Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Zaloguj się, aby udostępnić materiał Zaloguj się, aby dodać całą stronę do teczki
Oceń projekt

Przeczytaj

Definicja ubóstwa uzależniona jest od wielu czynników, m.in. od zasięgu terytorialnego - ubóstwo wygląda inaczej w Europie Zachodniej niż w krajach Afryki. Ubóstwo jest terminem potocznie przez nas rozumianym, jednak w takim ujęciu może być ono dla każdego czymś innym. Z tego względu, aby można było omówić poziom ubóstwa w Polsce, wprowadzono dwie jego definicje – ubóstwo absolutne i relatywne, czyli względne. Według Głównego Urzędu Statystycznego ubóstwo absolutne to sytuacja, w której za ubogie uznaje się „te gospodarstwa domowe i osoby, które nie mają możliwości zaspokojenia potrzeb uznanych w danych warunkach za podstawowe, niezależnie od tego, na jakim poziomie żyją lepiej usytuowane warstwy społeczeństwa”, natomiast „w podejściu relatywnym ubóstwo rozważane jest jako forma nierówności, nadmiernego dystansu pomiędzy poziomem życia poszczególnych grup ludności: ubogie są te osoby i rodziny, których poziom życia jest znacznie niższy niż pozostałych członków danego społeczeństwa”. W pierwszym przypadku zmniejszenie skali ubóstwa związane jest z podniesieniem dochodów gospodarstw domowych. Drugi rodzaj ubóstwa będzie występować praktycznie zawsze, ponieważ społeczeństwo nigdy pod tym względem nie będzie równe.

R1H20unqPRbgn1
Wykres liniowy. Lista elementów:
  • 1. zestaw danych:
    • Rok: 2008
    • relatywna granica ubóstwa: 17.6; Podpis osi wartości: %
    • ustawowa granica ubóstwa: 10.6; Podpis osi wartości: %
    • granica ubóstwa skrajnego (minimum egzystencji): 5.6; Podpis osi wartości: %
  • 2. zestaw danych:
    • Rok: 2009
    • relatywna granica ubóstwa: 17.3; Podpis osi wartości: %
    • ustawowa granica ubóstwa: 8.3; Podpis osi wartości: %
    • granica ubóstwa skrajnego (minimum egzystencji): 5.7; Podpis osi wartości: %
  • 3. zestaw danych:
    • Rok: 2010
    • relatywna granica ubóstwa: 17.4; Podpis osi wartości: %
    • ustawowa granica ubóstwa: 7.4; Podpis osi wartości: %
    • granica ubóstwa skrajnego (minimum egzystencji): 5.8; Podpis osi wartości: %
  • 4. zestaw danych:
    • Rok: 2011
    • relatywna granica ubóstwa: 16.9; Podpis osi wartości: %
    • ustawowa granica ubóstwa: 6.6; Podpis osi wartości: %
    • granica ubóstwa skrajnego (minimum egzystencji): 6.8; Podpis osi wartości: %
  • 5. zestaw danych:
    • Rok: 2012
    • relatywna granica ubóstwa: 16.3; Podpis osi wartości: %
    • ustawowa granica ubóstwa: 7.2; Podpis osi wartości: %
    • granica ubóstwa skrajnego (minimum egzystencji): 6.8; Podpis osi wartości: %
  • 6. zestaw danych:
    • Rok: 2013
    • relatywna granica ubóstwa: 16.2; Podpis osi wartości: %
    • ustawowa granica ubóstwa: 12.8; Podpis osi wartości: %
    • granica ubóstwa skrajnego (minimum egzystencji): 7.4; Podpis osi wartości: %
  • 7. zestaw danych:
    • Rok: 2014
    • relatywna granica ubóstwa: 16.2; Podpis osi wartości: %
    • ustawowa granica ubóstwa: 12.2; Podpis osi wartości: %
    • granica ubóstwa skrajnego (minimum egzystencji): 7.4; Podpis osi wartości: %
  • 8. zestaw danych:
    • Rok: 2015
    • relatywna granica ubóstwa: 15.5; Podpis osi wartości: %
    • ustawowa granica ubóstwa: 12.2; Podpis osi wartości: %
    • granica ubóstwa skrajnego (minimum egzystencji): 6.5; Podpis osi wartości: %
  • 9. zestaw danych:
    • Rok: 2016
    • relatywna granica ubóstwa: 13.9; Podpis osi wartości: %
    • ustawowa granica ubóstwa: 12.7; Podpis osi wartości: %
    • granica ubóstwa skrajnego (minimum egzystencji): 4.9; Podpis osi wartości: %

  • rok : 2008

    relatywna_granica_ubóstwa : 17.6

    ustawowa_granica_ubóstwa : 10.6

    granica_ubóstwa_skrajnego_(minimum_egzystencji) : 5.6

  • rok : 2009

    relatywna_granica_ubóstwa : 17.3

    ustawowa_granica_ubóstwa : 8.3

    granica_ubóstwa_skrajnego_(minimum_egzystencji) : 5.7

  • rok : 2010

    relatywna_granica_ubóstwa : 17.4

    ustawowa_granica_ubóstwa : 7.4

    granica_ubóstwa_skrajnego_(minimum_egzystencji) : 5.8

  • rok : 2011

    relatywna_granica_ubóstwa : 16.9

    ustawowa_granica_ubóstwa : 6.6

    granica_ubóstwa_skrajnego_(minimum_egzystencji) : 6.8

  • rok : 2012

    relatywna_granica_ubóstwa : 16.3

    ustawowa_granica_ubóstwa : 7.2

    granica_ubóstwa_skrajnego_(minimum_egzystencji) : 6.8

  • rok : 2013

    relatywna_granica_ubóstwa : 16.2

    ustawowa_granica_ubóstwa : 12.8

    granica_ubóstwa_skrajnego_(minimum_egzystencji) : 7.4

  • rok : 2014

    relatywna_granica_ubóstwa : 16.2

    ustawowa_granica_ubóstwa : 12.2

    granica_ubóstwa_skrajnego_(minimum_egzystencji) : 7.4

  • rok : 2015

    relatywna_granica_ubóstwa : 15.5

    ustawowa_granica_ubóstwa : 12.2

    granica_ubóstwa_skrajnego_(minimum_egzystencji) : 6.5

  • rok : 2016

    relatywna_granica_ubóstwa : 13.9

    ustawowa_granica_ubóstwa : 12.7

    granica_ubóstwa_skrajnego_(minimum_egzystencji) : 4.9

Źródło danych: Główny Urząd Statystyczny

W Polsce na przestrzeni lat 2008‑2016 poziom ubóstwa zmieniał się. Zmniejszył się między innymi poziom ubóstwa relatywnego. W 2008 roku ponad 17% gospodarstw domowych deklarowało życie poniżej relatywnej granicy ubóstwarelatywna granica ubóstwarelatywnej granicy ubóstwa. Zmniejszył się także odsetek osób żyjących poniżej granicy ubóstwa skrajnegogranica ubóstwa skrajnegogranicy ubóstwa skrajnego. Zwiększeniu uległ natomiast udział gospodarstw, które żyją na granicy ubóstwa ustawowegoustawowa granica ubóstwagranicy ubóstwa ustawowego, to jednak może mieć związek ze zmianą przepisów prawnych. Według danych GUS w 2016 roku mieszkańcy blisko 2 mln gospodarstw domowych w Polsce żyli na granicy poniżej poziomu egzystencji.

R1MJLXCeHCKgb1
Wykres kolumnowy. Zasięg ubóstwa skrajnego w 2015 r. i 2016 r. według grup społeczno‐ekonomicznych. Lista elementów:
  • 1. zestaw danych:
    • Zasięg: Ogółem
    • Rok 2016: 4.9; Podpis osi wartości: w % osób w gospodarstwach[br] domowych
    • Rok 2015: 6.5; Podpis osi wartości: w % osób w gospodarstwach[br] domowych
  • 2. zestaw danych:
    • Zasięg: Utrzymujący się[br] z niezarobkowych[br] źródeł
    • Rok 2016: 15.9; Podpis osi wartości: w % osób w gospodarstwach[br] domowych
    • Rok 2015: 17.9; Podpis osi wartości: w % osób w gospodarstwach[br] domowych
  • 3. zestaw danych:
    • Zasięg: Rolnicy
    • Rok 2016: 11.0; Podpis osi wartości: w % osób w gospodarstwach[br] domowych
    • Rok 2015: 14.7; Podpis osi wartości: w % osób w gospodarstwach[br] domowych
  • 4. zestaw danych:
    • Zasięg: Renciści
    • Rok 2016: 8.5; Podpis osi wartości: w % osób w gospodarstwach[br] domowych
    • Rok 2015: 10.7; Podpis osi wartości: w % osób w gospodarstwach[br] domowych
  • 5. zestaw danych:
    • Zasięg: Pracownicy
    • Rok 2016: 3.9; Podpis osi wartości: w % osób w gospodarstwach[br] domowych
    • Rok 2015: 5.6; Podpis osi wartości: w % osób w gospodarstwach[br] domowych
  • 6. zestaw danych:
    • Zasięg: Emeryci
    • Rok 2016: 3.9; Podpis osi wartości: w % osób w gospodarstwach[br] domowych
    • Rok 2015: 5.0; Podpis osi wartości: w % osób w gospodarstwach[br] domowych
  • 7. zestaw danych:
    • Zasięg: Pracujący na własny rachunek
    • Rok 2016: 2.2; Podpis osi wartości: w % osób w gospodarstwach[br] domowych
    • Rok 2015: 3.1; Podpis osi wartości: w % osób w gospodarstwach[br] domowych

Zasięg ubóstwa skrajnego w 2015 r. i 2016 r. według grup społeczno‐ekonomicznych

  • zasięg : Ogółem

    rok_2016 : 4.9

    rok_2015 : 6.5

  • zasięg : Utrzymujący się[br] z niezarobkowych[br] źródeł

    rok_2016 : 15.9

    rok_2015 : 17.9

  • zasięg : Rolnicy

    rok_2016 : 11.0

    rok_2015 : 14.7

  • zasięg : Renciści

    rok_2016 : 8.5

    rok_2015 : 10.7

  • zasięg : Pracownicy

    rok_2016 : 3.9

    rok_2015 : 5.6

  • zasięg : Emeryci

    rok_2016 : 3.9

    rok_2015 : 5.0

  • zasięg : Pracujący na własny rachunek

    rok_2016 : 2.2

    rok_2015 : 3.1

Źródło: Englishsquare.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Poziom ubóstwa skrajnego był różny w poszczególnych grupach ekonomicznych i społecznych. Najwyższy poziom ubóstwa w 2016 roku zaobserwowano wśród gospodarstw domowych, utrzymujących się z niezarobkowych źródeł. Wysoki był także wśród rolników i rencistów. Najmniejszy zaś zasięg ubóstwo tego rodzaju miało wśród emerytów i osób pracujących na własny rachunek.

bg‑cyan

Czynniki ubóstwa w Polsce

Na czynniki ubóstwa w Polsce wpływają różne zmienne. W literaturze najczęściej definiowane zmienne to:

  • miejsce zamieszkania na wsi,

  • małżeństwa z czwórką i większą liczbą dzieci na utrzymaniu,

  • gospodarstwa domowe z sześcioma lub więcej osobami,

  • wykształcenie podstawowe lub jego brak.

Podstawowe czynniki ubóstwa (czynniki zdefiniowane przez Regionalny Ośrodek Polityki Społecznej w Poznaniu):

  1. Niski stopień rozwoju gospodarczego - odsetek ludzi żyjących w biedzie absolutnej jest odwrotnie proporcjonalny do dochodu przypadającego na jednostkę.

  2. Brak pracy - osoby bez stałego zatrudnienia są częściej narażone na życie w biedzie. W przypadku gospodarstw domowych to, czy rodzina będzie żyła w biedzie, w dużym stopniu zależy od rodzaju wykonywanej pracy. Odsetek gospodarstw, w których nie było ani jednej osoby bezrobotnej, wyniósł zaledwie 5%.

  3. Niski poziom wykształcenia - odebrana edukacja ma istotny wpływ na rodzaj zatrudnienia. Stanowiska niewymagające specjalnych umiejętności są z reguły słabiej płatne. Według danych GUS ok. 80% gospodarstw żyjących na granicy egzystencji to rodziny, w których głowa rodziny nie ukończyła szkoły średniej.

  4. Obszar zamieszkania (wieś/miasto) - częściej skrajne ubóstwo dotyka gospodarstwa znajdujące się na obszarach wiejskich, co ma związek z trudnościami w znalezieniu zatrudnienia. Jeśli rodzina zamieszkująca tereny wiejskie nie posiada własnego gospodarstwa rolnego, z dużym prawdopodobieństwem może popaść ona w ubóstwo.

  5. Wielodzietność oraz życie w rodzinie niepełnej – rodziny, które posiadają do trzech potomków, znacznie rzadziej popadają w ubóstwo niż rodziny wielodzietne. Zależność ta nie jest jednak tak istotna jak choćby sytuacja na rynku pracy. Prawdopodobieństwo życia w ubóstwie rodzin niepełnych jest nieco niższe niż w przypadku rodzin pełnych z trójką lub wyższą liczbą dzieci.

  6. Wiek – w Polsce najbardziej zagrożone ubóstwem są te gospodarstwa, w których głowa rodziny jest w wieku produkcyjnym. Zagrożenie biedą jest niemal kilkanaście razy większe niż w grupie wiekowej powyżej 65 roku życia.

  7. Niepełnosprawność – ubóstwem zagrożone są rodziny, w których obecna jest przynajmniej jedna osoba niepełnosprawna (w najgorszej sytuacji są rodziny, w których niepełnosprawne jest dziecko w wieku niższym niż 16 lat).

Indeks górny Źródło: M. Kędzierska i in., Społeczno‑ekonomiczne wymiary ubóstwa w perspektywie różnic terytorialnych w Wielkopolsce. Raport z badania, Regionalny Ośrodek Polityki Społecznej w Poznaniu, Poznań 2013. Indeks górny koniec

Słownik

granica ubóstwa skrajnego
granica ubóstwa skrajnego

inaczej minimum egzystencji; koszt dóbr niezbędnych do podtrzymania funkcji życiowych człowieka i sprawności psychofizycznej; uwzględnia jedynie potrzeby, których zaspokojenie nie może być odłożone w czasie, a konsumpcja niższa od tego poziomu prowadzi do biologicznego wyniszczenia i zagrożenia życia

relatywna granica ubóstwa
relatywna granica ubóstwa

kwota równa 50% średnich miesięcznych wydatków gospodarstw domowych

ustawowa granica ubóstwa
ustawowa granica ubóstwa

kwota dochodów, która zgodnie z obowiązującą ustawą o pomocy społecznej uprawnia do ubiegania się o przyznanie świadczenia pieniężnego

Wprowadzenie
Symulacja interaktywna