Przeczytaj
Biografia
Najważniejsze dzieła
Nietzsche należy do tych myślicieli, którzy zmieniali poglądy, choć można dostrzec także ich ciągłość. Wyróżnia się trzy okresy jego twórczości.
Poglądy
Punktem wyjścia myśli Nietzschego jest przekonanie, iż podstawę egzystencji człowieka stanowi życie cielesne (a więc to, co ma charakter biologiczny), natomiast życie duchowe i intelektualne to jego pochodna. Jego poglądy wynikają z przyjętej koncepcji rzeczywistości. Otóż, stwierdza Nietzsche, jest ona zmienna – stająca się, nieskończenie bogata i chaotyczna (nie można zatem twierdzić o jej sensie, jest on także czymś zmiennym).
Filozof był przeciwnikiem metafizyki dualistycznej – koncepcji „dwóch światów”: „prawdziwego” i „pozornego”. Występując w ten sposób w imię wartości życia ludzkiego, Nietzsche pragnie widzieć to, co wartościowe w dostępnej nam rzeczywistości (krytykuje różne formy ucieczki z naszego świata, odrzucenie biologii, sfery popędów, ciała).
W związku z taką koncepcją rzeczywistości, filozof snuje refleksję nad kulturą i miejscem w niej człowieka. Nietzscheańska krytyka kultury wynikała z diagnozy jej stanu we współczesnych filozofowi Niemczech. Występował on przeciw inspirowanemu heglizmem kultowi państwa, przeciw, jak powiedział, „wykształconemu filisterstwu” – ludziom zadowolonym z istniejącego stanu rzeczy i konformistycznie go potwierdzającym, zastępującym erudycyjną wiedzą system wartości, przeciw dominacji religii, a także kultowi dóbr materialnych czy przerostowi wartości czysto estetycznych. W zjawiskach tych upatrywał zagrożenia dla kultury, która winna pozostać niezależna, stanowić system wartości, być twórcza, oryginalna. Nie można wszakże ograniczać adresu Nietzscheańskiej krytyki jedynie do kręgu kultury niemieckiej (ogólnie kulturę końca XIX w. traktował on jako dekadencką). Filozof występował ponadto przeciw finalizmowifinalizmowi w rozumieniu dziejów oraz przeciw przypisywaniu w nich szczególnej roli masom (to wielkie jednostki: artyści, filozofowie, święci tworzą historię). Idea krytyki – zaproponowana przez Nietzschego – oznaczała demaskowanie ideałów niezgodnych z faktycznym stanem rzeczy. Nietzsche pragnie ujawnić nicość obowiązujących wartości i zaproponować nowe (jest on przekonany, że w człowieku tkwi potrzeba sensu i stąd jego działalność wartościotwórcza; ludzie tworzą i niszczą systemy wartości).
W jaki sposób Nietzsche rozumie prawdę? Porównaj koncepcję zawartą w przytoczonym cytacie z innymi koncepcjami prawdy (np. z koncepcją Arystotelesa).
Słownik
(łac. finis - koniec, cel) stanowisko w filozofii przyrody, które głosi, że wszystko, co się na nią składa, dąży do realizacji jakiegoś ostatecznego celu
(gr. ta meta ta physika – to, co „ponad”, „poza” fizyką) jedna z sześciu klasycznych dyscyplin filozoficznych, czyli dziedzin filozofii, które nigdy nie stały się naukami od filozofii niezależnymi, lecz wciąż wchodzą w skład filozofii szeroko rozumianej; jej głównym pojęciem jest pojęcie bytu, a więc każdego możliwego przedmiotu; metafizyka bada sposoby i możliwości jego istnienia, określa jego właściwości; nazwa pochodzi od notatek Arystotelesa, które jeden z jego następców (Andronikos z Rodos) uporządkował i wydał pod wspólnym tytułem Metafizyka; w rozumieniu Stagiryty była „nauką pierwszą”, a więc podstawową dla wszelkiego poznania filozoficznego i naukowego; od czasów greckich uważana jest za dziedzinę filozoficzną, która swym namysłem obejmuje, ale także przekracza ogół nauk dotyczących świata fizycznego
(łac. nihil — nic) to stanowisko filozoficzne odmawiające istnienia światu bądź jego istotnym aspektom (nihilizm ontologiczny); może też oznaczać przekonanie o nieistnieniu wartości (nihilizm moralny) lub zanegowanie możliwości poznania (nihilizm epistemologiczny)
(łac. relativus – względny) względne traktowanie poznania i wartości, uzależnianych od punktu widzenia
(gr. rethor — mówca) sztuka tworzenia skutecznej wypowiedzi pisemnej lub ustnej, mającej na celu przekonanie odbiorców; jest to również rodzaj refleksji teoretycznej nad sposobami komunikacji