Demokryt z Abdery

REvPJpGnwLhgH1

Obraz przedstawia portret starszego mężczyzny. Jest on lekko łysiejący, szpakowaty. Jego twarz jest okrągła. Okala ją długa, gęsta, siwa broda. Na twarzy widoczne są zmarszczki i worki pod oczami. Mężczyzna ubrany jest w długą szatę. Siedzi z założoną nogą na nogę. Lewą rękę wspiera na globusie.

Demokryt z Abdery (ok. 460–ok. 370 p.n.e) to główny twórca atomizmu. W rodzinnej Abderze pobierał nauki u na poły legendarnego Leucypa. Demokryt rozwinął naukę mistrza i stworzył dojrzałą teorię. Obdarzony wybitną inteligencją, był najbardziej wszechstronnym uczonym w Grecji przed Arystotelesem. Napisał kilkadziesiąt dzieł, niestety prawie w całości zaginęły. Ich fragmenty znamy m.in. dzięki pismom Arystotelesa, który często uczonego cytuje i przytacza jego opinie. W tradycji literackiej i artystycznej Demokryt – z uwagi na swe pogodne usposobienie – był przedstawiany jako „śmiejący się filozof”.

Demokryt twierdził, że wszystko, co istnieje, składa się z maleńkich, materialnych cząstek, zwanych atomami. Jego teoria była próbą pogodzenia właściwości niezmiennego, jednego bytu eleatów z istnieniem wielości i zmiany. Uznał więc, że atomy są wieczne i niepodzielne, lecz jednocześnie znajdują się w nieustannym ruchu. Rzeczy powstają w wyniku skupiania się atomów, a giną, gdy cząsteczki się rozpadają. Ponieważ atomów jest nieskończenie wiele, dlatego istnieje nie jeden wszechświat, jak potem będzie twierdził i Arystoteles, i uczeni średniowiecza, ale nieskończona liczba wszechświatów, które rodzą się, rozwijają, giną – i tak bez końca.

Riov3E5NLZUsb

Obraz przedstawia portret dojrzałego mężczyzny. Mężczyzna ma pociągłą twarz. Jest łysiejący. Ma krótkie wąsy i brodę. Posiada ciemne, głęboko osadzone oczy. Ubrany jest w mnisi strój.

R1Rgb2lxsDCyw

Grafika przedstawia sześcian. Na jego krańcach i po środku krawędzi widoczne są kule.

Według Demokryta atomy poruszają się w pustej przestrzeni, czyli próżni, i posiadają wyłącznie właściwości matematyczne. Mają różną wielkość, kształt i położenie, lecz nie odznaczają się kolorem, zapachem czy temperaturą. Stąd wszelkie postrzeżenia oparte na zmysłach są, zdaniem filozofa, subiektywne i nie oddają istoty rzeczy:

Choć Demokryt krytykował świadectwo zmysłów, nie odrzucał go całkowicie. Podkreślał tylko, że poznanie zmysłowe jest ograniczone i „ciemne”. Atomy są tak małe, że zmysły nie są w stanie ich uchwycić: tylko umysł może pojąć ich naturę i odkryć to, co istotne. Stąd jedynym prawdziwym poznaniem jest poznanie intelektualne.

Nie same atomy były jednak najbardziej intrygujące w teorii Demokryta. Nie budzi naszego sprzeciwu twierdzenie, iż wszelkie rzeczy, w tym także ciało, są materialne i zbudowane z atomów. Jednakże Demokryt, który badając istotę ludzką, musiał się zmierzyć nie tylko z ciałem, ale i z duchem, pozostał konsekwentny w swych poglądach i traktował rzeczywistość duchową tak samo, jak cielesną: uznał, że dusza jest materialna i składa się z gładkich, kulistych i ruchliwych atomów ognia. Atomy duszy rozchodzą się po ludzkim organizmie i w ten sposób go ożywiają. Ponieważ są lekkie, ulatniają się na zewnątrz, lecz wraz z oddechem wracają na swoje miejsce. Gdy ustaje oddychanie, ogniste kuleczki ulegają rozproszeniu i następuje śmierć. Dusza więc składa się z materii, a jej istnienie kończy się wraz ze śmiercią ciała. Ze względu na swą konsekwentną postawę w traktowaniu całej rzeczywistości jako materialnej filozof z Abdery uzyskał miano „ojca materializmumaterializmmaterializmu”.

Słownik