Ostatnie dwa stulecia w historii rozwoju społeczeństw przyniosły stopniowe upowszechnianie się ustroju demokratycznego.
Amerykański politolog Samuel Huntington przedstawił w swojej książce Trzecia fala demokratyzacji teorię, która wyjaśnia rosnącą liczbę państw demokratycznych. Jego zdaniem ludzkość doświadczyła trzech fal napływowych demokracji i dwóch fal odpływowych, a każda fala odpływowa była słabsza niż napływowa. Dzięki temu liczba państw demokratycznych na świecie stale się zwiększała.
Koncepcja trzech fal demokratyzacji Samuela Huntingtona jest najbardziej znaną wśród teorii zajmujących się historią rozwoju tego ustroju politycznego, jednak nie wszyscy naukowcy zgadzają się co do liczby fal i ich przebiegu. Przykładowo Seva Gunitsky z Uniwersytetu w Toronto wyróżnia ich aż trzynaście, uwzględniając również współczesne wydarzenia, m.in. kolorowe rewolucjekolorowe rewolucjekolorowe rewolucje z początku XXI w. na Bałkanach i w byłych państwach Związku Socjalistycznych Republik Sowieckich oraz wydarzenia Arabskiej WiosnyArabska WiosnaArabskiej Wiosny.
Samuel Huntington
R1DvVrM1wKV22
Zdjęcie przedstawia starszego mężczyznę. Ubrany jest w garnitur. Na nosie ma okulary. Jest uśmiechnięty. Bierze udział w dyskusji podczas Światowego Forum Ekonomicznego.
Źródło: World Economic Forum (www.weforum.org), swiss-image.ch/Photo by Photo by Peter Lauth, Wikimedia Commons, licencja: CC BY-SA 2.0.
(1927–2008), amerykański politolog; w 1993 r. opublikował w „Foreign Affairs” artykuł The Clash of Civilizations? (Zderzenie cywilizacji?); przeciwstawił się w nim tezie Francisa Fukuyamy o „końcu historii”, który miałby nastąpić po upadku komunizmu. Huntington twierdził, że politykę zdominują w przyszłości starcia między cywilizacjami.
Wskaźnik demokratyzacji
Od 2006 r. brytyjski tygodnik „The Economist” przygotowuje ranking krajów, w którym określa poziom wolności, jakim cieszą się ich obywatele. Oceniając demokratyzm państwa, gazeta stosuje następujące kryteria: – pluralizmpluralizm politycznypluralizm i proces wyborczy, – funkcjonowanie administracji publicznej, – partycypacjapartycypacjapartycypacja i kultura politycznakultura politycznakultura polityczna, – swobody obywatelskieswobody obywatelskieswobody obywatelskie.
Na tej podstawie państwa dzielone są na demokracje pełne, wadliwe, systemy hybrydowe i autorytarne. Dzięki rankingowi można obserwować stan demokracji na świecie.
Wskaźnik demokracji opiera się na 60 wskaźnikach pogrupowanych w pięciu różnych kategoriach: proces wyborczy i pluralizm, swobody obywatelskie, funkcjonowanie administracji publicznej, partycypacja polityczna oraz kultura polityczna. Kraje z przedziału 8–10 to pełne demokracje; z przedziału 6–7,99 to wadliwe demokracje; z przedziału 4–5,99 to systemy hybrydowe; z przedziału 0–3,99 to systemy autorytarne (oprac. na podst.: „The Economist”).
Źródło: Englishsquare.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Innym interesującym badaniem stanu demokracji na świecie jest raport przygotowywany przez organizację Freedom House. Uwzględnia on przede wszystkim stopień respektowania przez państwa praw politycznych i wolności obywatelskich. Raport sporządzany jest corocznie od 1972 r.
RS8ZK9zR2Xiyo1
Mapa przedstawia kraje pozbawione wolności, częściowo wolne oraz kraje wolne. Do krajów wolnych zaliczane są: Stany Zjednoczone, Kanada, Brazylia, Peru, Argentyna, Chile, RPA, Botswana, Namibia, Ghana, Benin, Senegal, Tunezja, Portugalia, Hiszpania, Francja, Niemcy, Holandia, Belgia, Wielka Brytania, Islandia, kraje skandynawskie, Włochy, Grecja, Czechy, Słowacja, Polska, Austria, Szwajcaria, Litwa, Łotwa, Estonia, Rumunia, Bułgaria, Słowenia, Indie, Mongolia, Japonia, Korea Południowa, Australia i Nowa Zelandia.
Kraje częściowo wolne to: Meksyk, Dominikana, Gwatemala, Honduras, Kolumbia, Ekwador, Boliwia, Paragwaj, Ukraina, Węgry, Serbia, Bośnia i Hercegowina, Albania, Kosovo, Macedonia Północna, Gruzja, Armenia, Jordania, Pakistan, Kirgistan, Nepal, Bangladesz, Mjanmar, Sri Lanka, Indonezja, Papua-Nowa Gwinea, Madagaskar, Mozambik, Zimbabwe, Zambia, Tanzania, Kenia, Nigeria, Niger, Mali, Burkina Faso, Wybrzeże Kości Słoniowej, Liberia, Sierra Leone, Gwinea, Gwinea Bissau, Maroko.
Kraje pozbawione wolności to: Rosja, Chiny, Wenezuela, Nikaragua, Kuba, Białoruś, Turcja, Irak, Syria, Iran, Afganistan, Turkmenistan, Uzbekistan, Kazachstan, Kambodża, Tajlandia, Laos, Wietnam, Mauretania, Algieria, Libia, Egipt, Sudan, Etiopia, Czad, Republika Środkowoafrykańska, Kamerun, Gabon Kondo, Demokratyczna Republika Konga, Angola.
Mapa przedstawia kraje pozbawione wolności, częściowo wolne oraz kraje wolne. Do krajów wolnych zaliczane są: Stany Zjednoczone, Kanada, Brazylia, Peru, Argentyna, Chile, RPA, Botswana, Namibia, Ghana, Benin, Senegal, Tunezja, Portugalia, Hiszpania, Francja, Niemcy, Holandia, Belgia, Wielka Brytania, Islandia, kraje skandynawskie, Włochy, Grecja, Czechy, Słowacja, Polska, Austria, Szwajcaria, Litwa, Łotwa, Estonia, Rumunia, Bułgaria, Słowenia, Indie, Mongolia, Japonia, Korea Południowa, Australia i Nowa Zelandia.
Kraje częściowo wolne to: Meksyk, Dominikana, Gwatemala, Honduras, Kolumbia, Ekwador, Boliwia, Paragwaj, Ukraina, Węgry, Serbia, Bośnia i Hercegowina, Albania, Kosovo, Macedonia Północna, Gruzja, Armenia, Jordania, Pakistan, Kirgistan, Nepal, Bangladesz, Mjanmar, Sri Lanka, Indonezja, Papua-Nowa Gwinea, Madagaskar, Mozambik, Zimbabwe, Zambia, Tanzania, Kenia, Nigeria, Niger, Mali, Burkina Faso, Wybrzeże Kości Słoniowej, Liberia, Sierra Leone, Gwinea, Gwinea Bissau, Maroko.
Kraje pozbawione wolności to: Rosja, Chiny, Wenezuela, Nikaragua, Kuba, Białoruś, Turcja, Irak, Syria, Iran, Afganistan, Turkmenistan, Uzbekistan, Kazachstan, Kambodża, Tajlandia, Laos, Wietnam, Mauretania, Algieria, Libia, Egipt, Sudan, Etiopia, Czad, Republika Środkowoafrykańska, Kamerun, Gabon Kondo, Demokratyczna Republika Konga, Angola.
Wolność na świecie w 2018 r. – poszczególnym krajom przyznano punkty od 0 do 100, gdzie 100 oznacza najwyższy poziom wolności (oprac. na podst. raportu freedomhouse.org).
Słownik
Izba Gmin
Izba Gmin
niższa izba brytyjskiego parlamentu
kolorowe rewolucje
kolorowe rewolucje
termin ukuty przez media na określenie różnorodnych ruchów społecznego sprzeciwu wobec niedemokratycznych rządów charakteryzujących się stosowaniem pokojowych metod protestu
Arabska Wiosna
Arabska Wiosna
protesty i konflikty zbrojne w krajach arabskich w latach 2010–2012, będące wyrazem niezadowolenia społeczeństw z autorytarnych rządów tych państw
pluralizm polityczny
pluralizm polityczny
dopuszczenie możliwości funkcjonowania różnorodnych partii politycznych
partycypacja
partycypacja
zaangażowanie obywateli w życie społeczno‑polityczne
kultura polityczna
kultura polityczna
ogół postaw, wartości i wzorów zachowań dotyczących wzajemnych stosunków władzy i obywateli
swobody obywatelskie
swobody obywatelskie
prawnie uregulowane zobowiązanie władzy państwowej do nieingerowania w określone sfery życia osobistego i publicznego obywateli
państwa centralne
państwa centralne
sojusz Cesarstwa Niemieckiego, monarchii austro‑węgierskiej, carstwa bułgarskiego oraz imperium osmańskiego z czasów I wojny światowej
Duce
Duce
(z wł. wódz); tytuł, jaki przyjął Benito Mussolini, przywódca włoskich faszystów
kryzys gabinetowy
kryzys gabinetowy
sytuacja, w której rząd zagrożony jest dymisją (lub sam grozi własną dymisją) przed upływem kadencji parlamentu wskutek konfliktu politycznego (często związany z wnioskiem o wotum nieufności wobec rządu)
sanacja
sanacja
potoczne określenie obozu rządzącego w Polsce w latach 1926–1939
hossa
hossa
długotrwały trend wzrostu wartości akcji na giełdzie papierów wartościowych
bańka inwestycyjna
bańka inwestycyjna
samonapędzający się proces niezrównoważonego wzrostu cen dóbr na rynku
zamach stanu
zamach stanu
niezgodne z konstytucją przejęcie władzy politycznej w państwie przez osoby należące do elit politycznych, często z użyciem siły
junta wojskowa
junta wojskowa
(z hiszp. związek, rada); system sprawowania władzy państwowej, w którym zawodowi wojskowi łączą funkcje dowódcze z najważniejszymi funkcjami w aparacie państwowym
