Wielkim sukcesem, a zarazem bodźcem dla kultury było przyznanie w 1924 r. literackiej Nagrody Nobla Władysławowi Reymontowi za powieść Chłopi. Wśród uznanych pisarzy byli m.in. Stefan Żeromski, Maria Dąbrowska czy Zofia Nałkowska.
R1DzRhwWXLHgw
Zainteresowanie wzbudzała nowatorska twórczość Stanisława Ignacego Witkiewicza (Witkacego), Witolda Gombrowicza i Brunona Schulza. Oprócz poetów Młodej Polski (m.in. Leopolda Staffa, Bolesława Leśmiana) działały nowe grupy poetyckie na czele ze „SkamandremSkamanderSkamandrem” (m.in. Julian Tuwim i Antoni Słomiński) i z krakowską awangardąawangardaawangardą literacką (m.in. Tadeusz Peiper). W tym okresie debiutowali Czesław Miłosz, Jerzy Andrzejewski i inni. Tworzyli znakomici malarze, w tym Władysław Ślewiński, Józef Pankiewicz, Tadeusz Makowski, rzeźbiarze, jak August Zamoyski i Henryk Kuna, oraz kompozytorzy, np. Karol Szymanowski i Feliks Nowowiejski.
R1HOMuhQDXAX1
RX4jfeh3cC2p8
R1CsMI5PhrF4I
R2HNYWc5X2PcJ
ROsjKnXFfKktY
R1JCuEQBkMMcN
R30YzDLz77hr2
RpRFh5t7FLyGu
R1Lkfh19sFik6
RR8vymMVDZbjU
Architektura modernistyczna
Do Polski docierały też nowinki z dziedziny architektury. II RP mogła się nawet pochwalić sukcesami w tej dziedzinie. W okresie międzywojennym powstało wiele wzorcowych wręcz, modernistycznychmodernizmmodernistycznych budynków, nie tylko prywatnych inwestorów, lecz także gmachów użyteczności publicznej, finansowanych przez państwo. W tym stylu, charakteryzującym się funkcjonalnością i uproszczoną bryłą, wzniesiono m.in. siedzibę Ministerstwa Komunikacji w Warszawie (1933 r.). Innym przykładem jest willa Brukalskich na warszawskim Żoliborzu (1929 r.). Budynek przypomina nowoczesną rzeźbę – zestaw brył. Jego inne cechy to pozbawione dekoracji ściany oraz kontrastowe płaszczyzny bieli i czerni powstałe na skutek wykorzystania światła i cienia.
ROztYk7tPwJnJ
Rozwijała się także nauka. Jednym z największych sukcesów na skalę międzynarodową stało się otwarcie w Warszawie w 1932 r. Instytutu Radowego założonego przez Marię Skłodowską-Curie. Ta pierwsza w Polsce placówka zajmująca się leczeniem chorób nowotworowych funkcjonuje do dzisiaj jako Centrum Onkologii.
R100RZ3tWcQRN
Również w Warszawie w 1930 r. otwarto Bibliotekę Narodową. Rozwijała się utworzona w XIX w. Polska Akademia Umiejętności, powstawać zaczęły liczne stowarzyszenia kulturalne, oświatowe i społeczne, w tym Związek Harcerstwa Polskiego. Do chwili wybuchu II wojny światowej w Polsce funkcjonowało łącznie ponad trzydzieści wyższych uczelni, z liczną kadrą wybitnych wykładowców, m.in. matematykiem Stefanem Banachem (jeden z twórców analizy funkcjonalnej), biologiem Ludwikiem Hirszfeldem (opracował m.in. podział grup krwi), historykiem Szymonem Aszkenazym, filozofami Tadeuszem Kotarbińskim i Władysławem Tatarkiewiczem czy socjologiem Florianem Znanieckim.
RrxWU14j3Anej
Radio, prasa, film
Wraz z rozwojem nowoczesnych technologii przekazu dorobek kulturalny i naukowy stał się w Rzeczypospolitej ogólnodostępny. W dniu 18 kwietnia 1926 r. spikerka Janina Sztompkówna słowami Hallo, hallo, tu Polskie Radio, fala 480 m rozpoczęła erę radia w Polsce. Oprócz programów muzycznych, rozrywkowych i informacyjnych ważne miejsce zajmowały audycje edukacyjne, szczególnie historyczne i poświęcone językowi polskiemu. Było to bardzo ważne dla scalenia narodu rozdzielonego przez ponad stulecie.
RBdH1urNPhs2L
Istotnym elementem polskiej kultury międzywojennej była prasa. Bogata oferta tematyczna – od gazet codziennych, przez pisma specjalistyczne, młodzieżowe, kobiece, po czasopisma kulturalne („Wiadomości Literackie” i satyryczne „Mucha”) – pod koniec lat 30. XX wieku obejmowała już niemalże 3 tys. tytułów.
R5tbKXiENm5ii
RTUW8pfjaniHY1
II Rzeczpospolita nie pozostawała w tyle za resztą świata także w dziedzinie kinematografii. W ciągu dwudziestolecia liczba kin w Polsce wzrosła ponad dwukrotnie, pod koniec lat 30. XX w. było ich ponad 800. Powstawały wówczas przede wszystkim liczne adaptacje literatury, m.in. Pan Tadeusz (1928) czy Ziemia obiecana (1927 r.). Pierwszym polskim filmem dźwiękowym była Moralność pani Dulskiej z 1930 r., a za klasyczne dzieło przedwojennej kinematografii uznaje się melodramat Trędowata z 1936 roku. Powstawały też liczne komedie. Wybitni polscy aktorzy, jak Jadwiga Smosarska, Mieczysława Ćwiklińska, Eugeniusz Bodo, Adolf Dymsza czy Aleksander Żabczyński nie ustępowali ani umiejętnościami, ani popularnością (oczywiście w skali kraju) gwiazdom hollywoodzkim. Błyskotliwą karierę aktorką w Hollywood zrobiła polska aktorka Apolonia Chałupiec, znana jako Pola Negri.
RaraQyYGRW3Bf
R1GSfbNzQN0bo
Słownik
autorytaryzm
autorytaryzm
(z łac. auctoritas – powaga, posiadanie wpływu) ustrój polityczny, w którym władza skupiona jest w rękach jednej osoby lub grupy osób; ważną rolę w tym systemie rządzenia odgrywa aparat przymusu (cenzura, policja polityczna i armia); tłumione są wszelkie przejawy krytyki i próby wyrażania niezadowolenia; w krajach autorytarnych tolerowana jest korupcja, ogranicza się także wolność słowa oraz wywiera nacisk na media
awangarda
awangarda
(fr. avant garde – straż przednia) - grupa osób, których twórczość lub działalność w jakiejś dziedzinie jest nowatorska i niekonwencjonalna; ogół zróżnicowanych tendencji w sztuce XX w., odznaczających się radykalnym nowatorstwem
femme fatale
femme fatale
(fr. kobieta fatalna) kobieta tajemnicza, piękna, przynosząca zgubę mężczyznom, którzy się w niej zakochują
modernizm
modernizm
prądy i umowny okres w kulturze i sztuce przełomu XIX i XX wieku; wiąże się nowymi koncepcjami sztuki, które pojawiły się w II połowie XIX wieku, m.in. z impresjonizmem; przejawiał się w malarstwie, literaturze, architekturze, muzyce; eksponował rolę indywidualizmu, symbolizmu i estetyzmu
Skamander
Skamander
grupa poetów i tytuł pisma przez nich tworzonego; istniała w latach 1916 – 1939; tworzyli ją poeci Julian Tuwim, Antoni Słonimski, Jarosław Iwaszkiewicz, Kazimierz Wierzyński oraz Jan Lechoń; wzorem była dla nich twórczość Leopolda Staffa; swoją nazwę grupa wzięła od rzeki Skamander opływającej Troję, jest w niej aluzja do zdania z dramatu Akropolis Stanisława Wyspiańskiego; grupa prowadziła wspólną działalność kabaretową, odczyty, spotykała się na półpiętrze w warszawskie kawiarni „Ziemiańska”
totalitaryzm
totalitaryzm
system polityczny opraty na nieograniczonej władzy jednej partii, która kontroluje wszystkie dziedziny życia
Słowa Kluczowe
modernizm, awangarda, polska szkoła matematyczna, Polskie Radio, dzieje II Rzeczypospolitej, kultura II Rzeczypospolitej, nauka II Rzeczypospolitej
Bibliografia
E. Czapniewski, Tyszkiewicz, Historia powszechna. Wiek XX, Warszawa 2011.
A.Z. Makowiecki, Warszawskie kawiarnie literackie, Warszawa 2017.