Przeczytaj
Przedtem nie było nic
Książka nad książkamiR5zcXvfVhg8Yi1 Przedtem nie było nic. Jak wyobrazić sobie: przedtem? Jak wyobrazić sobie NIC? Dla nas Nic jest zawsze jeszcze czymś. Może we śnie, gdy zasypiamy, moglibyśmy to lepiej zrozumieć. Ale wtedy właśnie jest tak, jakby nas nie było. NIC jest dziwne. Ale jeszcze bardziej dziwne jest to, że coś JEST, że coś zaczyna BYĆ. Nie było liścia i jest liść. Nie było domu i jest dom. Nie było dziecka i jest dziecko. Człowiek się dziwi. Ale tylko dzieci, które pytają o wszystko, potrafią się naprawdę dziwić, dziwić się temu, że coś JEST. Tak więc zaczyna się Biblia. Takimi słowami się zaczyna: NA POCZĄTKU STWORZYŁ BÓG NIEBO I ZIEMIĘ.
Biblijny poemat o stworzeniu świata
Po przywołanym przez Annę Kamieńską zdaniu otwierającym Biblię następuje ponad trzydzieści wersetówwersetów, które przedstawiają biblijną kosmogoniękosmogonię, czyli opis stworzenia świata. Ten fragment Księgi Rodzaju nie powstał jako pierwszy – przed nim zredagowano już inne części Biblii. Księga Rodzaju nie jest więc chronologicznie najstarszą księgą Biblii, a według badaczy powstawała w kilku etapach – możliwe, że początek jej spisywania przypada na XIII w. p.n.e., ale ostateczna redakcja nastąpiła dopiero w V w. p.n.e., czyli po niewoli babilońskiejniewoli babilońskiej.
Księga Rodzaju zawiera dwa opisy stworzenia świata i człowieka – ten, który ostatecznie znalazł się na początku księgi, jest datowany na V w. p.n.e., natomiast drugi z nich powstał ok. 500 lat wcześniej. Oba nie mają formy naukowego traktatu, a fragment rozpoczynający Biblię określa się jako poemat teologiczny.
Poemat ten składa się z podobnych pod wieloma względami części. Powstawanie świata przedstawiono tu w sześciu etapach (dniach), co sprawiło, że opis jest nazywany Heksameronem (gr. hex – sześć; gr. hamera – dzień). Powtarzalność konstrukcji poszczególnych segmentów opisu stworzenia świata to zamysł autora.
Sześć pierwszych części opisu stworzenia nieba, ziemi, ciał niebieskich i człowieka prowadzi do strofy siódmej.
Na progu słowaBiblijny opis stworzenia jest przede wszystkim teologiczną rozprawą, summą wiedzy o Bogu Izraela. Rzuca się w oczy przede wszystkim to, że Bóg ten jest jeden – to podstawa teologii biblijnej. Nie jak w kosmogoniach babilońskich i syryjskich, gdzie świat powstaje w wyniku walki i rzezi pomiędzy bogami.
Opis początku nie ma cech mitu. Opis ten w porównaniu do innych wschodnich obrazów stworzenia jest maksymalnie odmitologizowany. Czy wobec tego może być traktowany jako traktat naukowy? Tylko tyle, o ile odbija wyobrażenia i pojęcia swoich autorów i ich środowiska, pojęcie swego czasu. […] Natchniony charakter Pisma Świętego nie oznacza wcale tego, że Bóg prowadzi w wypowiedzi rękę pisarza czy dyktuje mu słowa. Bóg wypowiada się w Księdze głęboko ludzkiej. Nie pozbawia autorów Biblii ich mentalności, ich pojęć, ich kultury, w której funkcjonują określone sposoby i rodzaje literackie. Bóg wchodzi w sferę ludzkiego słowa. I to jest właśnie w Biblii wielkie.
Opis stworzenia jest to rozpowszechniony w kulturze starożytnej poemat czy traktat kosmogoniczny. Trzeba go rozumieć w jego specyfice poetyckiej. Dosłownie – jako potężną wizję, ale także rozumieć jako poezję w całej złożoności jej warstw znaczeniowych. […] Teologia chrześcijańska stworzyła zasady egzegezy biblijnej, posługując się kryterium rodzaju literackiego i uściślając pojęcie natchnienia.
Bereszit bara Elohim et haszamain we et haavec.
Chcę tu pokazać ważność języka. Nie o to chodzi, aby wszyscy nauczyli się języka hebrajskiego. Ale aby uczulić słuchaczy na słowa, ich znaczenie, barwę, ich wagę pojmowana dosłownie. Język jest święty – laszon kodesz – to znaczy, że słowa same wołają do nas: Kto ma uszy do słuchania, niechaj słucha.
Teologiczne przesłanie kosmogonii biblijnej
Biblia nie jest dziełem naukowym, a przesłanie tekstu rozpoczynającego Księgę Rodzaju ma charakter teologiczny. Opis sześciu dni stworzenia świata należy traktować jako narrację, która podaje nie fakty, lecz w sposób symboliczny tłumaczy, że:
istniejący poza czasem i przestrzenią jedyny Bóg stworzył świat według mądrego i logicznego planu,
świat powstał z woli Boga, który stworzył kosmos i człowieka z nicości – to pogląd określany jako kreacjonizm teologiczny,
człowiek został stworzony na podobieństwo Boga, co wyróżnia go spośród innych stworzeń.
Słownik
(gr. allēgoreín – mówić w przenośni, obrazowo) – postać, motyw lub fabuła mające poza znaczeniem dosłownym także stały, utrwalony w tradycji sens przenośny
(łac. ad litteram – od litery/głoski) – stylistyczny środek składniowy, polegający na powtarzaniu tych samych liter i sylab na początku wyrazów w wersie, w kolejnych wersach lub w zdaniu
(gr. antinomía – sprzeczność praw) – wewnętrzna sprzeczność między dwoma wykluczającymi się twierdzeniami, z których każde wydaje się prawdziwe
(gr. exḗgēsis – wyjaśnienie) – krytyczna interpretacja tekstów, zwłaszcza świętych, uwzględniająca ukryte w utworach alegorie i symbole
(gr. kósmos – wszechświat, także ład; oraz gónos – pochodzenie) – mitologiczne albo religijne wyobrażenie powstania Wszechświata
(gr. parallēlismós – zestawienie, porównanie) – podobieństwo treściowe lub formalne (np. kompozycyjne, składniowe) kilku części utworu, zdań, wersów
zastosowana w Biblii segmentacja tekstu, polegająca na wyodrębnieniu cząstek treściowo‑znaczeniowych