Przeczytaj
Zboża należą do grupy roślin uprawnych z rodziny wiechlinowatych. Ich owoce charakteryzują się wysoką zawartością skrobi. Ich owoce to ziarniakiziarniaki, z których otrzymuje się głównie mąkę, kaszę, oleje, syropy oraz otręby. Odgrywają one podstawową rolę w wyżywieniu ludności. Oprócz zbóż żywieniowych uprawia się zboża pastewne (pasze dla zwierząt) oraz przemysłowe, np. do produkcji alkoholu, skrobiskrobi czy oleju (z kukurydzy). Zboża to podstawowy surowiec w wielu gałęziach przemysłu, takich jak młynarstwo, farmaceutyka, piwowarstwo czy gorzelnictwo.
Największe znaczenie w skali globalnej w spożyciu mają: pszenica, kukurydza, jęczmień i ryż, natomiast w skali regionalnej: żyto, owies, proso i sorgo.
Wymagania i warunki uprawy zbóż | |
zboże | wymagania |
pszenica | - wysokie wymagania glebowe, uprawiana na żyznych glebach: czarnoziemach, madach, czarnych ziemiach i glebach brunatnych (pod warunkiem intensywnego nawożenia) - roślina długiego dnia - okres wegetacyjny dla pszenicy jarejjarej wynosi ok. 130 dni, dla ozimej ok. 180 dni - nie toleruje zarówno suszy, jak i nadmiaru wody - powierzchnia jej upraw stale się powiększa - zboże żywieniowe (mąka, kasze), pastewne (gorsze gatunki), przemysłowe (alkohol) |
---|---|
jęczmień | - małe wymagania klimatyczne i glebowe (uprawiany na np. glebach bielicowych utworzonych na piaskach pod lasami iglastymi lub na średnio urodzajnych glebach brunatnych utworzonych na glinach, zwietrzałych granitach pod lasami liściastymi i mieszanymi) - część gatunków dobrze znosi niskie temperatury obszarów wysuniętych daleko na północ - ma najkrótszy ze wszystkich zbóż okres wegetacyjny (nawet 55 dni) - niektóre gatunki są odporne na susze i upał - nie toleruje zbyt dużej wilgoci - zboże pastewne, żywieniowe (kasze), przemysłowe (piwo) |
żyto | - bardzo małe wymagania glebowe i klimatyczne (na glebach bielicowych, glebach brunatnych utworzonych na glinach, zwietrzałych granitach pod lasami liściastymi i mieszanymi); - odporne na niskie temperatury, stąd może być uprawiane w górach i w wysokich szerokościach geograficznych - odporne na choroby - po skrzyżowaniu z pszenicą dało pszenżyto - powierzchnia jego zasiewów systematycznie się zmniejsza |
pszenżyto | - mniejsze wymagania glebowe i klimatyczne niż pszenica i jęczmień, a większe niż żyto (gleby kompleksów pszennego bardzo dobrego i dobrego (klasa I do IIIb), żytniego bardzo dobrego (klasa IIIa i IIIb), pszennego górskiego i zbożowego górskiego oraz zbożowo‑pastewnego mocnego; słabsze gleby np. kompleksu żytniego dobrego (klasa IVa i IVb) i żytniego słabego (klasa IVb i V)) - wymagania klimatyczne pomiędzy wymaganiami żyta i pszenicy (niższe niż pszenica, ale za to wyższe niż żyto) - odporne na choroby - powierzchnia uprawy pszenżyta na świecie to około 3,5 mln ha, w tym w Polsce około 1,2 mln ha, czyli ¹∕₃ ogółu upraw światowych - zboże spożywcze (chleb i produkty piekarnicze) |
owies | - najmniejsze wymagania glebowe i klimatyczne wśród zbóż (uprawiany na glebach kompleksów żytniego dobrego (klasa IVa i IVb) i słabego (klasa IVb i V), zbożowo‑pastewnego mocnego (IIIb‑IVa) i słabego (IVa‑V) oraz wszystkich glebach kompleksów górskich) - krótki okres wegetacji (wschód zboża po 8‑12 dniach od siewu) - jego uprawa udaje się zarówno w górach, jak i na nizinnych, lekkich glebach - powierzchnia zasiewów stale się zmniejsza z uwagi na spadek pogłowia koni używanych jako zwierzęta pociągowe żywione owsem - zboże pastewne (pasza dla koni), spożywcze (płatki owsiane), przemysłowe (alkohol - whisky) |
kukurydza | - wysokie wymagania klimatyczne - długi okres wegetacyjny przekraczający 200 dni - wymaga dużo wilgoci i słońca (temperatura optymalna wynosi 30°C) - wymaga żyznych gleb, np. czarnoziemów lub gleb brunatnych - z uwagi na wszechstronne zastosowanie jest rozpowszechniona na całym świecie - powierzchnia zasiewów systematycznie rośnie - zboże pastewne, żywieniowe (mąka, kasze, płatki kukurydziane – corn flakes), przemysłowe (skrobia, cukier, olej, alkohol – whisky w USA lub chicha w krajach andyjskich, krochmal, celuloza, papier) |
ryż | - wymaga gorącego i wilgotnego klimatu (najkorzystniejszy jest klimat monsunowy) - temperatury powietrza przekraczające 20°C w okresie dojrzewania - duże nasłonecznienie - wymaga żyznych gleb utrzymujących wilgoć (np. mad) - w bardziej suchych obszarach konieczne jest nawadnianie - krótki okres wegetacyjny, ok. 130 dni - roślina wymaga wiele pracy ręcznej - światowi producenci nie są światowymi eksporterami ryżu z uwagi na ogromne potrzeby żywieniowe mieszkańców - powierzchnia upraw stale rośnie - podstawa wyżywienia (ziarna, mąka, kasza, makarony), przemysłowe (alkohol – sake, skrobia, słoma ryżowa: papier, maty dekoracyjne, obuwie, w budownictwie – pokrycia dachów), pastewne (słoma) podstawa wyżywienia (ziarna, mąka, kasza) |
proso i sorgo | - bardzo niskie wymagania glebowe (gleby słabe i pustynne) - rośliny uprawiane są w gorącym klimacie, tolerują suszę - główne zboże żywieniowe w krajach Afryki (kasza, płatki, mąka), pastewne w krajach rozwiniętych |
Więcej informacji o wymaganiach, rozmieszczeniu upraw i głównych producentach najważniejszych zbóż zawarto w materiale „Rozmieszczenie upraw zbóż na świecieRozmieszczenie upraw zbóż na świecie”.
Słownik
siana na wiosnę, w przeciwieństwie do ozimej – sianej na jesień
biały proszek bez smaku i zapachu otrzymywany z kartofli, ryżu, kukurydzy, pszenicy, stanowiący podstawowy składnik pokarmu człowieka
Indeks dolny Źródło: SJP PWN, [online], dostępny w internecie: https://sjp.pwn.pl/sjp/skrobia;2521411.html Indeks dolny koniecŹródło: SJP PWN, [online], dostępny w internecie: https://sjp.pwn.pl/sjp/skrobia;2521411.html
typ owocu suchego, niepękającego, jednonasiennego, o cienkiej i suchej owocni przyrośniętej do łupiny nasiennej; charakterystyczny dla większości traw, np. żyta, pszenicy, owsa, kukurydzy; potocznie zwany ziarnem
Indeks dolny Źródło: Encyklopedia PWN, [online], dostępny w internecie: https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/ziarniak;4001332.html Indeks dolny koniecŹródło: Encyklopedia PWN, [online], dostępny w internecie: https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/ziarniak;4001332.html