Emancypacja

Polityka emancypacji łączona jest z hierarchicznym pojęciem władzy, rozumianej jako zdolność jednostek lub grup do egzekwowania własnej woli. Zmierza ona do eliminacji wyzysku, nierówności i ucisku, a władza w jej świetle może bronić się przed zarzutem przemocy tylko wtedy, kiedy można wykazać, że jej sposoby są moralnie uzasadnione.

Dążeniom emancypacyjnym i demaskacjom kolejnych wcieleń władzy towarzyszy efekt intencjonalny w postaci zwiększenia się grup osób, którym przysługuje status podmiotu, jak i efekt pozaintencjonalny, czyli rozproszenie i zwiększenie niejasności dotyczącej tej kategorii.

Historia emancypacji kobiet

Starożytność i średniowiecze

Jednym z najbardziej spektakularnych przykładów polityki emancypacyjnej jest emancypacja kobiet oraz ich pozycji w sferze społeczno‑politycznej. Prześledźmy zatem ten proces na przykładzie rozwoju europejskiego ruchu kobiecego.

Począwszy od antyku, status kobiety w Europie był bardzo niski i ograniczał się tylko do funkcjonowania jej w sferze prywatnej. Co prawda Platon uznawał kobiety i mężczyzn za równych sobie, nie oznaczało to jednak równego statusu między kobietami i mężczyznami w sferze publicznej. Widzimy to szczególnie wyraźnie w Państwie, w którym panować miała dostępna mężczyznom wspólnota kobiet i dzieci, a wszystkie ważne stanowiska piastowane były przez mężczyzn. W dualistycznym świecie platoński egalitaryzm wydaje się więc być tylko pozorem.

Zupełnie inaczej ta kwestia przedstawia się u Arystotelesa, który uważał, że nierówność płci jest naturalna, kobiety są słabsze fizycznie i umysłowo oraz niezdolne do racjonalnego myślenia. W metafizycznej teorii materii i formy kobiecie przypisuje on rolę biernej i nieposiadającej żadnych cech osobowych materii, będącej tylko inkubatorem, pojemnikiem, w którym rozwija się życie zapoczątkowane przez formę, lub ziemi jałowej niezdolnej do wydania jakiegokolwiek płodu bez zasianego w nią uprzednio nasienia. Aby więc kobieta mogła wypełnić swoją naturalną rolę i wydawać na świat potomstwo, musi niejako oddać się w panowanie mężczyźnie. Bez niego jest bezowocna i nic nieznacząca. Mimo silnej hierarchizacji płci StagirytaStagirytaStagiryta jest zwolennikiem różnorodności i w związku kobiety z mężczyzną dopatruje się początku polityki, której pierwszym przejawem jest rodzina. Chociaż polityka ta jest androcentrycznaandrocentryzmandrocentryczna i niesprawiedliwa, lepsza jest jednak od utopii platońskiej. Próbuje bowiem określić miejsce kobiet w strukturze społecznej, podczas gdy Platon w ogóle ich nie zauważa i ignoruje społeczne relacje płciowe.

R16WTRcqhN7lq1

Zdjęcie przedstawia starożytną mozaikę. Ukazana jest na niej grupa mężczyzn siedzących pod drzewem. Mężczyźni zajęci są rozmową, gestykulują. Ubrani są togi, część trzyma zwoje papieru.

Niemniej jednak, pomimo różnic w myśli obu „ojców” filozofii europejskiej należy podkreślić, iż są oni właśnie jej „ojcami” i dla „matek” nie ma w niej miejsca. Grecka filozofia wyklucza kobiety z dyskursu publicznego i kieruje je do miejsca im „naturalnie” przypisanego, czyli do sfery prywatnej.

Jej kontynuatorami są późniejsi teologowie chrześcijańscy: św. Augustyn w przypadku Platona i św. Tomasz z Akwinu w przypadku Arystotelesa. Ma ona zatem wpływ także na myśl chrześcijańską dotyczącą kobiety. Zanim doszła do głosu, minęło wiele wieków, w których kobiety milczały bądź były nieobecne. W historii pojawiały się co prawda wielkie indywidualistki, silne kobiety zostawiające po sobie dziedzictwo kulturowe, a niejednokrotnie także społeczno‑polityczne. Nie było jednak mowy o dostrzeżeniu całej kobiecej płci, a tym samym o uznaniu jej za równoprawną z płcią męską.

Nowożytność

Mimo że po raz pierwszy słowa feminizmfeminizmfeminizm użyto w XIX w., to jako ruch intelektualny narodził się w Europie doby oświecenia. Idea emancypacji ma więc wyraźnie liberalny, oświeceniowy charakter. W doktrynie liberalizmu, dookreślonej przez Johna Locke’a i Johna Stuarta Milla, człowiek jako istota dążąca do intelektualnej samorealizacji jest jednocześnie podmiotem uniwersalnego doświadczenia historycznego. Wspomniana liberalna kategoria postępu oznaczała wiarę w to, że z upływem czasu dyskryminowane dotąd grupy uzyskają dostęp do przynależnych im z natury przywilejów. Oświeceniowe feministki zauważyły jednak, że twórcy liberalizmu nie widzą w tej idei udziału kobiet i kwestionują zasadność obecności kobiet w sferze politycznej. Liberalna definicja człowieka pomijała żeńską połowę ludzkości. Feministki oświeceniowe wierzyły jednak, że teorię tę można uleczyć i że racjonalny rozum wcześniej czy później zauważy, iż nierówna relacja między płciami nie sprzyja idei postępu.

R8p9n1kVI32TF1

Obraz przedstawia arystokratkę siedzącą w fotelu. To dojrzała kobieta ze starannie uczesanymi włosami. Ubrana jest w wytworną suknię. W prawej dłoni trzyma książkę. Ma wysoko upiętą fryzurę.

Kolejnym etapem w tworzeniu się ruchów kobiecych w Europie była rewolucja francuska (1789) głosząca liberté, égalité, fraternité (wolność, równość, braterstwo). Hasło rewolucji francuskiej – równość dla wszystkich ludzi i zniesienie podziałów klasowych – nie zakładało zniesienia podziału na ludzi i kobiety. Nowa Konstytucja francuska z 1791 r. ciągle odmawiała kobietom praw obywatelskich, w tym także prawa do głosowania. Uchwalona w 1789 r. Deklaracja praw człowieka i obywatela dotyczy tylko mężczyzn. Olympe de Gouges, jedna z intelektualistek rewolucji, nie mogąc pogodzić się z taką nieprawością, wydała Deklarację praw kobiet i obywatelek. W jej projekcie, w art. I przygotowanym do Zjednoczenia Narodowego, de Gouges pisała: Kobieta rodzi się wolna i pozostaje w swych prawach równa mężczyźnie. Różnice wolno czynić jedynie wówczas, kiedy tego wymaga pożytek wspólnoty. Autorkę tego pierwszego manifestu praw kobiet doprowadzono na szafot.

We Francji kobieta – symbol rewolucyjnej wolności – prawa wyborcze uzyskała dopiero po II wojnie światowej. W 1793 r. decyzją francuskiego Konwentu Narodowego kluby i organizacje kobiece zostały zakazane. Europejskie rewolucje w Niemczech, Prusach, Anglii, Austrii i Francji budziły nadzieje i przynosiły rozczarowanie.

Także Wiosna Ludów w 1848 r. konsekwentnie ograniczyła prawa kobiet. Kobieta niezamężna odtrącana była przez społeczeństwo, a z kolei przez małżeństwo traciła status osoby prywatnej. Zastępowana w obliczu prawa przez męża, bez jego pozwolenia nie mogła podjąć pracy ani dysponować swoją własnością. Nie decydowała ani o miejscu zamieszkania, ani też o wychowaniu dzieci. Wolność kobiet ograniczały zakazy prawne i obyczajowe, takie jak np. zakaz samostanowienia osobistego i zawodowego.

Wiek XIX i XX

Wprawdzie w XIX w. teoria prawa oparta była na koncepcji wolnej woli, ustawodawstwo państw europejskich odmawiało kobiecie prawa do posiadania własności, wykształcenia, wypowiadania się publicznie lub w sądzie, prowadzenia swoich spraw, decydowania o sobie i swoim potomstwie. W efekcie w dziewiętnastowiecznym prawie i społeczeństwie kobieta istniała tylko w relacji do innych: jako córka, żona, matka, jako podmiot pośredni (zdalnie sterowany), zdefiniowany poprzez swoje relacje do mężczyzny, który był właściwym podmiotem prawa i życia społecznego. Często pozycja kobiety zrównana była z pozycją dziecka. Przykładem tego jest przepis kodeksu Napoleona z 1804 r., w którym art. 1124 stanowił: Osobami, którym nie przysługują prawa sądowe, są: nieletni, zamężne kobiety, kryminaliści i debile umysłowi.

W drugiej połowie XIX w. wraz z przyspieszeniem biegu procesów społecznych zaczęło się rozwijać szkolnictwo dla dziewcząt. Uczono je konkretnych zawodów wykorzystujących kobiece przymioty, np. opieki nad dziećmi i chorymi czy prowadzenia gospodarstwa domowego. Do końca wieku kobiety jednak nie miały wstępu na uniwersytety, a szkoły sztuk plastycznych nawet jeszcze w pierwszych latach XX w. zabraniały kobietom rysować z żywego modela. Pierwszym uniwersytetem, na którym kobiety mogły studiować, był uniwersytet w Zurichu. Dostęp do szkolnictwa miały jednakże tylko dziewczęta i kobiety z wyższych warstw społecznych. Tym najuboższym pozostawała do wyboru praca w fabryce lub służba. Te, którym udało się zdobyć wykształcenie, miały tym samym coraz większe możliwości zatrudnienia. Powstały nowe zawody kobiece, takie jak: przedszkolanka, pielęgniarka czy laborantka, a także pracownica poczty, biura lub sklepu. Należy pamiętać, że możliwości pracy miały przede wszystkim kobiety niezamężne. Zaraz po wyjściu za mąż ze względu na obyczaje i panujące wówczas normy społeczne musiały niestety rezygnować z pracy.

RLo137UFIg0Co1

Zdjęcie przedstawia scenę dziejącą się na miejskiej ulicy. Na pierwszym planie jest policjant trzymający szarpiącą się kobietę. Kobieta krzyczy. Nieopodal nich jest grupa wzburzonych mężczyzn, którzy przyglądają się szarpaninie.

Równocześnie urastał w siłę ruch społeczny i filozoficzny domagający się równouprawnieniarównouprawnienierównouprawnienia płci. Pod koniec XIX w. ruch kobiet w Europie stał się autonomiczny, a także odżywały stowarzyszenia kobiece zakładane w okresie Wiosny Ludów. Na początku pomagały kobietom w wykonywaniu ich obowiązków, ale z czasem zaczęły domagać się dla nich samodzielności materialnej i prawnej. W 1903 r. Emmeline Pankhurst założyła w Anglii organizację sufrażystek, Społeczno‑Polityczną Unię Kobiet. Jej członkinie walczyły o równość praw, o prawa wyborcze, o prawo do współdecydowania o losie kraju i decydowania o własnym losie.

W tym samym czasie Minna Cauer, założycielka Stowarzyszenia Pomyślności Kobiet (1888), i jej towarzyszki w Niemczech nie tylko walczyły o prawa wyborcze dla kobiet, ale także o zniesienie podporządkowania i ubezwłasnowolnienia żony i matki.

W Polsce Filipina Płaskowicka w 1877 r. założyła we wsi Janisławice pod Skierniewicami pierwsze na ziemiach polskich Koło Gospodyń Wiejskich.

W 1878 r. w Paryżu odbył się pierwszy Międzynarodowy Kongres Kobiet.

W efekcie różnorodnych działań sytuacja kobiet europejskich poprawiła się i w 1858 r. w Szwecji niezamężne kobiety powyżej 25. roku życia uzyskały pełną zdolność prawną. W 1861 r. w kilku krajach związkowych Austrii kobiety pozyskały czynne i bierne prawo wyborcze w wyborach do władz lokalnych. W 1906 r. Finlandia jako pierwszy europejski kraj pozwoliła kobietom uczestniczyć w wyborach. W 1918 r. dołączyły do nich Polki i Angielki po 30. roku życia.

Na początku XX w. ruch kobiecy przybrał na sile. Zwoływano międzynarodowe kongresy poświęcone problemom kobiet, wydawano czasopisma kobiece i publikacje feministyczne. Powstawały również związki zawodowe. Rozwijało się szkolnictwo dla kobiet, przez co miały już one dostęp do uniwersytetów. Praca zawodowa kobiet stawała się częścią życia społecznego. Niestety często z powodu konieczności ekonomicznej, a nie wyboru.

Przemiany związane z wojnami

W wyniku wybuchu I wojny światowej procesy przemian społecznych znów znacznie przyspieszyły, przez co doszło nie tylko do przeobrażeń politycznych Europy, ale także do przeobrażeń społecznych. Podczas wojny kobiety masowo zastąpiły mężczyzn w wielu niedostępnych im wcześniej sektorach publicznych, zaczęły pracować w przemyśle zbrojeniowym, chemicznym i maszynowym, a także na kolei.

Powoływano je do wojska, do służby w Czerwonym Krzyżu. Poza tym nastąpiło także wiele przemian obyczajowych, również w modzie, i kobiety oficjalnie zaczęły nosić spodnie.

RkSPfPwUbSGTC1

Zdjęcie przedstawia dużą salę i stojący w niej stół prezydialny. Zasiadają za nim liczne kobiety. Jedna z nich stoi. Czyta coś z kartki. W sali siedzi tłum ludzi.

W okresie międzywojennym feminizm popularny był tylko pośród nielicznych, np. u Wirginii Woolf, Bertranda Russela, Georga Bernarda Shawa. Ruch kobiet wtedy niemal zanikł. Ogólnie rzecz biorąc, jeszcze przed II wojną światową kobiety zyskały wiele nowych możliwości swobody oraz w większości krajów wywalczyły sobie prawa wyborcze. Pojawiły się w parlamentach i rządach, na stanowiskach publicznych zajmowały się sprawami społecznymi. Wzrosła liczba studentek, zaczęto dopuszczać kobiety do habilitacji i wyższych stanowisk akademickich, opowiadano się stopniowo za koedukacją w szkole. Rosła aktywność zawodowa kobiet. Zatrudniano je w biurach jako maszynistki, stenotypistki i sekretarki, na poczcie, w bankach, a praca zarobkowa stawała się elementem życia codziennego. Kobiety zaczęły także uczestniczyć w nowych dziedzinach życia publicznego, takich jak sport czy kultura masowa, a gwiazdy filmowe: Greta Garbo czy Marlena Dietrich ucieleśniały na ekranie ideał kobiety energicznej i pewnej siebie. Nie udało się jednak doprowadzić do równouprawnienia w rodzinie, gdzie kobieta pozostawała ciągle pod władzą męża. Także funkcje kierownicze w zakładach pracy ciągle jeszcze zarezerwowane były dla mężczyzn.

Po II wojnie światowej w wielu krajach uchwalono nowe konstytucje, które przyznały kobietom prawa polityczne. Podobne procesy odbywały się równocześnie na arenie międzynarodowej. W 1949 r. ONZ zatwierdziła Powszechną deklarację praw człowieka, w której podkreślano także prawa kobiet. Deklaracja równouprawnienia miała charakter ogólnoświatowy. Ruch kobiecy stał się konserwatywny i nie sprzeciwiał się oficjalnym trendom. Popadł niejako w stan uśpienia i jego uczestniczki nie formułowały nowych koncepcji. Politycy krytykowali pracę zawodową matek, dlatego kobiety zarabiały mało i ich kariera zawodowa była przejściowa, czasowa, do czasu wyjścia za mąż. Najlepiej sytuacja przedstawiała się we Francji, gdzie działał Związek Kobiecej Kadry Kierowniczej, ale dla odmiany w Szwajcarii kobiety nie miały wówczas nawet praw wyborczych. Konserwatywny był również sam ruch kobiecy.

Czasy powojenne

Lata 50. okazały się powojennym baby boom. W powojennej Europie kobiety musiały zajmować się domem i zarazem pracować zarobkowo. W latach 60. wraz z rewoltą studencką 1968 r. powstał nowy ruch kobiecy. Miał on różny rodowód w poszczególnych krajach. We Francji za moment narodzin ruchu uznaje się akcję, podczas której francuskie feministki, w akcie solidarności z Amerykankami, złożyły pod Łukiem Tryumfalnym wieniec na cześć jeszcze bardziej Nieznanej Żony Nieznanego Żołnierza.

R1HYdWj67dS4N1

Zdjęcie przedstawia miejski plac. Na pierwszym planie znajduje się kojec z siedzącym w nim małym dzieckiem. Nad dzieckiem rozpostarty jest parasol. Wkoło dziecka stoją ludzie. Są to głównie kobiety. Część z nich trzyma w rękach duży transparent z napisem w języku niderlandzkim. W tle są miejskie zabudowania.

W Niderlandach ruch feministyczny zdominowany został przez organizację Dolle Mina urządzającą akcje uliczne mające na celu unaocznienie dyskryminacji kobiet w życiu codziennym. W krajach zachodnich ruch kobiecy związany był z lewicującym ruchem studenckim. Najściślej zaznaczył się w RFN, gdzie doszło do zerwania tych powiązań, gdyż działaczki feministyczne dostrzegły sprzeczność między działaniem męskich towarzyszy a jednoczesnym wykorzystywaniem kobiet. Specyficzną akcją zachodnioniemieckiego ruchu feministycznego było zakładanie alternatywnych przedszkoli Kinderläden. Kiedy w 1968 r. w Berlinie odbywał się Kongres Wietnamski, zaproszone kobiety zamiast odmówić w nim udziału przyszły nań z dziećmi, opiekując się nimi na zmianę. Kobiety nie zgadzały się na wyłączną odpowiedzialność wychowywania dzieci i domagały się wychowywania ich także przez ojców. Pod koniec dekady na postulaty kobiet powoli zaczęły reagować państwowe organizacje oficjalne.

Na początku lat 70. ruch feministyczny przeżywał okres wielkiego rozkwitu kontrkultury feministycznej. Zajmowano się takimi problemami, jak zdrowie kobiet, praca w gospodarstwie domowym, niechciane ciąże, przemoc, prostytucja. Zakładano wyspecjalizowane organizacje i instytucje zajmujące się tymi problemami. W odróżnieniu od poprzedniego dziesięciolecia, w którym akcentowano jedność wszystkich kobiet, powstawały związki zajmujące się ściśle określonymi grupami społecznymi, na przykład lesbijkami, kobietami kolorowymi czy prostytutkami. W ruchu doszło do zmian jakościowych. W wyniku działań ruchu kobiecego dokonano modyfikacji prawa. W RFN i we Włoszech zliberalizowano przepisy rozwodowe, dopuszczono rozpowszechnianie informacji o antykoncepcji i zalegalizowano aborcję. W Irlandii zniesiono przymusowy celibat pracownic służb publicznych. W niektórych krajach uchwalono nowe przepisy, które nie nakazywały już po ślubie przyjmowania kobiecie nazwiska męża. Ukoronowaniem tych wszystkich osiągnięć było ogłoszenie przez ONZ roku 1975 Rokiem Kobiet.

Do połowy lat 70. europejski ruch feministyczny był nieformalnym, apolitycznym i spontanicznym działaniem kobiet zajmujących się swoimi „kobiecymi” problemami. Te cechy charakterystyczne sytuowały go poza polityką, gdyż jego działaczkami były wyłącznie kobiety. W polityce zaś działali głównie mężczyźni. Tym samym wszelkie działania polityczne jakby z góry były dla kobiet nieinteresujące. Z drugiej strony nieliczne kobiety, które funkcjonowały na arenie polityki, także nie przyznawały się do feministycznych korzeni czy inspiracji i kreowały swoje wizerunki na sposób męski, pozornie pozbawiony płci.

Wejście kobiet do polityki

Dopiero pod koniec lat 70. XX w. działanie polityczne sensu stricte stało się obszarem interesującym dla europejskiego ruchu kobiecego. Dostrzegł on, że poprzez działanie polityczne można wpływać na prawo, które dotyczy zarówno mężczyzn, jak i kobiet. Asygnowano wówczas próby oszacowania społecznej nierówności płci. Zastosowano do tego celu dwa narzędzia: badanie prawa i metody statystyczne. Okazało się, że choć we wszystkich krajach demokratycznych kobiety mają takie same prawa jak mężczyźni, także w zakresie prawa wyborczego, stanowią znaczącą mniejszość w organach przedstawicielskich. We wszystkich krajach europejskich, z wyjątkiem krajów skandynawskich, udział kobiet w parlamentach najczęściej nie przekraczał kilku procent. A zatem przepisy dotyczące równouprawnienia obywateli nie były w nich realizowane. Co więcej, nieobecność kobiet w instytucjach sprawujących władzę była w pewnym sensie normą. W latach 80. liczba kobiet w polityce nawet spadła. Dlatego też ruch feministyczny nie pozostał obojętny na ten rodzaj dyskryminacji i zaangażował się w bezpośrednie działanie polityczne.

W latach 80. ruch feministyczny zaczął współuczestniczyć w oficjalnych strukturach państwowych. Pojawiły się tendencje profesjonalizacji polityki kobiecej. Partie zaczęły uwzględniać w swych programach problemy kobiet. W wielu krajach wprowadzono zasadę klucza przy obsadzaniu oficjalnych stanowisk (50% dla kobiet). W końcu przyznano ostateczne prawa wyborcze w najbardziej konserwatywnych krajach, takich jak Liechtenstein czy szwajcarski kanton Appenzeller.

Prawodawstwo Unii Europejskiej

Rypz0SP3xHs5s1

Grafika przedstawia flagę Unii Europejskiej. Na granatowym tle w okręgu znajduje się dwanaście żółtych, pięcioramiennych gwiazd.

Wraz z rozwojem Unii Europejskiej ruch feministyczny wpływał także na politykę w zakresie problematyki różnicy płci. Do głównych problemów podejmowanych przez ruch feministyczny, a rozwiązanych skutecznie przez instytucje unijne, należą:

• promocja równości kobiet i mężczyzn we wszystkich obszarach życia,

• aktywność polityczna, zawodowa i kulturalna kobiet,

• przeciwdziałanie przemocy wobec kobiet.

Promocja równości kobiet i mężczyzn zapisana w traktacie amsterdamskim*** uznana jest za jeden z priorytetów unijnej polityki społecznej i objawia się przez zakaz wszelkiej dyskryminacji ze względu na płeć. Traktat amsterdamski po raz pierwszy uznaje równość kobiet i mężczyzn za podstawową zasadę Unii Europejskiej, obok przestrzegania zasad demokracji i praw człowieka.

Aktywność ekonomiczna kobiet regulowana jest przez traktat amsterdamski i dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady dotyczące równego traktowania kobiet i mężczyzn na rynku pracy i w sferze zabezpieczenia społecznego. Jednym z podstawowych tematów związanych z zatrudnieniem i dotyczących kobiet podjętych przez UE jest także zasada jednakowego wynagrodzenia mężczyzn i kobiet za jednakową pracę lub za pracę o tej samej wartości. Ponieważ różnica utrzymująca się w zarobkach jest stała, Unia Europejska zaczęła wprowadzać tzw. Strategię Zatrudnienia, skupiając się zwłaszcza na „wyrównywaniu szans na rynku pracy”. Zasada równej płacy za tę samą pracę dla przedstawicieli obu płci, zawarta w traktacie rzymskim, jest szeroko stosowana w orzecznictwie Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości. Zakaz dyskryminacji ze względu na płeć przy ustalaniu kryteriów wynagradzania za równą pracę i pracę równej wartości wprowadziła także Dyrektywa Rady 75/117/EWG. Nałożyła ona na państwa członkowskie obowiązek podjęcia wszelkich możliwych kroków w celu zapewniania stosowania zasady równego wynagradzania i zobowiązała je do wprowadzenia rozwiązań umożliwiających pracownikom poszkodowanym wskutek naruszenia zasady równej płacy dochodzenie swych praw na drodze sądowej, po uprzednim wykorzystaniu innych możliwości odwołania.

Wszelkie prawa pracowników do równości bez względu na płeć zapisane zostały także w Karcie Praw Podstawowych Unii Europejskiej. Formą działania Unii w kwestiach równego dostępu do pracy była także Inicjatywa Wspólnotowa EQUAL, mająca na celu testowanie i popieranie nowych sposobów zwalczania wszystkich form dyskryminacji i nierówności na rynku pracy, zarówno wobec osób zatrudnionych, jak i jej poszukujących.

Z pracą kobiet i wychowywaniem przez nie dzieci ściśle powiązana jest także polityka społeczna Unii Europejskiej. Wspomniana Dyrektywa Rady/96/34/EC w sprawie porozumienia ramowego na temat urlopu rodzicielskiego, przyjęta w protokole na temat polityki społecznej, która przewiduje indywidualne prawo do urlopu rodzicielskiego każdej osobie pracującej, kobietom i mężczyznom. Minimalny urlop 3‑miesięczny z powodu narodzin lub adopcji dziecka możliwy jest do wykorzystania przez rodzica w dowolnym momencie, zanim dziecko ukończy 8 lat. Poszczególne kraje członkowskie prowadzą jednak również własną politykę w tym względzie.

Stojąc w obliczu przemocy wobec kobiet, Parlament Europejski, który od lat wspierał wszelkie działania mające na celu zwalczanie przemocy i dyskryminacji kobiet przyjął:

• rezolucję dotyczącą handlu kobietami (1993 r.) i zaapelował o podjęcie działań zapobiegających temu przestępstwu;

• specjalne sprawozdanie o handlu kobietami z Europy Środkowej i Wschodniej (1995 r.).

W 1999 r. PE zainicjował kampanię przeciwko przemocy nazwaną „Zero tolerancji”.

Unia Europejska jest w dużej mierze instytucją neutralną płciowo, niemniej zdefiniowaną przez mężczyzn, i ciągle istnieje w niej fundamentalny podział na sferę publiczną i prywatną, ponieważ prawodawstwo unijne nie reguluje bezpośrednio takich spraw, jak aborcja, przemoc wobec kobiet, handel kobietami, prostytucja, które pozostawia do rozstrzygnięcia krajom członkowskim. Mimo wszystkich zmian prawnych prywatne nie stało się jeszcze w Unii polityczne, choć niewątpliwie nastąpiła pewna zmiana jakościowa w podejściu do kwestii płci w polityce, np. zwiększony parytet na korzyść kobiet w stosunku do mężczyzn w procesie decyzyjnym. Także wkroczenie kobiet do polityki stało się faktem. Oznacza ono zmianę nie tylko ilościową odznaczającą się wzrostem liczby kobiet zasiadających w organach władzy, ale też zmianę jakościową i zrewidowanie dotychczas używanych pojęć oraz podziału na sferę publiczną i prywatną.

Słownik