Rozmnażanie jest jedną z najważniejszych cech wszystkich organizmów. Polega na wytwarzaniu przez organizmy rodzicielskie nowych organizmów potomnych, co pozwala na zachowanie ciągłości istnienia gatunku.

Wyróżniamy dwa główne sposoby rozmnażania: płciowe (seksualne, generatywne) i bezpłciowerozmnażanie bezpłciowebezpłciowe (aseksualne, agamiczne).

W rozmnażaniu bezpłciowym, w przeciwieństwie do płciowego, nowe osobniki powstają bez połączenia plemnika z komórką jajową. Ma ono prosty przebieg i pozwala na zwiększenie liczebności populacji w krótkim czasie. Uczestniczy w nim tylko jeden osobnik, który przekazuje potomstwu zestaw wszystkich swoich genów.

W zależności od stopnia organizacji budowy ciała organizmu macierzystego rozród bezpłciowy przyjmuje różne formy – zostały one przedstawione na poniższym schemacie.

Najprostszą formą rozmnażania bezpłciowego jest podziałpodziałpodział. Występuje on zarówno u organizmów jednokomórkowych (np. pierwotniaków), jak i eukariotycznych wielokomórkowców (np. niektórych wirków i pierścienic).

Podziałowi organizmu towarzyszy rozdział materiału genetycznego do komórek potomnych. W ten sposób zostaje zachowany przepływ genów między organizmami należącymi do kolejnych pokoleń.

Biorąc pod uwagę orientację płaszczyzny podziału osobnika rodzicielskiego, możemy wyróżnić podział podłużnypodział podłużnypodział podłużny i poprzecznypodział poprzecznypoprzeczny.

Podział podłużny

Podział podłużny zachodzi wzdłuż głównej osi ciała organizmu rodzicielskiego, który dzieli się na dwie równocenne połówki. Występuje u stułbiopławów, koralowców, gąbek, rozgwiazd oraz larw niektórych tasiemców.

Ukwiały należą do koralowców. Występują w postaci wolno żyjących, pojedynczych polipów. Zaopatrzone są w podeszwę, dzięki której poruszają się lub przytwierdzają do podłoża. Mogą rozmnażać się bezpłciowo na drodze podziału podłużnego lub poprzecznego.

Podział poprzeczny

Podział poprzeczny zachodzi poprzecznie w stosunku do głównej osi ciała organizmu rodzicielskiego i dzieli organizm na dwie części: górna jest bardziej zróżnicowana niż dolna.

RFwi34NAT6PzY

Schemat przedstawia podział polipa. Organizm o ciele w kształcie tuby zakończonej czułkami może połączyć się z drugim polipem (mają wspólną dolną część - w kształcie tuby). W wyniku podłużnego podziału powstają dwa polipy. Drugą opcją jest podział poprzeczny - z dwóch polipów usytuowanych pionowo jeden na drugim w wyniku podziału poprzecznego powstają dwa polipy.

Wielokrotny podział poprzeczny – strobilizacja

Rozmnażanie przez podział może przyjmować różne postacie. W cyklu życiowym krążkopławów zachodzi rozmnażanie bezpłciowe przez wielokrotny podział poprzeczny polipa – proces ten nazywamy strobilizacjąstrobilizacjastrobilizacją.

W rozmnażaniu bezpłciowym na drodze pączkowaniapączkowaniepączkowania w określonym rejonie organizmu rodzicielskiego komórki jego ciała dzielą się mitotycznie, następnie skupiają i tworzą zawiązek nowego osobnika zwany pączkiem.

R1BEoM5LpeBjh

Zdjęcie przedstawia pływającą w wodzie stułbię. Ma postać polipa - w jego części dolnej wyróżnia się podłużną stopę, a w górnej otwór gębowy. Wokół otworu gębowego są ramiona, przypominające czułki.

Pączki mogą powstawać na zewnątrz lub wewnątrz organizmu macierzystego. Gdy wykształcą własne parzydełka, jamę chłonąco‑trawiącą i otwór gastralny, odpadają, przyczepiają się do podłoża i same zaczynają pączkować.

Nie zawsze rozwijający się pączek odpada. Czasem pozostaje związany z organizmem macierzystym, tworząc kolonię.

W okresie niesprzyjających warunków środowiska niektóre bezkręgowce (gąbki, mszywioły) wytwarzają pączki przetrwalnikowe. PrzetrwalnikiprzetrwalnikiPrzetrwalniki mają metabolizm ograniczony do minimum i są odporne na działanie szkodliwych czynników środowiska. Gdy nastają korzystne warunki, z przetrwalników rozwijają się organizmy potomne.

U niektórych gatunków bezkręgowców ciało osobnika macierzystego może rozpadać się na kilka fragmentów, z których każdy odtwarza wszystkie struktury dojrzałego organizmu.

Specyficznym rodzajem fragmentacjifragmentacjafragmentacji jest regeneracjaregeneracjaregeneracja, polegająca na odbudowaniu utraconej części ciała. Największe zdolności regeneracyjne mają zwierzęta o prostej budowie, np. gąbki, wirki i szkarłupnie.

Poliembrioniapoliembrionia (wielozarodkowość)Poliembrionia, czyli wielozarodkowość, stanowi rodzaj rozmnażania bezpłciowego. Polega na tym, że powstałe w wyniku rozmnażania płciowego zygota lub zarodek dzielą się na pojedyncze blastomery i z każdego z nich rozwijają nowe osobniki potomne. Poliembrionia może mieć charakter przypadkowy, jak np. u jeży, krów, świń czy ludzi, lub regularny, np. u pancerników, niektórych wirków, pierścienic i owadów.

Formą rozrodu bezpłciowego jest również partenogenezapartenogenezapartenogeneza, czyli zdolność do rozwoju jaj niezapłodnionych. Gdy dojrzały organizm składający jaja jest haploidalnyorganizm haploidalnyhaploidalny, z haploidalnych jaj wylęgną się haploidalne samce. Gdy organizm macierzysty jest diploidalnyorganizm diploidalnydiploidalny, z jaj wylęgają się diploidalne samice. 

Słownik