Przeczytaj
Rozmnażanie jest jedną z najważniejszych cech wszystkich organizmów. Polega na wytwarzaniu przez organizmy rodzicielskie nowych organizmów potomnych, co pozwala na zachowanie ciągłości istnienia gatunku.
Wyróżniamy dwa główne sposoby rozmnażania: płciowe (seksualne, generatywne) i bezpłciowebezpłciowe (aseksualne, agamiczne).
W rozmnażaniu bezpłciowym, w przeciwieństwie do płciowego, nowe osobniki powstają bez połączenia plemnika z komórką jajową. Ma ono prosty przebieg i pozwala na zwiększenie liczebności populacji w krótkim czasie. Uczestniczy w nim tylko jeden osobnik, który przekazuje potomstwu zestaw wszystkich swoich genów.
W zależności od stopnia organizacji budowy ciała organizmu macierzystego rozród bezpłciowy przyjmuje różne formy – zostały one przedstawione na poniższym schemacie.
1. Podział
Najprostszą formą rozmnażania bezpłciowego jest podziałpodział. Występuje on zarówno u organizmów jednokomórkowych (np. pierwotniaków), jak i eukariotycznych wielokomórkowców (np. niektórych wirków i pierścienic).
Podziałowi organizmu towarzyszy rozdział materiału genetycznego do komórek potomnych. W ten sposób zostaje zachowany przepływ genów między organizmami należącymi do kolejnych pokoleń.
Biorąc pod uwagę orientację płaszczyzny podziału osobnika rodzicielskiego, możemy wyróżnić podział podłużnypodział podłużny i poprzecznypoprzeczny.
Podział podłużny
Podział podłużny zachodzi wzdłuż głównej osi ciała organizmu rodzicielskiego, który dzieli się na dwie równocenne połówki. Występuje u stułbiopławów, koralowców, gąbek, rozgwiazd oraz larw niektórych tasiemców.
Ukwiały należą do koralowców. Występują w postaci wolno żyjących, pojedynczych polipów. Zaopatrzone są w podeszwę, dzięki której poruszają się lub przytwierdzają do podłoża. Mogą rozmnażać się bezpłciowo na drodze podziału podłużnego lub poprzecznego.
Podział poprzeczny
Podział poprzeczny zachodzi poprzecznie w stosunku do głównej osi ciała organizmu rodzicielskiego i dzieli organizm na dwie części: górna jest bardziej zróżnicowana niż dolna.
Wielokrotny podział poprzeczny – strobilizacja
Rozmnażanie przez podział może przyjmować różne postacie. W cyklu życiowym krążkopławów zachodzi rozmnażanie bezpłciowe przez wielokrotny podział poprzeczny polipa – proces ten nazywamy strobilizacjąstrobilizacją.
2. Pączkowanie
W rozmnażaniu bezpłciowym na drodze pączkowaniapączkowania w określonym rejonie organizmu rodzicielskiego komórki jego ciała dzielą się mitotycznie, następnie skupiają i tworzą zawiązek nowego osobnika zwany pączkiem.
Pączki mogą powstawać na zewnątrz lub wewnątrz organizmu macierzystego. Gdy wykształcą własne parzydełka, jamę chłonąco‑trawiącą i otwór gastralny, odpadają, przyczepiają się do podłoża i same zaczynają pączkować.
Nie zawsze rozwijający się pączek odpada. Czasem pozostaje związany z organizmem macierzystym, tworząc kolonię.
3. Przetrwalniki
W okresie niesprzyjających warunków środowiska niektóre bezkręgowce (gąbki, mszywioły) wytwarzają pączki przetrwalnikowe. PrzetrwalnikiPrzetrwalniki mają metabolizm ograniczony do minimum i są odporne na działanie szkodliwych czynników środowiska. Gdy nastają korzystne warunki, z przetrwalników rozwijają się organizmy potomne.
4. Fragmentacja
U niektórych gatunków bezkręgowców ciało osobnika macierzystego może rozpadać się na kilka fragmentów, z których każdy odtwarza wszystkie struktury dojrzałego organizmu.
Specyficznym rodzajem fragmentacjifragmentacji jest regeneracjaregeneracja, polegająca na odbudowaniu utraconej części ciała. Największe zdolności regeneracyjne mają zwierzęta o prostej budowie, np. gąbki, wirki i szkarłupnie.
5. Poliembrionia
PoliembrioniaPoliembrionia, czyli wielozarodkowość, stanowi rodzaj rozmnażania bezpłciowego. Polega na tym, że powstałe w wyniku rozmnażania płciowego zygota lub zarodek dzielą się na pojedyncze blastomery i z każdego z nich rozwijają nowe osobniki potomne. Poliembrionia może mieć charakter przypadkowy, jak np. u jeży, krów, świń czy ludzi, lub regularny, np. u pancerników, niektórych wirków, pierścienic i owadów.
6. Partenogeneza
Formą rozrodu bezpłciowego jest również partenogenezapartenogeneza, czyli zdolność do rozwoju jaj niezapłodnionych. Gdy dojrzały organizm składający jaja jest haploidalnyhaploidalny, z haploidalnych jaj wylęgną się haploidalne samce. Gdy organizm macierzysty jest diploidalnydiploidalny, z jaj wylęgają się diploidalne samice.
Słownik
rodzaj rozmnażania bezpłciowego, w którym ciało osobnika macierzystego może rozpadać się na kilka fragmentów i każdy z nich odtwarza wszystkie struktury dojrzałego organizmu
zimowe przetrwalniki produkowane przez gąbki słodkowodne służące do rozmnażania bezpłciowego, będące skupiskiem komórek o charakterze embrionalnym
komórki zdolne do ruchów pełzakowatych, występują m.in. w ciele gąbek i parzydełkowców; uczestniczą w procesach trawienia na drodze fagocytozy, wydalania, dają początek innym wyspecjalizowanym komórkom organizmu
komórki zdolne do przekształcania się w gamety lub inne wyspecjalizowane komórki organizmu; w ciele parzydełkowców znajdują się między komórkami endodermy
organizm (komórka) zawierająca podwójny zestaw chromosomów (2n)
organizm (komórka) zawierająca pojedynczy zestaw chromosomów (1n)
rozmnażanie bezpłciowe, w którym z niezapłodnionych komórek jajowych rozwija się potomstwo
rodzaj rozmnażania bezpłciowego, w którym w określonym rejonie organizmu macierzystego komórki jego ciała dzielą się mitotycznie, skupiają i tworzą zawiązek nowego osobnika zwany pączkiem; pączek rozrasta się, a gdy osiągnie określone rozmiary i stopień rozwoju, oddziela się od swojego rodzica i rozpoczyna samodzielne życie
sposób rozmnażania bezpłciowego, w którym osobnik macierzysty dzieli się na części – osobniki potomne są klonami osobnika macierzystego
sposób rozmnażania bezpłciowego, w którym linia podziałowa przebiega wzdłuż głównej osi ciała, dzieląc osobnika macierzystego na części – osobniki potomne
sposób rozmnażania bezpłciowego, w którym linia podziałowa przebiega poprzecznie do głównej osi ciała, dzieląc osobnika macierzystego na części – osobniki potomne
specyficzna forma rozrodu bezpłciowego, w którym komórki budujące ciało zarodka (blastomery) rozdzielają się, dając początek nowym kompletnym organizmom potomnym
struktury rozmnażania bezpłciowego produkowane przez organizmy w niesprzyjających warunkach środowiska, odporne na czynniki zewnętrzne; w dogodnych warunkach do rozwoju powstają z nich organizmy potomne
rodzaj rozmnażania bezpłciowego (fragmentacji) polegający na odbudowaniu utraconej części ciała; największe zdolności regeneracyjne mają zwierzęta o prostej budowie, np. gąbki, wirki, szkarłupnie
rodzaj rozmnażania organizmów bez udziału gamet; ma prosty przebieg i pozwala na zwiększenie liczby osobników w krótkim czasie; uczestniczy w nim tylko jeden osobnik, który przekazuje potomstwu zestaw wszystkich swoich genów
przetrwalniki produkowane przez gąbki o prostszej budowie; mają formę pojedynczych ameboidalnych komórek otoczonych komórkami odżywczymi
przetrwalniki produkowane przez mszywioły służące do rozmnażania bezpłciowego; składają się z komórek o charakterze embrionalnym osłoniętych kilkuwarstwową chitynową otoczką
sposób rozmnażania bezpłciowego polipów krążkopławów, w którym osobnik przechodzi wielokrotne podziały poprzeczne; powstałe osobniki potomne – młodociane meduzy (efyry) – odrywają się od dzielącego się polipa, dojrzewają i przekształcają w postać dojrzałą (meduzę)
proces podziału jądra komórkowego, w wyniku którego z jednej komórki macierzystej powstają dwie komórki potomne o identycznym materiale genetycznym względem siebie i względem komórki macierzystej