Przeczytaj
Własne cechy populacjipopulacji można wskazać, posługując się tzw. parametrami grupowymi. Do najważniejszych należą: struktura przestrzenna, mechanizm regulacji liczebności, typ krzywej przeżywania oraz struktura wieku i płci. Struktura wiekowa to udział różnych grup wiekowych w populacji.
W życiu osobnika można wyróżnić trzy podstawowe okresy wiekowe:
Struktura wieku populacji
Podobnie można pogrupować osobniki populacji na młodociane, dojrzałe i starzejące się. Liczba klas wiekowych może jednak być większa. Wszystko zależy od tego, jak szczegółowe kryteria pomiaru wieku przyjmiemy. Jeśli zliczymy osobniki w poszczególnych klasach, wyniki możemy przedstawić w postaci piramid wieku. Zostały one opisane w e‑materiale: „Populacja – podstawowa jednostka ekologiczna”.
Poniżej omówiono strukturę wieku i płci populacji na przykładzie człowieka. Na strukturę populacji ludzkiej mają wpływ unikalne czynniki, które nie dotyczą innych gatunków (np. rozwój medycyny skutecznie ograniczający dobór naturalnydobór naturalny). Ponadto populację ludzką rozpatruje się bardziej pod kątem społecznym niż biologicznym.
W ciągu ostatniego stulecia znacznie wydłużyło się trwanie życia ludzkiego. Jest to wynik poprawy warunków bytowych i higienicznych, a także rozwoju medycyny.
Przykładowo na początku XIX wieku mieszkańcy obecnego obszaru Polski żyli niecałe 40 lat. To prawie dwa razy krócej niż obecnie (78 lat). Podobnie sytuacja wyglądała w Stanach Zjednoczonych – obecnie średnia długość życia wynosi tam 77 lat.
Na Półwyspie Indyjskim w 1950 roku średnia długość życia ludzi wynosiła około 32 lat, a w roku 2000 osiągnęła 64 lata.
Struktura płci populacji
Strukturę płciową populacji otrzymujemy, porównując liczbę osobników męskich i żeńskich należących do każdej klasy wieku. Struktura płciowa wpływa na możliwości rozwoju populacji. Z jednej strony struktura wieku i płci jest dość stałą cechą gatunkową, z drugiej – podlega wpływom takich czynników jak: rozrodczośćrozrodczość, strategia rozrodustrategia rozrodu i śmiertelność. Wielkość i strukturę populacji ograniczają czynniki środowiskaśrodowiska. Dzielą się one na dwie kategorie: czynniki zależne od zagęszczenia i czynniki niezależne od zagęszczenia.
Według szacunków w przybliżeniu ⅓ globalnej populacji ludzkiej nie przekroczyła 15 lat życia (np. w Kenii 50% ludności jest w wieku od 0 do 15 lat!). Ci młodzi ludzie przyczynią się do dużego wzrostu populacji ludzkiej, głównie w Afryce i Azji.
W ogólnej strukturze płci ludności świata widzimy pewną prawidłowość: w rocznikach młodszych przeważają osobniki płci męskiej, a w rocznikach starszych kobiety (statycznie rodzi się więcej chłopców, natomiast kobiety charakteryzuje dłuższy średni czas życia). Niemal we wszystkich państwach rozwiniętych – w których żyje się długo – przeważają kobiety. Natomiast kraje biedne – o krótkiej przeciętnej długości życia – cechuje przewaga mężczyzn. Szczególnym przypadkiem są muzułmańskie państwa bliskowschodnie, gdzie stopień feminizacji jest skrajnie niski (np. w Katarze na 100 mężczyzn przypadają zaledwie 53 kobiety, a w Zjednoczonych Emiratach Arabskich – 68). Wynika to głównie z uwarunkowań religijno‑kulturowych, według których kobiety zajmują tam bardzo niską pozycję społeczną. Podobna sytuację dostrzegamy w najliczniejszych ludnościowo Chinach i Indiach.
Struktura socjalna dotyczy związków socjalnych w zorganizowanych populacjach. Jest ona charakterystyczna zarówno dla bezkręgowców (np. pszczoły miodnej, mrówki rudnicy), jak i kręgowców. Wśród tych ostatnich struktura socjalna opiera się na przewodzeniu (np. u słoni przewodzi samica, a u pawianów samiec), wspólnej opiece nad potomstwem, współpracy przy zdobywaniu pokarmu (np. w stadach lwów), dominacji i hierarchii (która często ustala się w drodze walki, np. tzw. „kolejność dziobania” u kur).
U bezkręgowców poszczególne osobniki różnią się budową, która jest związana z ich funkcją (np. u pszczoły miodnej robotnice są bezpłciowe i mają narządy umożliwiające zbieranie pyłku, królowa składa jaja i wydziela feromony regulujące funkcjonowanie roju, a jedyną funkcją trutni jest dostarczenie królowej nasienia). U kręgowców osobniki nadrzędne pobierają pokarm czy wybierają miejsce bytowania przed osobnikami podrzędnymi. Pozycja w populacji zależy od kondycji osobnika, jego wieku, siły, wielkości i płci.
Słownik
selekcja naturalna, mechanizm ewolucji biologicznej, zgodnie z którym organizmy z pewnymi cechami dziedzicznymi mają większe szanse na przeżycie w środowisku i rozród niż inne organizmy tego gatunku
grupa osobników tego samego gatunku, żyjących równocześnie w określonym środowisku lub obszarze i krzyżujących się między sobą; osobniki te wzajemnie na siebie oddziałują; interakcje ekologiczne i rozrodcze między osobnikami w jednej populacji są częstsze, niż interakcje z osobnikami innych populacji tego samego gatunku
zdolność osobników danej populacji do zwiększania jej liczebności przez rozród; rozrodczość nie jest stała i zależy od wielkości oraz składu populacji, oddziaływań między osobnikami, a także warunków otoczenia, w jakim bytują
uwarunkowany genetycznie zespół cech osobniczych umożliwiający danemu gatunkowi przetrwanie; każdy gatunek ma własną strategię rozrodu, jednak wyróżnia się dwa główne typy: K i r; strategia typu r charakteryzuje się szybkim tempem reprodukcji – osobniki żyją krótko, wcześnie dojrzewają i wydają na świat liczne, ale cechujące się wysoką śmiertelnością potomstwo; dla strategii typu K typowa jest niewielka liczba potomstwa, które ma większe szanse na przeżycie, potomstwo żyje dłużej i dojrzewa później
ogół elementów nieożywionych i ożywionych, zarówno naturalnych, jak i powstałych w wyniku działalności człowieka, występujących na określonym obszarze, a także ich wzajemne powiązania, oddziaływania i zależności