Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Zaloguj się, aby udostępnić materiał Zaloguj się, aby dodać całą stronę do teczki

Geneza konstytucji

Po zwycięskiej wojnie o niepodległość Amerykanie uświadomili sobię słabość kolonii (a potem stanów). Wynikała ona z tego, że każdy region funkcjonował odrębnie, a przez to nie był w stanie samodzielnie oprzeć się ani potędze brytyjskiej, ani hiszpańskiej.

Stany różniły się między sobą. Funkcjonowanie północnych opierało się na handlu i mieszczaństwie, a gospodarka południowych związana była z rolnictwem i niewolnictwem. Każdy z nich prowadził odrębną politykę gospodarczą, finansową oraz celną. Zamożne warstwy stanów północnych, składające się głównie z bogatego mieszczaństwa, dążyły do jak najściślejszej unii, ponieważ chciały zapewnić sobie potencjalny rynek zbytu. Z kolei rzemieślnicy i chłopi woleliby większą autonomię, bo łatwiej byłoby im dbać o własne interesy na forum stanowym. Na południu zaś z dystansem patrzono na pomysł silnej centralizacji i ścisłej unii.

W 1781 r. weszły w życie Artykuły konfederacji i wieczystej unii, uchwalone w 1777 r., których ratyfikacja przez wszystkie 13 stanów zajęła cztery lata. Na ich podstawie Stany Zjednoczone stały się konfederacją suwerennych państw o charakterze unii wieczystej. Do prerogatyw władzy centralnej – Kongresu – należały:

R1bTX1YErBdlk1
Pierwsza strona Artykułów konfederacji i wieczystej unii
Źródło: domena publiczna.
  • polityka zagraniczna, w tym mianowanie ambasadorów;

  • polityka pieniężna oparta na wspólnym skarbcu i walucie;

  • polityka wojskowa: stany zapewniały właściwą liczbę wojskowych i mianowały oficerów do stopnia pułkownika;

  • organizacja marynarki wojennej;

  • organizacja poczty;

  • relacje z Indianami zamieszkującymi różne stany.

Każdy ze stanów zachowywał suwerenność i niezależność, własne sądownictwo oraz prawa, które nie zostały przekazane unii.

Artykuły konfederacji w zetknięciu z rzeczywistością były jednak nieskuteczne ze względu na słabość władzy centralnej. Rozpoczęto więc prace nad nową konstytucjąkonstytucjakonstytucją. Federalna konwencja konstytucyjna, zebrana w Filadelfii, za podstawowe zadanie przyjęła określenie podstaw ustroju nowego państwa. Pracom przewodniczył George Washington. Udział w nich wzięło 55 przedstawicieli stanów, ale ostateczny dokument podpisało 39 spośród 42 obecnych. 13 delegatów na znak protestu opuściło obrady przed ich zakończeniem. W czasie prac widoczne były spory między federalistami i antyfederalistami. Pierwotny projekt przygotował prawnik James MadisonJames MadisonJames Madison ze stanu Wirginia (federalista). Ostatecznie jednak doszło do kompromisu, według którego wszystkie stany były reprezentowane przez jednakową liczbę przedstawicieli w senacie, natomiast w Izbie Reprezentantów liczba członków miała zależeć od liczby mieszkańców danego stanu.

Konstytucję ostatecznie uchwalono 17 września 1787 r., a weszła w życie po zatwierdzeniu przez wszystkie stany 4 marca 1789 r.

R19YhFYgNkR4S
Pierwsza strona oryginalnego dokumentu Konstytucji Stanów Zjednoczonych
Źródło: domena publiczna.

Podział władzy w Stanach Zjednoczonych Ameryki według tekstu konstytucji

RF0pI4kwN2ptJ1
Ilustracja interaktywna przedstawia schemat blokowy. Głównym hasłem są obywatele USA. W wyborach powszechnych obywatele USA wybierają Senat i Izbę Reprezentantów, a te wybierają Kongres. Kongres wybiera skład sądów niższych. Obywatele USA mają wpływ na wybór Kolegium Elektorskiego, a to zatwierdza wybór prezydenta USA. Prezydent USA mianuje sędziów Sądu Najwyższego. Sądy niższe mogą składać apelacje w Sądzie Najwyższym. Niezależnie od wspomnianych struktur funkcjonują władze stanowe, które są wybierane przez obywateli. Opis punktów znajdujących się na schemacie: 1. Senat. Nie można zostać senatorem, nie mając ukończonych trzydziestu lat, nie będąc obywatelem Stanów Zjednoczonych ani w czasie wyborów mieszkańcem tego stanu, w którym się kandyduje., 2. Izba Reprezentantów. Nie można zostać członkiem Izby Reprezentantów, nie mając ukończonych lat dwudziestu pięciu, nie będąc obywatelem Stanów Zjednoczonych od lat siedmiu ani w czasie wyborów mieszkańcem tego stanu, w którym się kandyduje., 3. Kolegium Elektorskie. Każdy stan wyznacza w trybie określonym przez swoje ciało ustawodawcze odpowiednią liczbę elektorów. Liczba ta odpowiada przysługującej temu stanowi w Kongresie ogólnej liczbie senatorów i członków Izby Reprezentantów. Nie może być jednak wyznaczony na elektora senator, członek Izby Reprezentantów ani żadna osoba sprawująca honorowo lub odpłatnie urząd w służbie Stanów Zjednoczonych., 4. Prezydent. Nikt nie może zostać wybrany na urząd prezydenta, nie będąc obywatelem Stanów Zjednoczonych od urodzenia albo w czasie uchwalania niniejszej konstytucji. Wybrana na ten urząd może być tylko osoba, która ma ukończone trzydzieści pięć lat i zamieszkuje w Stanach Zjednoczonych od lat czternastu., 5. Sąd Najwyższy. Władzę sądową Stanów Zjednoczonych sprawuje jeden Sąd Najwyższy oraz takie sądy niższe, jakie z biegiem czasu Kongres ustanowi i utworzy. Sędziowie zarówno Sądu Najwyższego, jak i niższych sądów pozostają na swym urzędzie, dopóki sprawują go nienagannie. Za swoją służbę otrzymują w określonych terminach uposażenie, które nie może być obniżone, dopóki pełnią swój urząd.
Oprac. na podst. Konstytucja Stanów Zjednoczonych Ameryki, tłum. Andrzej Pułło, dostępny w internecie: libr.sejm.gov.pl [dostęp 29.06.2020 r.].
Źródło: Englishsquare.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Poprawki do konstytucji

Od momentu uchwalenia Konstytucji Stanów Zjednoczonych wprowadzono do niej 27 poprawekpoprawki do Konstytucji Stanów Zjednoczonychpoprawek, w tym pierwszych 10 już w roku 1789 jako Kartę praw Stanów Zjednoczonych. Co ciekawe, ostatnia, 27. poprawka była zaproponowana razem z pierwszymi 10 w roku 1789, ale jej ratyfikacja trwała ponad 200 lat i dlatego weszła w życie dopiero 7 maja 1992 r. W Karcie praw Stanów Zjednoczonych zagwarantowano obywatelom swobody i wolności obywatelskie.

RljqiuETvaGn51
Mapa myśli. Lista elementów: Nazwa kategorii: swobody i wolności obywatelskieElementy należące do kategorii swobody i wolności obywatelskieNazwa kategorii: prawo do własności prywatnejNazwa kategorii: prawo do wolności wyznania i sumienia oraz wolności prasyNazwa kategorii: ochrona oskarżonego w procesie karnym Nazwa kategorii: prawo do swobodnego pokojowego gromadzenia się Nazwa kategorii: prawo do kierowania skarg do władzNazwa kategorii: prawo do posiadania i noszenia broniKoniec elementów należących do kategorii swobody i wolności obywatelskie
Obszary, których dotyczy Karta praw
Źródło: Englishsquare.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Jedną z ważniejszych poprawek jest poprawka nr 12, która weszła w życie w 1804 r., a dotyczy zmiany wyboru władzy wykonawczej przez Kolegium Elektorskie. Wcześniej wiceprezydentem zostawała osoba, która podczas głosowania otrzymała drugi wynik. Problem polegał na tym, że mogła to być osoba o innych poglądach politycznych niż prezydent, co mogło utrudniać współpracę. Od 1804 r. wiceprezydent jest wybierany w osobnym głosowaniu.

Słownik

konstytucja
konstytucja

akt prawny zwany też ustawą zasadniczą, zazwyczaj najważniejszy w systemie prawnym danego państwa, określający zasady, według których państwo ma funkcjonować, jego organizację oraz kompetencje najważniejszych organów państwowych; zwykle konstytucja jest uchwalana przez organ powołany do sprawowania władzy ustawodawczej lub specjalnie do jej przygotowania, ale wolę jej przyjęcia muszą wyrazić także obywatele danego kraju bezpośrednio (np. w Polsce w referendum) lub pośrednio (w przypadku USA ratyfikowana była przez specjalne konwencje w każdym z 13 stanów)

poprawki do Konstytucji Stanów Zjednoczonych
poprawki do Konstytucji Stanów Zjednoczonych

lista poprawek prawnych wprowadzonych od czasu ratyfikacji oryginalnej Konstytucji Stanów Zjednoczonych do dziś; zawiera 27 poprawek, z których pierwszych 10 tworzy Kartę praw Stanów Zjednoczonych

Beniamin Franklin
Beniamin Franklin

żył w latach 1706–1790; jeden z ojców narodu amerykańskiego; z zawodu drukarz; polityk, jeden z twórców Konstytucji USA i jej sygnatariusz

James Madison
James Madison

żył w latach 1751–1836; polityk, jeden z prezydentów USA; autor pierwotnego tekstu Konstytucji USA, potem jej sygnatariusz

George Washington
George Washington

żył w latach 1732–1799; jeden z ojców narodu amerykańskiego; pierwszy prezydent Stanów Zjednoczonych, jeden z twórców Konstytucji USA i jej sygnatariusz