Przeczytaj
Gruczoły dokrewne i ich hormony
Układ dokrewny (inne nazwy: układ hormonalny, wewnątrzwydzielniczy, endokrynny) to zespół gruczołów, tkanek oraz komórek wytwarzających związki chemiczne zwane hormonamihormonami. Hormony są następnie przenoszone do innych narządów, gdzie wywierają swoiste działanie pobudzające lub hamujące. Chociaż większość procesów biologicznych może przebiegać w komórkach bez udziału hormonów, są one potrzebne do utrzymania metabolizmu na odpowiednim poziomie i modulowania jego przebiegu w reakcji na zmiany środowiskowe.
Gruczoły dokrewneGruczoły dokrewne (wewnątrzwydzielnicze) mają zwykle budowę zbliżoną do pozostałych gruczołów wydzielniczych organizmu, jednak nie występują w nich przewody wyprowadzające. Dlatego w takich gruczołach hormony uwalniane są do krwi, chłonki lub płynu zewnątrzkomórkowego. W przypadku większości gruczołów dokrewnych funkcję nośnika rozprowadzającego hormony do poszczególnych narządów pełni krew, stąd ich bogate unaczynienie.
Do najważniejszych gruczołów wydzielania wewnętrznego u człowieka należą podwzgórze, przysadka mózgowa, tarczyca, przytarczyce, trzustka, nadnercza, gonady (jajniki u kobiet i jądra u mężczyzn), szyszynka oraz grasica.
Hormony podwzgórza
– Oksytocyna (OT) – hormon peptydowy; zwiększa produkcję mleka w gruczołach mlecznych, pobudza skurcze macicy. Rola tego hormonu u mężczyzn nie została wyjaśniona., Hormony uwalniające i hamujące uwalnianie hormonów przysadki mózgowej – Liberyny – podwzgórzowe hormony zwiększające uwalnianie hormonów tropowych przysadki.
– Statyny – podwzgórzowe hormony hamujące uwalnianie hormonów tropowych przysadki.
Neurohormony
– Wazopresyna (ADH) to hormon antydiuretyczny, peptydowy. Zmniejsza ilość wody wydalanej przez nerki.
– Oksytocyna (OT) to hormon peptydowy. Zwiększa produkcję mleka w gruczołach mlecznych oraz pobudza skurcze macicy. Rola tego hormonu u mężczyzn nie została wyjaśniona.
Hormony uwalniające i hamujące uwalnianie hormonów przysadki mózgowej
– Liberyny to podwzgórzowe hormony zwiększające uwalnianie hormonów tropowych przysadki.
– Statyny to podwzgórzowe hormony hamujące uwalnianie hormonów tropowych przysadki.
Hormony przysadki mózgowej
- Hormon adrenokortykotropowy (ACTH) – pobudza czynność wydzielniczą kory nadnerczy.
- Hormony gonadotropowe (FSH – folikulotropina oraz LH – lutropina) – regulują cykl płciowy oraz produkcję estrogenów u kobiet i testosteronu u mężczyzn.
- Hormony melanotropowe (MSH) – pobudzają komórki barwnikowe skóry do syntezy i uwalniania melaniny., Hormon wzrostu (somatotropina) – Przyspiesza wzrost organizmu, ma wpływ na przyrost masy mięśniowej oraz kostnej, bierze udział w syntezie białek, metabolizmie tłuszczów i węglowodanów. Jest hormonem polipeptydowym., Prolaktyna - Kontroluje i reguluje proces laktogenezy (tworzenie mleka w gruczołach mlecznych), hamuje proces owulacji. Jest hormonem peptydowym.
Hormony tropowe
– Hormon tyreotropowy (TSH) pobudza czynność wydzielniczą tarczycy. Uczestniczy w regulacji przebudowy kości.
– Hormon adrenokortykotropowy (ACTH) pobudza czynność wydzielniczą kory nadnerczy.
– Hormony gonadotropowe (FSH – folikulotropina, LH – lutropina) regulują cykl płciowy oraz produkcję estrogenów u kobiet i testosteronu u mężczyzn.
– Hormony melanotropowe (MSH) pobudzają komórki barwnikowe skóry do syntezy i uwalniania melaniny.
Hormon wzrostu (somatotropina)
to hormon polipeptydowy, który przyspiesza wzrost organizmu. Ma wpływ na przyrost masy mięśniowej i kostnej, bierze udział w syntezie białek, metabolizmie tłuszczów i węglowodanów.
Prolaktyna
– Hormon peptydowy , który kontroluje i reguluje proces laktogenezy (tworzenia się mleka w gruczołach mlecznych). Hamuje proces owulacji.
Hormony tarczycy
Tyroksyna (T4) i trójjodotyronina (T3)
– Są pochodnymi aminokwasu tyrozyny. Przyspieszają metabolizm komórkowy, powodują wzmożoną syntezę białek i zwiększenie zapotrzebowania organizmu na tlen.
Kalcytonina
– Hormon peptydowy, który reguluje (wraz z parathormonem z przytarczyc) gospodarkę wapniowo-fosforanową organizmu, blokuje uwalnianie jonów wapnia z kości – obniża w ten sposób ich stężenie w osoczu krwi.
Hormony trzustki
Insulina
– Hormon peptydowy, produkowany w komórkach beta (B) wysp trzustkowych. Obniża stężenie glukozy we krwi, zwiększa metabolizm węglowodanów oraz syntezę białek i odkładanie tłuszczów w komórkach tłuszczowych.
Glukagon
– Hormon peptydowy, produkowany w komórkach alfa (A) wysp trzustkowych, szybko podnosi stężenie glukozy we krwi.
Hormony nadnerczy
– Aldosteron i dezoksykortykosteron (zaliczane do mineralokortykoidów) – hormony steroidowe; uczestniczą w regulacji gospodarki wodno-elektrolitowej organizmu, zwiększają wchłanianie jonów sodowych, chlorkowych i wody, jednocześnie zwiększają wydalanie jonów potasowych przez nerki.
– Testosteron (zaliczany do androgenów) – hormon steroidowy wydzielany w małych ilościach przez korę nadnerczy; przyspiesza przemiany białkowe, jest odpowiedzialny za kształtowanie się drugorzędowych cech płciowych i popęd seksualny.
Hormony rdzenia nadnerczy
– Adrenalina i noradrenalina (pochodne aminokwasów) są wydzielane, gdy organizm znajduje się w stanie niezwykle dużego wysiłku. Nazywane są hormonami walki i ucieczki. Podnoszą ciśnienie krwi, przyspieszają akcję serca, tempo oddechów, uwalnianie glukozy do krwi i przemianę materii, opóźniają wystąpienie zmęczenia mięśni szkieletowych.
Hormony kory nadnerczy
– Kortyzol (zaliczany do glikokortykoidów) to hormon steroidowy. Jest wydzielany, gdy organizm znajduje się w stanie stresu. Zwiększa stężenie glukozy w osoczu, podnosi ciśnienie krwi, przyspiesza metabolizm białek, tłuszczów i węglowodanów, powoduje spadek odporności.
– Aldosteron i dezoksykortykosteron (zaliczane do mineralokortykoidów) to hormony steroidowe. Uczestniczą w regulacji gospodarki wodno-elektrolitowej organizmu, zwiększają wchłanianie jonów sodowych, chlorkowych i wody oraz wydalanie przez nerki jonów potasowych.
– Testosteron (zaliczany do androgenów) to hormon steroidowy, wydzielany przez jądra oraz w małych ilościach przez korę nadnerczy. Przyspiesza przemiany białkowe, odpowiada za kształtowanie się drugorzędowych cech płciowych i popęd seksualny.
Hormony gonad
– Progesteron – hormon steroidowy; uczestniczy w regulacji cyklu płciowego, hamuje proces owulacji podczas ciąży, wpływa na rozwój zarodka i płodu, powoduje rozrost gruczołów mlecznych., Hormony jąder – Testosteron (zaliczany do androgenów) – hormon steroidowy; powoduje kształtowanie się pierwszo- i drugorzędowych cech płciowych męskich w życiu płodowym i cech trzeciorzędowych w okresie dojrzewania, reguluje proces spermatogenezy (powstawanie plemników) i występowanie popędu seksualnego.
Hormony jajników
– Estrogeny to hormony steroidowe, które powodują kształtowanie się trzeciorzędowych cech płciowych u kobiet w okresie dojrzewania. Uczestniczą w regulacji cyklu płciowego (miesiączkowego), prowadzą do wzrostu błony śluzowej macicy i dojrzewania pęcherzyków jajnikowych (Graafa).
– Progesteron to hormon steroidowy, który uczestniczy w regulacji cyklu płciowego. Hamuje proces owulacji podczas ciąży, wpływa na rozwój zarodka i płodu, powoduje rozrost gruczołów mlecznych.
Hormony jąder
– Testosteron (zaliczany do androgenów) to hormon steroidowy. Powoduje kształtowanie się pierwszo- i drugorzędowych cech płciowych męskich w życiu płodowym i cech trzeciorzędowych w okresie dojrzewania. Reguluje proces spermatogenezy (powstawanie plemników) i występowanie popędu seksualnego.
Hormony przytarczyc
Hormony szyszynki
Hormony grasicy
Słownik
wykształcenie narządów związanych z procesem rozmnażania: pochwy, jajowodów i macicy u kobiet oraz nasieniowodów, prącia i moszny u mężczyzn
objaw występujący u kobiet; polega na wykształceniu trzeciorzędowych cech płciowych męskich
bogato unaczyniony gruczoł, w którym brak jest przewodów wyprowadzających, a który wydziela syntezowane związki bezpośrednio do krwi, limfy lub płynu zewnątrzkomórkowego
związek chemiczny syntetyzowany i wydzielany przez gruczoł wydzielania wewnętrznego, a następnie przenoszony z krwią do innego narządu, gdzie wywiera swoiste działanie pobudzające lub hamujące
hormony przedniego płata przysadki regulujące czynność wydzielniczą podległych gruczołów wydzielania wewnętrznego (tarczycy, nadnerczy, gonad)
komórki układu odpornościowego; biorą udział reakcjach obronnych organizmu oraz niszczeniu patogenów
obecność gonad: jajników u kobiet i jąder u mężczyzn
receptory amin katecholowych (adrenalina, noradrenalina, dopamina) znajdujące się głównie w błonach komórkowych komórek tkanki mięśniowej gładkiej
receptory amin katecholowych (adrenalina, noradrenalina, dopamina) znajdujące się głównie w błonach komórkowych komórek tkanki mięśniowej poprzecznie prążkowanej serca, tkanki mięśniowej gładkiej oraz tkanki tłuszczowej
charakterystyczna dla płci budowa ciała – u mężczyzn męski typ owłosienia (intensywniejszy, zarost na twarzy), szeroka obręcz barkowa, rozrost masy mięśniowej, niski głos, u kobiet żeński typ owłosienia (słabszy niż męski, brak zarostu na twarzy), pojawienie się biustu, szeroka obręcz miednicowa, kobieca sylwetka (rozłożenie masy mięśniowej i tłuszczu)