Przeczytaj
Wielokierunkowe oddziaływania hormonalne
Hormony docierają wraz z krwią do wszystkich komórek organizmu. Działają jednak tylko na te, które mają swoiste dla nich receptory białkowe. Budowa chemiczna hormonów warunkuje ich możliwość transportu przez błonę komórkową.
Hormony białkowe, peptydowe, pochodne aminokwasów | Hormony steroidowe, hormony tarczycy |
---|---|
Nie przechodzą przez błonę, dlatego swoiste receptory wykazujące powinowactwo dla tych hormonów znajdują się w błonach komórkowych komórek docelowychkomórek docelowych. | Przechodzą przez błonę komórkową do cytoplazmy komórki docelowej, gdzie znajdują się wrażliwe na nie receptory. |
Wiele hormonów wykazuje wielokierunkowość działania. Jeden i ten sam hormon, oddziałując na różne typy komórek docelowych, wywołuje odmienne efekty fizjologiczne. Na przykład hormon wzrostu wydzielany przez przedni płat przysadki mózgowej oddziałuje na wszystkie tkanki organizmu, stymulując je na różne sposoby:
wzmaga wchłanianie wapnia z jelit;
stymuluje rozkład lipidów;
wzmaga rozrost chrząstki;
wpływa na syntezę białek;
stymuluje wydłużanie nasady kości długich.
Wielotorowo na ustrój działa też adrenalina – wywołuje różne reakcje fizjologiczne przygotowujące organizm do intensywnej aktywności fizycznej w potencjalnie krytycznej sytuacji.
Zdarza się, że ten sam hormon, np. tyroksyna, u różnych gatunków zwierząt wywołuje inną, dodatkową odpowiedź organizmu. Na przykład u ptaków hormon wzrostu pobudza odrastanie piór, a u owiec – wełny.
Testosteron
Testosteron to hormon gonad, przede wszystkim jąder, który w głównej mierze odpowiada za rozwój drugo-drugo- i trzeciorzędowychtrzeciorzędowych męskich cech płciowych. Usunięcie jąder u kogutów powoduje, że przestają piać, zanika ich barwne upierzenie, a ich sylwetka upodabnia się do kurzej. U samców niektórych ras owiec niedobór testosteronu hamuje rozwój rogów.
Wpływ testosteronu na funkcjonowanie organizmu
Estrogeny
Estrogeny powstają w gonadach żeńskich – jajnikach. Działają na komórki docelowe, których funkcje związane są z rozmnażaniem i rozwojem organizmu. Brak estrogenów powoduje zanik cyklu płciowego, popędu płciowego (zmiany w psychice) czy niedorozwój gruczołów mlekowych.
Wpływ estrogenu na rozwój drugo- i trzeciorzędowych cech płciowych
Tyroksyna
Efekt fizjologiczny działania hormonów tarczycy u wszystkich kręgowców wywołuje podobną reakcję organizmu. Tyroksyna, oddziałując na różne typy komórek docelowych tkanek i narządów, wpływa głównie na wzrost i rozwój organizmu. Ma ponadto związek ze zużyciem tlenu, a przez to zwiększaniem przemian energetycznych i ilości wytwarzanego ciepła.
Wpływ tyroksyny na rozwój organizmu
Słownik
hormon wydzielany przez płat przedni przysadki mózgowej, pobudzający korę nadnerczy do wydzielania: aldosteronu, kortykosteroidów (kortyzolu, kortykosteronu i kortyzonu) oraz należącego do androgenów dehydroepiandrosteronu (DHEA)
narządy płciowe; u kobiet: macica, jajowody, pochwa, łechtaczka, srom; u mężczyzn: moszna, nasieniowody, prącie
proces powstawania i różnicowania się erytrocytów (krwinek czerwonych)
różnorodne związki organiczne wytwarzane przez żywe organizmy, regulujące i koordynujące procesy chemiczne w komórkach i tkankach, a pośrednio – wszelkie procesy fizjologiczne, przez dostosowywanie ich do zmieniających się warunków otoczenia
wywoływanie jakiejś reakcji lub zmiany
zahamowanie lub opóźnienie procesu enzymatycznego w organizmie
komórka mająca swoiste receptory wrażliwe na dany hormon
reakcje, które prowadzą do syntezy złożonych związków organicznych przy udziale energii pochodzącej z zewnątrz (np. energii świetlnej)
hormon tarczycy; trójjodotyronina jest niezbędna do prawidłowej czynności tkanek oraz reguluje podstawową przemianę materii i ciepłotę ciała; w stężeniach fizjologicznych wywiera anaboliczny wpływ na syntezę białek, jej nadmiar zaś działa katabolicznie
cechy odróżniające obie płcie, które dotyczą różnic w proporcjach budowy ciała, rozwoju umięśnienia, barwie głosu, sposobie owłosienia, odkładaniu się tkanki tłuszczowej (u kobiet odkłada się ona wokół ud i pośladków, natomiast u mężczyzn w okolicach brzucha)
hormon wytwarzany w komórkach przedniego płata przysadki, uwalniany z nich pod wpływem specyficznego czynnika pochodzącego z podwzgórza; reguluje funkcje hormonalne tarczycy, stymuluje wytwarzanie i wydzielanie podstawowych hormonów tarczycy: tyroksyny i trójjodotyroniny, przyspiesza wiele procesów metabolicznych w tarczycy
hormon tarczycy; wpływa na ogólną przemianę materii (m.in. pobudza syntezę białek, przyspiesza utlenianie komórkowe, aktywuje wiele enzymów) oraz na wzrost i rozwój młodych organizmów
białko wchodzące w skład żółtka jaja