Funkcjonalizm

Wśród klasycznych koncepcji integracji europejskiejintegracja europejskaintegracji europejskiej szczególne miejsce zajmowała tzw. teoria funkcjonalistycznafunkcjonalizmteoria funkcjonalistyczna, której twórcą był brytyjski naukowiec David MitranyDavid MitranyDavid Mitrany. Zgodnie z jej założeniami sposobem na przeciwdziałanie konfliktom między narodami i międzynarodowe współdziałanie miało być stworzenie instytucji pełniących funkcje zarezerwowane dotychczas dla państw narodowych, a których działanie koncentrowałoby się na celach, jakie współpracujące w ich ramach państwa i narody chcą wspólnie osiągać.

RXfy1AR6tv0QY1
David Mitrany (1888–1975)
Źródło: D. Mitrany, The Functional Theory of Politics, 1975.

Mitrany proponował więc, by zamiast na polityce i władzy, skupić integrację wokół rzeczywistych (przede wszystkim gospodarczych i społecznych) potrzeb uczestników tego procesu. Państwa, zdaniem brytyjskiego uczonego, głównie rywalizowały bowiem o władzę na arenie międzynarodowej, zamiast dążyć do zapewnienia pokoju i materialnego dobrobytu. Tymczasem społeczeństwa mieszkające w tych państwach potrzebowały przede wszystkim tych właśnie wartości – pokoju i dobrobytu. Stworzenie nowych, międzynarodowych instytucji, których głównym celem byłoby zaspokojenie tych potrzeb, wydawało się zatem naturalnym rozwiązaniem.

Ważnym elementem funkcjonalizmu było również założenie efektu spill‑overefekt spill‑overefektu spill‑over, czyli rozlewania. Zgodnie z tą koncepcją każdy sukces integracji w wybranym obszarze pociągnie za sobą rozszerzanie się integracji na kolejne obszary, obejmując kolejne sektory gospodarki, a w konsekwencji doprowadzi również do pogłębienia współpracy na niwie politycznej i bezpieczeństwa.

Integracja gospodarcza

Integracja gospodarcza to proces polegający na zacieśnianiu współpracy ekonomicznej między państwami przez stopniową eliminację barier ograniczających tę współpracę, prowadzący do scalenia gospodarek narodowych tych państw i powstania jednego organizmu gospodarczego. Co ważne, powstałe w ten sposób ugrupowanie integracyjne nie jest prostą sumą gospodarek narodowych, a nową jakością, niezależnym bytem o odmiennych własnościach.

Etapy integracji gospodarczej według Béli Balassy:

RveSZ3nn8lwX41
Ilustracja przedstawia schemat wolnego handlu w Unii Europejskiej. Opisane są: 1. Etap I — Strefa wolnego handlu – Brak ceł wewnętrznych. 2. Etap II Unia celna — Brak ceł wewnętrznych. Wspólna wewnętrzna taryfa celna. 3. Etap III — Wspólny rynek – Brak ceł wewnętrznych. Wspólna wewnętrzna taryfa celna. Swobodny przepływ osób, towarów, usług i kapitału. 4. Etap IV — Unia gospodarcza i walutowa – Brak ceł wewnętrznych. Wspólna wewnętrzna taryfa celna. Swobodny przepływ osób, towarów, usług i kapitału. Jednolita polityka pieniężna. Unia walutowa.
Źródło: Englishsquare.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Autorem pierwszej i najszerzej rozpowszechnionej koncepcji etapów integracji gospodarczej był węgierski ekonomista Béla BalassaBéla BalassaBéla Balassa. Wyróżnił on następujące po sobie modele integracji: strefę wolnego handlu, unię celną, wspólny rynek, unię gospodarczą i walutową. Każdy z tych etapów charakteryzowały różne, coraz bardziej zaawansowane działania integracyjne.

RiU7GPvTrKNKt
Strefa wolnego handlu Charakteryzuje się zniesieniem ceł i innych ograniczeń w handlu wzajemnym między państwami – państwa zintegrowane w strefie wolnego handlu handlują między sobą towarami tak, jakby nie było między nimi granic. Unia celna Oznacza wprowadzenie wspólnej zewnętrznej taryfy celnej – w handlu z państwami trzecimi, tj. niezrzeszonymi w ugrupowaniu integracyjnym; państwa z unii celnej stosują te same stawki celne i inne regulacje dotyczące handlu zagranicznego. Wspólny rynek Cechuje się czterema swobodami przepływu: swobodą przepływu towarów, usług, osób i kapitału. W praktyce zatem państwa powiązane w ugrupowaniu integracyjnym już nie tylko handlują ze sobą swobodnie, ale ich terytorium staje się jednolitym rynkiem, po którym bez przeszkód krążą także czynniki produkcji. Unia gospodarcza i walutowa Polega na wprowadzeniu we wszystkich państwach członkowskich ugrupowania tej samej waluty. Aby było to możliwe, konieczne jest jednak, by państwa te zharmonizowały prowadzoną politykę gospodarczą, w tym przede wszystkim monetarną.

Historia gospodarczej integracji europejskiej nie realizuje oczywiście wiernie założeń tej teorii krok po kroku. Warto jednak przyswoić sobie jej założenia, gdyż ułatwi to zrozumienie procesu jednoczenia gospodarek państw europejskich i tworzenia największego na świecie bloku handlowego, olbrzymiego wspólnego rynku łączącego 28 państw i ponad 500 milionów ludzi.

Słownik

funkcjonalizm
funkcjonalizm

jedna z koncepcji integracji Unii Europejskiej

efekt spill‑over
efekt spill‑over

(z ang. spill over – rozlewać się); efekt rozlewania się; oznacza dyfuzję czy też rozprzestrzenianie się działań podjętych w pewnej sferze lub na pewnym obszarze na kolejne obszary

David Mitrany
David Mitrany

czołowy przedstawiciel funkcjonalizmu; twórca funkcjonalistycznej teorii integracji politycznej

integracja europejska
integracja europejska

proces stopniowego integrowania się państw Europy pod względem gospodarczym, prawnym i politycznym

Béla Balassa
Béla Balassa

węgierski ekonomista; twórca klasyfikacji instytucjonalnych form integracji gospodarczej państw; wskazał pięć etapów integracji: strefę wolnego handlu, unię celną, wspólny rynek, unię gospodarczą oraz integrację całkowitą