Ład międzynarodowy

Konsekwencją stosunków międzynarodowych jest funkcjonowanie określonego ładu międzynarodowegoład międzynarodowyładu międzynarodowego, który opiera się na stanie równowagi między poszczególnymi państwami. Stworzenie i utrzymanie takiego ładu stanowi wyzwanie, jakie przed rządzącymi poszczególnych państw stawia współczesny świat. Jest to o tyle trudne, że interesy państw często się wzajemnie wykluczają. Dlatego ważną rolę odgrywa umiejętność dochodzenia do konsensusu, zawieranie kompromisów i trzymanie się zasad obowiązującego prawa międzynarodowego. Należy pamiętać, że w wyniku rozwoju technologicznego coraz większa liczba państw jest zaliczana do potęg nuklearnych, dysponujących bronią jądrową. Tym samym trudniej jest utrzymać ład międzynarodowy. Zakończenie II wojny światowej spowodowało, że zmienił się układ sił na świecie; dotychczasowe mocarstwamocarstwomocarstwa straciły na znaczeniu, za to powstały dwa supermocarstwasupermocarstwosupermocarstwa atomowe, które przez blisko pół wieku nadawały ton ładowi międzynarodowemu na świecie.

Rodzaje ładu międzynarodowego

Najbardziej upowszechniony sposób charakteryzowania ładu międzynarodowego opiera się na liczeniu jego biegunów, czyli mocarstw, które wpływają na kształtowanie się stosunków międzynarodowych. Wyróżniamy ład:

Pojawiła się też śmiała koncepcja mówiąca, że świat będzie funkcjonować bez biegunów, co może prowadzić do anarchii.

Supermocarstwa i mocarstwa

Współcześnie mamy do czynienia z jedynym supermocarstwem na świecie – USA, mocarstwami światowymi w postaci Unii Europejskiej, Chin i Rosji oraz mocarstwami regionalnymi, wśród których na pierwszy plan wysuwają się Indie, Brazylia i Japonia. Tu należy zaznaczyć, że dane państwo może być supermocarstwem tylko w określonej dziedzinie. Przykładowo Chiny są już obecnie supermocarstwem pod względem gospodarczym, które około 2030 roku wyprzedzi USA.

USA jako jedyne supermocarstwo na świecie stara się utrzymywać ład międzynarodowy przez utrzymywanie wysokiego budżetu obronnego w postaci 3,1% PKB. W przeliczeniu daje to 609,8 miliardów dolarów; dla porównania drugie z kolei Chiny przeznaczają na ten cel 1,9% PKB, czyli 228,2 miliardów dolarów. Oznacza to dużą siłę militarną USA, co widać na poniższym zestawieniu w porównaniu z Chinami, które jednak dysponują większą liczbą żołnierzy w służbie czynnej. W pozostałych elementach przeważają Amerykanie.

Porównanie siły militarnej USA i Chin

Porównanie potencjału nuklearnego mocarstw atomowych: na pierwsze miejsce wysuwa się Rosja, nawet przed USA, co jest spuścizną po okresie rywalizacji zimnowojennej. Stany Zjednoczone mają przewagę w liczbie rakiet rozlokowanych na świecie. Pozostałe państwa atomowe są daleko w tyle.

By państwo było supermocarstwem, musi posiadać bazy wojskowe na obszarach ważnych strategicznie. Poniżej na ilustracji widać rozmieszczenie baz wojskowych USA, Chin i Indii w basenie Oceanu Spokojnego. To wszystko wymaga dużych nakładów finansowych, dlatego nie każde państwo na to stać.

BRICS

Do 13 kwietnia 2011 roku była to grupa czterech rozwijających się mocarstw regionalnych: Brazylii, Rosji, Indii oraz Chin, w 2011 roku dołączyła do nich Republika Południowej Afryki. W ten sposób powstała nazwa BRICS, która pochodzi od pierwszych liter nazw państw członkowskich. BRICS powstało w 2001 roku na bazie prognozy wydanej przez Goldman Sachs o tym, że państwa te będą w przyszłości odgrywać rolę mocarstw. BRICS nie jest sojuszem politycznym, lecz zrzeszeniem państw, które dążą do utworzenia nowego systemu walutowego, zwiększenia roli krajów rozwijających się i zreformowania ONZ.

RR9I4WEUfFv10

Zdjęcie przedstawia czterech mężczyzn w garniturach. Są to Rosjanin Dmitrij Miedwiediew, Brazylijczyk Luiz Inácio Lula da Silva, Chińczyk Hu Jintao i Hindus Manmohan Singh. Mężczyźni stoją na tle flag swoich państw, trzymają się za ręce, unosząc je w górę.

Państwa tworzące BRICS są bardzo zróżnicowane pod względem gospodarczym. Gospodarka Rosji opiera się na towarze, Chin – na eksporcie, Indie są największym rynkiem konsumenckim, Brazylia najlepiej rozwinęła strukturę gospodarki, RPA zaś to obecnie najszybciej rozwijająca się część Afryki. Dla państw członkowskich funkcjonowanie w ramach BRICS jest szansą na poprawę pozycji międzynarodowej.

Szanghajska Organizacja Współpracy (SOW)

R2NpJCOt68KLu

Zdjęcie przedstawia ośmiu mężczyzn w garniturach pozujących do zdjęcia na tle flag państwowych.

Organizacją, która ma za zadanie wzmocnić poczucie bezpieczeństwa w Azji, jest Szanghajska Organizacja Współpracy, powstała 15 czerwca 2001 roku z inicjatywy Rosji, Chin, Kazachstanu, Kirgistanu i Tadżykistanu, tworzących do tej pory szanghajską piątkę. Z czasem organizacja powiększyła się o Uzbekistan, Indie i Pakistan. Pierwsze skrzypce w organizacji grają Rosja i Chiny, dla których jest to forma dążenia do realizacji supermocarstwowych marzeń. Jednak SOW pozostaje na razie tylko paktem politycznym, mimo że niektórzy chcą go przekształcić w organizację również militarną.

Słownik