Alkohole to związki o wzorze , gdzie to grupa alkilowa. W zależności od rzędowości atomu węgla, z którym połączona jest grupa wodorotlenowa, rozróżnia się alkohole:
Rtjusa25quS2q
Ilustracja przedstawiająca wzór strukturalny cząsteczki etanolu. Atom węgla zaznaczony na czerwono łączy się z dwoma atomami wodoru, grupą hydroksylową O H oraz grupą metylową C H indeks dolny, trzy, koniec indeksu dolnego.
Pierwszorzędowe ()
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Rxg4ShWPduQm3
Ilustracja przedstawiająca wzór cząsteczki propan-dwa-olu. Atom węgla zaznaczony na czerwono łączy się z atomem wodoru, grupą hydroksylową O H oraz dwiema grupami metylowymi C H indeks dolny, trzy, koniec indeksu dolnego.
Drugorzędowe ()
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
RMeZitIv3ATBf
Ilustracja przedstawiająca wzór cząsteczki dwa-metylopropan-dwa-olu. Atom węgla zaznaczony na czerwono łączy się z grupą hydroksylową O H oraz trzema grupami metylowymi C H indeks dolny, trzy, koniec indeksu dolnego.
Trzeciorzędowe ()
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Czy z przedstawionych alkoholi można usunąć wodę?
bg‑green
Przypadkowe odkrycie
W roku angielski chemik Joseph Priestley [czyt. pri:stli] przeprowadził po raz pierwszy reakcję eliminacjireakcja eliminacjireakcję eliminacji cząsteczki wody z alkoholu etylowego. Odkrycie okazało się być przypadkowe i chemik początkowo nie potrafił wyjaśnić, w jaki sposób otrzymał z alkoholu węglowodór nienasycony (eten).
W jaki sposób można wyjaśnić ten proces?
1
Polecenie 1
Spróbuj wyjaśnić odkrycie Priestley’a. Na podstawie zgromadzonego sprzętu i odczynników, wykonaj doświadczenie, w którym sprawdzisz warunki, w jakich alkohol etylowy może zostać odwodniony. Zaproponuj hipotezę oraz rozwiąż problem badawczy. W trakcie doświadczenia zanotuj obserwacje, a następnie zweryfikuj hipotezę i sformułuj wnioski. Zapisz równania reakcji i podaj nazwy produktów organicznych.
Ważne!
Pamiętaj o zachowaniu środków ostrożności i wykonywaniu doświadczenia w okularach ochronnych. Przed przystąpieniem do pracy, zapoznaj się z kartami charakterystyk substancji wykorzystanych w doświadczeniu. W razie wątpliwości skorzystaj z podpowiedzi do zadania.
Grafika przedstawia zestaw do otrzymywania etenu w reakcji dehydratacji alkoholu etylowego. Aparatura składa się z dwóch probówek, dwóch statywów, dwóch łap, palnika, krystalizatora oraz korka z rurką odprowadzającą. Probówka z etanolem umieszczona jest w łapie zamocowanej w statywie i znajduje się nad płomieniem palnika. W probówce jest także katalizator - tlenek glinu. Probówka zatkana jest korkiem, w którym znajduje się rurka poprowadzona od wnętrza pierwszej probówki do drugiej umieszczonej w łapie zamocowanej w statywie do góry dnem. Druga probówka zanurzona jest w krystalizatorze z wodą. W drugiej probówce gromadzi się gaz, o czym świadczą bąbelki unoszące się do wnętrze drugiej probówki.
Schematyczny rysunek doświadczenia
Źródło: Gromar Sp. z o. o. na podstawie: Piotr Jagodziński, Robert Wolski, Aspekty Metodyczne eksperymentów chemicznych, Szkoła ponadgimnazjalna, Nowa podstawa Programowa, cz. 2, Warszawa, 2013., licencja: CC BY-SA 3.0.
Wykonaj doświadczenie zgodnie z instrukcją:
Na dnie probówki umieść alkoholu etylowego i niewielką ilość tlenku glinu.
Probówkę umocuj w statywie w pozycji prawie poziomej.
Następnie wsyp dodatkową ilość tlenu glinu i umieść ją w połowie wysokości probówki.
Zatkaj probówkę korkiem z rurką odprowadzającą, której koniec umieść w drugiej probówce (pełnej wody), odwróconej do góry dnem i zanurzonej w krystalizatorze wypełnionym wodą.
Rozpocznij ogrzewanie probówki w płomieniu palnika.
Obserwuj zachodzące zmiany.
Następnie do probówki z zebranym produktem wlej do jej objętości roztworu wody bromowej. Zamknij ją korkiem i dobrze wymieszaj poprzez wytrząsanie.
Obserwuj zachodzące zmiany.
Porównaj barwę przed i po dodaniu wody bromowej.
R3qM4QxRoWY1t
Problem badawczy
Dehydratacja alkoholu etylowego. Hipoteza
Alkohol etylowy ulega dehydratacji w obecności tlenku glinu. Obserwacje
Podczas ogrzewania probówki z alkoholem można zaobserwować powstawianie w drugiej probówce gazu, który wypiera z niej wodę.
Po dodaniu do zebranego gazu wody bromowej ulega ona odbarwieniu. Wnioski
Niewielkie ilości etenu można otrzymać podczas ogrzewania etanolu z tlenkiem glinu, który jest katalizatorem reakcji dehydratacji. Zebrany gaz nie rozpuszcza się w wodzie. W reakcji z wodą bromową gaz ten odbarwia wodę bromową, a więc jest to węglowodór nienasycony (eten).
Równanie reakcji:
RHXRB432hbd3x
Ilustracja przedstawiająca schemat reakcji dehydratacji etanolu. Cząsteczka etanolu zbudowanego z grupy hydroksylowej połączonej za pomocą wiązania pojedynczego z grupą metylenową , która to związana jest z grupą metylową wiązaniem pojedynczym. Strzałka w prawo, nad strzałką oraz zapis "ogrzewanie". Za strzałką cząsteczka etenu w stanie gazowym zbudowana z dwóch połączonych za pomocą wiązania podwójnego grup metylenowych . Dodać cząsteczkę wody .
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
bg‑green
Dehydratacja alkoholi
Dehydratację alkoholidehydratacja alkoholuDehydratację alkoholi alifatycznych można przeprowadzić na dwa sposoby:
używając tlenku glinu jako katalizatora. W tym przypadku pary alkoholu są przepuszczane nad rozgrzanym tlenkiem glinu.
R1brYrGfPMA0T
Grafika przedstawia zestaw do otrzymywania etenu w reakcji dehydratacji alkoholu etylowego. Aparatura składa się z dwóch probówek, dwóch statywów, dwóch łap, palnika, krystalizatora oraz korka z rurką odprowadzającą. Probówka z etanolem umieszczona jest w łapie zamocowanej w statywie i umiejscowiona jest prawie poziomo nad dwoma palnikami. W górnej części probówki znajduje się katalizator - tlenek glinu, zaś na jej dnie etanol. Probówka zatkana jest korkiem, w którym znajduje się rurka poprowadzona od wnętrza pierwszej probówki do drugiej umieszczonej w łapie zamocowanej w statywie do góry dnem. Druga probówka zanurzona jest w krystalizatorze z wodą. W drugiej probówce gromadzi się gaz - eten, o czym świadczą bąbelki unoszące się do wnętrze drugiej probówki.
Zestaw do otrzymywania etenu w reakcji chemicznej odwadniania alkoholu etylowego
Źródło: GroMar Sp. z o. o. na podstawie: Piotr Jagodziński, Robert Wolski, Aspekty Metodyczne eksperymentów chemicznych, Szkoła ponadgimnazjalna, Nowa podstawa Programowa, cz. 2, Warszawa, 2013., licencja: CC BY-SA 3.0.
stosując stężone kwasy jak kwas siarkowy() lub fosforowy(). Kwas wraz z alkoholem jest ogrzewany do wysokiej temperatury, na skutek czego woda odłącza się od cząsteczki alkoholu.
RQc224t8m2Il1
Grafika przedstawia zestaw do otrzymywania etenu w reakcji dehydratacji alkoholu etylowego z udziałem kwasu siarkowego(sześć). Aparatura składa się ze statywów, łap, trójnogu, kolby okrągłodennej, dwóch probówek, palnika, krystalizatora, cylindra miarowego oraz korka z rurką odprowadzającą. W kolbie okrągłodennej umieszczonej w łapie zamontowanej w statywie i stojącej na trójnogu nad palnikiem gazowym, znajduje się etanol, piasek oraz kwas siarkowy(sześć) H indeks dolny, dwa, koniec indeksu dolnego, S O indeks dolny, cztery, koniec indeksu dolnego. Kolba zatkana jest korkiem z rurką odprowadzającą, skierowaną do wnętrza probówki, w której na dnie znajduje się kwas siarkowy(sześć). Probówka ta również wyposażona jest w korek z kolejną rurką odprowadzającą poprowadzoną do wnętrza drugiej probówki, w której umieszczono wodorotlenek sodu N a O H. Od tej probówki również zatkanej korkiem zostałą wyprowadzona rurka skierowana do wnętrza odwróconego do góry dnem cylindra miarowego, który został umieszczony w krystalizatorze wypełnionym cieczą. W cylindrze gromadzi się bezbarwny gaz - eten o wzorze sumarycznym C indeks dolny, dwa, koniec indeksu dolnego, H indeks dolny, cztery, koniec indeksu dolnego.
Zestaw do otrzymywania etenu przez odwodnienie etanolu kwasem siarkowym(). Wodorotlenek sodu pełni rolę absorbenta wydzielających się tlenków siarki i zanieczyszczeń.
Źródło: GroMar Sp. z o. o. na podstawie: Piotr Jagodziński, Robert Wolski, Aspekty Metodyczne eksperymentów chemicznych, Szkoła ponadgimnazjalna, Nowa podstawa Programowa, cz. 2, Warszawa, 2013., licencja: CC BY-SA 3.0.
bg‑green
Mechanizm dehydratacji
Dehydratacja alkoholi jest jedną z reakcji eliminacji, w której pojedynczy substrat (alkohol) zostaje rozdzielony na dwa produkty. Innymi słowy alkohol przechodzi w alken, a produktem ubocznym reakcji dehydratacji jest woda. Poniżej przedstawiono mechanizm dehydratacji alkoholu.
R1Yk5gNKT3Yg4
Etap W pierwszym etapie dochodzi do protonowania cząsteczki alkoholu, na skutek oderwania protonu z cząsteczki kwasu siarkowego(). Powstaje forma uprotonowana.
Ilustracja przedstawiająca pierwszy etap mechanizmu dehydratacji alkoholu z udziałem kwasu siarkowego(). Fragment cząsteczki alkoholu, którą stanowią dwa atomy węgla połączone są ze sobą kreską oznaczającą wiązanie pojedyncze podstawione są odpowiednio - pierwszy atomem wodoru i drugi grupą hydroksylową , w której przy atomie tlenu zaznaczono dwie wolne pary elektronowe w postaci dwóch par kropek. Oprócz tego od atomów węgla odchodzą po dwa wiązania pojedyncze z nieokreślonymi podstawnikami. Strzałka w prawo, strzałka w lewo. Nad strzałkami . Od wolnej pary elektronowej grupy hydroksylowej w cząsteczce alkoholu poprowadzono łukowatą strzałkę do atomu wodoru w cząsteczce . Za strzałkami znajduje się produkt pierwszego etapu zbudowany z dwóch atomów węgla połączonych za pomocą wiązania pojedynczego, od każdego z nich odchodzą po dwa wiązania pojedyncze z nieokreślonymi podstawnikami. Oprócz tego, pierwszy z atomów węgla podstawiony jest atomem wodoru, a drugi atomem tlenu obdarzonym ładunkiem dodatnim i posiadającym jedną wolną parę elektronową. Jest on związany z dwoma atomami wodoru., Etap W uprotonowanym alkoholu dochodzi do oderwania cząsteczki wody. Para elektronowa wiązania węgiel-tlen odchodzi z obojętną cząsteczką wody, a na atomie węgla powstaje ładunek dodatni. Powstały karbokation może ulec przegrupowaniu do karbokationu stabilniejszego (o wyższej rzędowości).
Ilustracja przedstawiająca drugi etap mechanizmu dehydratacji alkoholu z udziałem kwasu siarkowego(). Produkt pierwszego etapu zbudowany jest z dwóch atomów węgla połączonych za pomocą wiązania pojedynczego, od każdego z nich odchodzą po dwa wiązania pojedyncze z nieokreślonymi podstawnikami. Oprócz tego, pierwszy z atomów węgla podstawiony jest atomem wodoru, a drugi atomem tlenu obdarzonym ładunkiem dodatnim i posiadającym jedną wolną parę elektronową. Atom ten związany jest z dwoma atomami wodoru. Od wiązania wiążącego drugi atom węgla z atomem tlenu obdarzonym ładunkiem dodatnim i związanym z dwoma atomami wodoru poprowadzono łukowatą strzałkę do atomu tlenu obdarzonego ładunkiem dodatnim. Strzałka w prawo, strzałka w lewo, za strzałkami cząsteczka wody , w której atom tlenu posiada dwie wolne pary elektronowe. Oraz drugi produkt - karbokation zbudowany z dwóch atomów węgla połączonych za pomocą wiązania pojedynczego, od obu z nich odchodzą po dwa wiązania pojedyncze z nieokreślonymi podstawnikami. Pierwszy atom węgla związany jest z atomem wodoru, a drugi obdarzony jest ładunkiem dodatnim., Etap Na skutek solwatacji przez cząsteczki wody protonowanego alkoholu, następuje dysocjacja i odłączenie protonu sąsiadującego z atomem węgla posiadającym ładunek dodatni. W wyniku tego procesu dochodzi utworzenia wiązania podwójnego węgiel-węgiel, a dzięki temu tworzy się alken.
Ilustracja przedstawiająca trzeci etap mechanizmu dehydratacji alkoholu z udziałem kwasu siarkowego(). Produkt drugiego etapu - karbokation zbudowany dwóch atomów węgla połączonych za pomocą wiązania pojedynczego, od obu z nich odchodzą po dwa wiązania pojedyncze z nieokreślonymi podstawnikami. Pierwszy atom węgla związany jest z atomem wodoru, a drugi obdarzony jest ładunkiem dodatnim. Obok znajduje się cząsteczka wody z zaznaczonymi dwiema wolnymi parami elektronowymi, od jednej z nich poprowadzona jest łukowata strzałka do atomu wodoru przy pierwszym atomie węgla w karbokationie. Drugą łukowatą strzałkę poprowadzono od wiązania łączącego wspomniany atom wodoru z atomem węgla w karbokationie do centrum karbokationowego, to jest do atomu węgla obdarzonego ładunkiem dodatnim. Strzałka w prawo, strzałka w lewo, za strzałkami cząsteczka alkenu zbudowanego z dwóch atomów węgla połączonych za pomocą wiązania podwójnego, od każdego z nich ponadto odchodzą po dwa wiązania pojedyncze z nieokreślonymi podstawnikami. Dodać jon hydroniowy .
Etap W pierwszym etapie dochodzi do protonowania cząsteczki alkoholu, na skutek oderwania protonu z cząsteczki kwasu siarkowego(). Powstaje forma uprotonowana.
Ilustracja przedstawiająca pierwszy etap mechanizmu dehydratacji alkoholu z udziałem kwasu siarkowego(). Fragment cząsteczki alkoholu, którą stanowią dwa atomy węgla połączone są ze sobą kreską oznaczającą wiązanie pojedyncze podstawione są odpowiednio - pierwszy atomem wodoru i drugi grupą hydroksylową , w której przy atomie tlenu zaznaczono dwie wolne pary elektronowe w postaci dwóch par kropek. Oprócz tego od atomów węgla odchodzą po dwa wiązania pojedyncze z nieokreślonymi podstawnikami. Strzałka w prawo, strzałka w lewo. Nad strzałkami . Od wolnej pary elektronowej grupy hydroksylowej w cząsteczce alkoholu poprowadzono łukowatą strzałkę do atomu wodoru w cząsteczce . Za strzałkami znajduje się produkt pierwszego etapu zbudowany z dwóch atomów węgla połączonych za pomocą wiązania pojedynczego, od każdego z nich odchodzą po dwa wiązania pojedyncze z nieokreślonymi podstawnikami. Oprócz tego, pierwszy z atomów węgla podstawiony jest atomem wodoru, a drugi atomem tlenu obdarzonym ładunkiem dodatnim i posiadającym jedną wolną parę elektronową. Jest on związany z dwoma atomami wodoru., Etap W uprotonowanym alkoholu dochodzi do oderwania cząsteczki wody. Para elektronowa wiązania węgiel-tlen odchodzi z obojętną cząsteczką wody, a na atomie węgla powstaje ładunek dodatni. Powstały karbokation może ulec przegrupowaniu do karbokationu stabilniejszego (o wyższej rzędowości).
Ilustracja przedstawiająca drugi etap mechanizmu dehydratacji alkoholu z udziałem kwasu siarkowego(). Produkt pierwszego etapu zbudowany jest z dwóch atomów węgla połączonych za pomocą wiązania pojedynczego, od każdego z nich odchodzą po dwa wiązania pojedyncze z nieokreślonymi podstawnikami. Oprócz tego, pierwszy z atomów węgla podstawiony jest atomem wodoru, a drugi atomem tlenu obdarzonym ładunkiem dodatnim i posiadającym jedną wolną parę elektronową. Atom ten związany jest z dwoma atomami wodoru. Od wiązania wiążącego drugi atom węgla z atomem tlenu obdarzonym ładunkiem dodatnim i związanym z dwoma atomami wodoru poprowadzono łukowatą strzałkę do atomu tlenu obdarzonego ładunkiem dodatnim. Strzałka w prawo, strzałka w lewo, za strzałkami cząsteczka wody , w której atom tlenu posiada dwie wolne pary elektronowe. Oraz drugi produkt - karbokation zbudowany z dwóch atomów węgla połączonych za pomocą wiązania pojedynczego, od obu z nich odchodzą po dwa wiązania pojedyncze z nieokreślonymi podstawnikami. Pierwszy atom węgla związany jest z atomem wodoru, a drugi obdarzony jest ładunkiem dodatnim., Etap Na skutek solwatacji przez cząsteczki wody protonowanego alkoholu, następuje dysocjacja i odłączenie protonu sąsiadującego z atomem węgla posiadającym ładunek dodatni. W wyniku tego procesu dochodzi utworzenia wiązania podwójnego węgiel-węgiel, a dzięki temu tworzy się alken.
Ilustracja przedstawiająca trzeci etap mechanizmu dehydratacji alkoholu z udziałem kwasu siarkowego(). Produkt drugiego etapu - karbokation zbudowany dwóch atomów węgla połączonych za pomocą wiązania pojedynczego, od obu z nich odchodzą po dwa wiązania pojedyncze z nieokreślonymi podstawnikami. Pierwszy atom węgla związany jest z atomem wodoru, a drugi obdarzony jest ładunkiem dodatnim. Obok znajduje się cząsteczka wody z zaznaczonymi dwiema wolnymi parami elektronowymi, od jednej z nich poprowadzona jest łukowata strzałka do atomu wodoru przy pierwszym atomie węgla w karbokationie. Drugą łukowatą strzałkę poprowadzono od wiązania łączącego wspomniany atom wodoru z atomem węgla w karbokationie do centrum karbokationowego, to jest do atomu węgla obdarzonego ładunkiem dodatnim. Strzałka w prawo, strzałka w lewo, za strzałkami cząsteczka alkenu zbudowanego z dwóch atomów węgla połączonych za pomocą wiązania podwójnego, od każdego z nich ponadto odchodzą po dwa wiązania pojedyncze z nieokreślonymi podstawnikami. Dodać jon hydroniowy .
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Ważne!
Reakcja dehydratacji przebiega zgodnie z regułą Zajcewa, która mówi, że atom wodoru odrywa się od atomu węgla związanego z mniejszą liczbą atomów wodoru. Przykładowo:
RXwRmyEi03GBO
Ilustracja przedstawiająca dwa przykłady reakcji dehydratacji zachodzącej zgodnie z regułą Zajcewa. Pierwsza reakcja chemiczna. Cząsteczka propan--olu zbudowanego z grupy metylowej połączonej z grupą metylenową z wyszczególnionym atomem wodoru. Grupa ta związana jest z kolejną grupą metylenową podstawioną grupą hydroksylową . Grupa metylowa w cząsteczce opisana jest następująco "więcej atomów wodoru", z kolei grupa metylenowa - "mniej atomów wodoru". Grupa hydroksylowa oraz wyszczególniony atom wodoru zostały zakreślone zieloną linią. Strzałka w prawo, nad strzałką oraz zapis "ogrzewanie". Za strzałką cząsteczka propenu zbudowanego z grupy metylowej związanej z grupą połączoną za pomocą wiązania podwójnego z grupą metylenową . Dodać cząsteczkę wody . Druga reakcja. Cząsteczka ,-dimetylopentan--olu zbudowanego z grupy metylowej połączonej z grupą z wyszczególnionym atomem wodoru. Grupa ta podstawiona jest grupą metylową i wiąże się z atomem węgla, który podstawiony jest grupą hydroksylową , grupą metylową oraz grupą metylenową podstawioną grupą metylową. Grupy sąsiadujące z atomem węgla podstawionym grupą hydroksylową zostały podpisane. Grupa metylenowa w cząsteczce opisana jest następująco "więcej atomów wodoru", z kolei grupa - "mniej atomów wodoru". Grupa hydroksylowa oraz wyszczególniony atom wodoru zostały zakreślone zieloną linią. Strzałka w prawo, nad strzałką oraz zapis "ogrzewanie". Za strzałką cząsteczka ,-dimetylopent--enu zbudowanego z grupy metylowej związanej z atomem węgla podstawionym grupą metylową i połączonym za pomocą wiązania podwójnego z drugim atomem węgla związanym z grupą metylową oraz grupą etylową . Dodać cząsteczkę wody .
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Względna reaktywność alkoholi w reakcji dehydratacji jest uszeregowana następująco:
A zatem im wyżej rzędowy alkohol, tym łatwiej zachodzi dehydratacja. Wraz ze wzrostem podstawienia atomu węgla, zawierającego grupę hydroksylową, zmniejsza się również wymagany zakres temperatur reakcji:
alkohol: -;
alkohol: -;
alkohol: -.
Ciekawostka
Wiele lat po odkryciu Priestley’a wykazano, że w obecności tlenku glinu – w zależności od temperatury – mogą powstawać również inne produkty. Jeśli reakcja jest prowadzona w temperaturze niższej, niż jest to wymagane, alkohole nie odwadniają się, a reagują ze sobą, tworząc etery. Poprzez działanie stężonym kwasem siarkowym() na alkohol etylowy w temperaturze , można otrzymać eter dietylowy.
RaNPJHDQae9iU
Ilustracja przedstawiająca schemat reakcji otrzymywania eteru. Dwie cząsteczki etanolu zbudowanego z grupy hydroksylowej połączonej za pomocą wiązania pojedynczego z grupą metylenową , która to związana jest z grupą metylową wiązaniem pojedynczym. Strzałka w prawo, nad strzałką oraz temperatura sto czterdzieści stopni Celsjusza. Za strzałką cząsteczka eteru dietylowego zbudowanego z atomu tlenu połączonego z dwiema grupami metylenowymi , z których każda łączy się z jedną grupą metylową . Dodać cząsteczkę wody .
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Alkohol etylowy, jako alkohol pierwszorzędowy, wymaga temperatury w granicach , aby powstał z niego alken.
Słownik
reakcja eliminacji
reakcja eliminacji
(łac. eliminare „usuwać”) proces polegający na oderwaniu od sąsiadujących atomów węgla dwóch atomów lub grup atomów bez zastąpienia ich innymi podstawnikami, w wyniku czego rośnie krotność wiązania
dehydratacja alkoholu
dehydratacja alkoholu
(gr. ὕδdeltaωomegaρrho „woda”) odwodnienie; reakcja chemiczna, w której wyniku z cząsteczki alkoholu zostaje usunięta cząsteczka wody
karbokation
karbokation
(łac. carbo „węgiel”, gr. katiṓn „idący w dół”) jon karboniowy, kation org., w którym dodatni ładunek wywołany deficytem elektronów jest zlokalizowany na atomie węgla
katalizator
katalizator
(gr. katálysis „rozłożenie”) substancja, która zwiększa szybkość, z jaką reakcja chemiczna osiąga stan równowagi, przy czym sama się jednak nie zużywa
rzędowość atomu węgla
rzędowość atomu węgla
określa liczbę atomów węgla, z którymi połączony jest dany atom węgla; -rzędowy atom węgla połączony jest z tylko jednym atomem węgla; -rzędowy atom węgla połączony jest z dwoma atomami węgla itd.
Bibliografia
Encyklopedia PWN
Jagodziński P., Wolski R., Aspekty Metodyczne eksperymentów chemicznych, Szkoła ponadgimanacjalna, Nowa podstawa Programowa, cz. 2, Warszawa 2013.
McMurry J., Chemia organiczna, cz. 2, Warszawa 2010.
Morrison R. T., Boyd R. N., Chemia organiczna, t. 1, Warszawa 1985.