Rośliny nasienne, nazywane też zalążkowymi, przystosowały się do życia niemal we wszystkich środowiskach naszej planety, z wyjątkiem Antarktydy. Są obecnie dominującymi roślinami na kuli ziemskiej i są reprezentowane przez około 235 tysięcy gatunków. Rośliny, podobnie jak zwierzęta, są zbudowane z komórek zorganizowanych w tkanki, które pełnią określoną funkcję lub szereg funkcji. Z tkanek roślinnych z kolei są zbudowane organy (narządy), takie jak korzenie, łodygi, liście. Każdy organ składa się z różnego rodzaju tkanek i pełni określone funkcje, dostosowując się do wymagań środowiska, w którym występuje roślina.

Formy ekologiczne roślin przejawiają różne modyfikacje w zależności od dostępu wody i światła.

Rośliny te występują w miejscach o średniej lub zmiennej wilgotności, na przykład na polach uprawnych, łąkach bądź w lasach. Wykształciły dobrze rozwinięty system korzeniowy. Ich liście mają aparaty szparkowe po dolnej stronie blaszki liściowej. Rośliny te charakteryzują się miękiszem asymilacyjnym zróżnicowanym na miękisz palisadowy i gąbczasty. Występują u nich dobrze rozwinięte tkanki – przewodzące, mechaniczne, okrywające i miękiszowe.

Przykładami mezofitów są pospolite na terenie Polski: wyka ptasia, świetlik łąkowy, groszek łąkowy czy bodziszek cuchnący oraz fasola, klon, lipa.

Zróżnicowanie środowiska lądowego stało się przyczyną zmian w budowie anatomicznej i morfologicznej oraz fizjologii roślin.

Cechą charakterystyczną kserofitów jest duża odporność na wysokie temperatury i suszę, co pozwala im rosnąć na pustyniach, stepach, wydmach, suchych obszarach skalistych. Takie cechy budowy nazywamy kseromorficznymicechy kseromorficznekseromorficznymi. Jednak cechy kseromorficzne spotykamy także u niektórych roślin klimatu umiarkowanego (rośliny piaskowe, zimozielone, słonorośla) oraz dalekiej północy i obszarów górskich, gdzie fizjologiczna susza wywoływana bywa nie tyle brakiem wody, ile niską temperaturą lub dużym zasoleniem, utrudniającym korzeniom pobieranie wody z podłoża.

Pośród kserofitów wyróżniamy sukulenty i sklerofity. Charakteryzują się one nieco odmiennymi przystosowaniami do środowisk życia.

Przykładami sukulentówsukulentysukulentów są aloes, agawa, kaktusy, rośliny gruboszowate, a także baobaby i niektóre wilczomlecze.

Sukulenty w okresach dobrego zaopatrzenia w wodę mogą gromadzić jej zapasy. W przeciwieństwie do suchych i sztywnych sklerofitówsklerofitysklerofitów sukulenty są roślinami mięsistymi i soczystymi, z silnie rozwiniętym miękiszem wodnymmiękisz wodnymiękiszem wodnym w liściach lub łodygach. W organy sukulentne (inaczej gruboszowate) przekształcają liście lub łodygi, a wyjątkowo także korzenie.

Systemy korzeniowe sukulentów są płytkie, ale bardzo rozległe. W czasie suszy końce korzeni zamierają, ale w przypadku kontaktu z wodą szybko ponownie rozwijają się i są w stanie bardzo wydajnie pobierać wilgoć z dużej powierzchni.

Kolejną grupę roślin stosunkowo odpornych na suszę stanowią sklerofity.

Innym przystosowaniem obniżającym transpirację są liście, które uległy zmodyfikowaniu w postacie łuskowate, przekształceniu w ciernie lub też uległy całkowitemu zanikowi. Zanik liści powoduje, że ich funkcje asymilacyjne przejmują łodygi, które transpirują słabiej. W związku z tym występuje często spłaszczenie łodyg i zewnętrzne ich upodobnienie się do liści, czyli przekształcenie w gałęziaki.gałęziakgałęziaki. Podobną rolę odgrywają liście przekształcone w liściaki.liściakliściaki.

Rośliny kserofityczne charakteryzują się wolnym wzrostem. Dzięki swym przystosowaniom do znoszenia długotrwałych okresów suszy potrafią rosnąć w środowiskach, w których nie grozi im konkurencja innych roślin. Ich powolny wzrost nie jest więc przeszkodą w utrzymaniu się na zajmowanych stanowiskach.

Ciekawostka

RI2PW6vQ432gy1

Na fotografii pustynia w Namaqualand w Afryce. Na horyzoncie kamieniste góry i błękitne niebo. Ziemia pokryta żółtopomarańczowymi kwiatami i kępami traw.

Występujące na pustyni rośliny efemeryczne niekorzystny okres suszy spędzają w uśpieniu. Są to albo rośliny jednoroczne, spędzające okres suszy w postaci nasion, które po deszczu bardzo szybko kiełkują, przechodzą pełny cykl rozwojowy i wydają nasiona zdolne przetrwać nadchodzący kolejny okres suszy (efemerydy), albo też rośliny trwałe (wieloletnie). Te ostatnie najczęściej okres suszy spędzają w postaci znajdujących się pod ziemią organów przetrwalnych: bulw, cebul, kłączy, z których po deszczu rozwijają się części nadziemne.

Fotosynteza typu CAM to szczególny rodzaj fotosyntezy. Rośliny typu CAM zajmują siedliska ubogie w wodę, np. wysokogórskie rumowiska skalne półpustyń lub piaszczyste tereny pustyń. Prowadzą bardzo oszczędną gospodarkę wodną, dlatego w ciągu dnia przy wysokich temperaturach powietrza, zamykają aparaty szparkowe, a pobieranie COIndeks dolny 2₂ zachodzi jedynie w nocy. Do roślin typu CAM należą m.in. gruboszowate (Crassulaceae).

Możliwość utrzymania zamkniętych aparatów szparkowych w ciągu dnia u kserofitów znacząco ogranicza transpirację i utratę wody. Więcej na ten temat przeczytasz w e‑materiałach Fotosynteza typu CIndeks dolny 4₄ i CAMDfpIlPMePFotosynteza typu CIndeks dolny 4₄ i CAM oraz Fotosynteza typu CIndeks dolny 4₄ i CAM jako wyraz adaptacji do warunków środowiskaDjzHf1muFFotosynteza typu CIndeks dolny 4₄ i CAM jako wyraz adaptacji do warunków środowiska.

Słownik