadowym. Adelina spędziła dzieciństwo w Taganrogu, gdzie jej ojciec był naczelnikiem więzienia. Mieszkająca w Polsce siostra ojca nakłoniła rodziców Adeliny do wysłania jej na naukę do Warszawy. Adelina uczyła się gry na skrzypcach w Instytucie Muzycznym (do którego została zapisana pod swoim drugim imieniem – Róża). Przeżyła tam nieszczęśliwą miłość do Marcina Kątskiego – syna swojego nauczyciela gry na skrzypcach. Jej plany na przyszłość przekreślił ślub Kątskiego z zamożną „petersburską panną”. Adelina wyjechała na stypendium do Petersburga, ale nie osiągnęła sukcesów artystycznych. Wyszła za mąż za nauczyciela matematyki Józefa Szczepańskiego, z którym zamieszkała w Rosji (m.in. w Saratowie i w Samarze). Urodziła czworo dzieci – trzech synów, z których dwóch zmarło w dzieciństwie na szkarlatynę, i córkę Marię, która odziedziczyła po matce muzykalność i o której edukację muzyczną Adelina bardzo dbała.

3 Źródło: Alicja Szałagan, „Cudzoziemka” Marii Kuncewiczowej: powstanie, dzieje wydawnicze, recepcja, "Pamiętnik Literacki", 1986, s. 245.

R1c3SC2ME4agG

Obraz przedstawia scenę batalistyczną. W centralnej jego części znajduje się wzgórze, wokół którego toczą się zacięte walki. Widać walczące oddziały polskich i francuskich szwoleżerów z oddziałami hiszpańskimi. Wszędzie leżą ciała poległych i rannych, nad polem bitwy unosi się gęsty dym spowodowany wystrzałami armat.

Skomplikowaną przeszłość swojej rodziny Kuncewiczowa komentowała w Fantomach następująco:

Odczytanie Cudzoziemki w kontekście biograficznym pozwala dostrzec, że kluczowa dla powieści figura wyobcowaniawyobcowaniewyobcowania ma wymiar nie tylko osobisty, obejmujący miłosne i artystyczne niepowodzenia Róży, ale także wspólnotowy, dotykający doświadczeń historycznych Polaków, ich prób zachowania tożsamości narodowej i kulturowej na obcej ziemi i pod obcą władzą.

R1KdlckIkYWAp

Obraz przedstawia wojskową defiladę. Na białym koniu jedzie książę Józef Poniatowski. Otaczają go trzej polscy oficerowie na koniach. Po prawej stronie obrazu stoją w dwuszeregu, na baczność polscy grenadierzy. Trzymają w rękach karabiny z bagnetami.

Słownik