Przeczytaj
Ćwiczenia
W powtórkowych lekcjach skupimy się na części poświęconej pytaniom. Odnoszą się one do wielu różnych materiałów źródłowych (nie tylko tekstów oraz ilustracji, ale również map, tabel, wykresów itp.). Przede wszystkim musisz dokładnie zapoznać się z materiałami źródłowymi, ale także zwrócić uwagę na polecenia. Poniżej przybliżamy, jak rozumieć polecenia w zadaniach różnego typu:
każda przedstawiona ocena – o ile będzie dobrze uzasadniona – zostanie uznana, dlatego też kluczową rolę odgrywa umiejętność budowania argumentacji;, udowodnij w poleceniu tym zawarta jest teza, a twoim zadaniem jest stworzenia krótkiej narracji z podaniem argumentów na rzecz jej prawdziwości;, uzasadnij zadanie podobne jak powyżej, ale w tym przypadku powinno się określić sposób rozumowania, który umożliwia postawienie danej tezy;, wykaż należy tu wykazać prawdziwość lub nieprawdziwość związków przyczynowo‑skutkowych, odnoszących się do tezy; podaj, wymień, wskaż – takie polecenia występują w zadaniach półotwartych, w których jest miejsce na twoją odpowiedź; podajesz wtedy pojęcie, nazwę własną (pełną, bez skrótów), imię i nazwisko osoby itp.
wyjaśnij
twoim zadaniem jest zrekonstruowanie związku przyczynowo‑skutkowego, opisanie od początku do końca, o co chodzi i dlaczego;
scharakteryzuj
należy przeanalizować genezę, przebieg oraz konsekwencje danego procesu czy zjawiska, wymieniając uczestników wydarzeń (postacie, organizacje) lub inne istotne elementy;
porównaj
twoim zadaniem jest zestawienie wydarzeń, zachodzących procesów, danych itp. pod kątem występujących między nimi podobieństw oraz różnic;
rozstrzygnij
w tym wypadku oczekiwana odpowiedź jest jedna: „tak” lub „nie” - oczywiście wraz z uzasadnieniem, ale bez formułowania własnych ocen;
rozważ
należy tu sformułować zarówno argumenty, jak i kontrargumenty, czyli „za” i „przeciw”, wartościując słuszność danego rozumowania;
oceń
to polecenie pozwala ci przedstawić własną, subiektywną opinię na temat opisywanych zjawisk i procesów;
każda przedstawiona ocena – o ile będzie dobrze uzasadniona – zostanie uznana, dlatego też kluczową rolę odgrywa umiejętność budowania argumentacji;
udowodnij
w poleceniu tym zawarta jest teza, a twoim zadaniem jest stworzenia krótkiej narracji z podaniem argumentów na rzecz jej prawdziwości;
uzasadnij
zadanie podobne jak powyżej, ale w tym przypadku powinno się określić sposób rozumowania, który umożliwia postawienie danej tezy;
wykaż
należy tu wykazać prawdziwość lub nieprawdziwość związków przyczynowo‑skutkowych, odnoszących się do tezy; podaj, wymień, wskaż – takie polecenia występują w zadaniach półotwartych, w których jest miejsce na twoją odpowiedź; podajesz wtedy pojęcie, nazwę własną (pełną, bez skrótów), imię i nazwisko osoby itp.
Pamiętajcie, że odpowiedź musi odnosić się do źródła – błędem jest bazowanie wyłącznie na swojej wiedzy i zignorowanie podanego materiału. Chodzi bowiem o to, aby osoba odpowiadająca na pytanie umiejętnie połączyła analizę tekstu źródłowego z własną wiedzą. Nie bójcie się korzystać z posiadanych informacji i zawsze odwołujcie się do podanych źródeł. Pamiętajcie również o tym, by wczytywać się w polecenia – czasem wiedza własna nie jest potrzebna, czasem tekst to tylko inspiracja, a innym razem należy połączyć wiedzę z jego interpretacją.
Inne możliwe formy ochrony praw i wolności w Polsce
Więcej na ten temat dowiesz się z tego e‑materiału: Instytucje powołane do ochrony praw i wolności w PolsceInstytucje powołane do ochrony praw i wolności w Polsce.
Dochodzenie swoich praw przed sądem
W związku z zapisami konstytucyjnymi dotyczącymi praw człowieka (art. 45 ust. 1 Konstytucji RP oraz art. 6 Europejskiej konwencji praw człowieka) istnieje możliwość złożenia skargi do sądu na przewlekłość postępowania, czyli w sytuacji, gdy postępowanie trwa dłużej, niż jest to konieczne do wyjaśnienia okoliczności faktycznych i prawnych mających znaczenie dla danej sprawy. Skargę składa się do sądu wyższej instancji, który ma obowiązek w ciągu dwóch miesięcy rozpatrzyć sprawę, a może też przyznać gratyfikację pieniężną. Ponowną skargę można złożyć po upływie kolejnych 12 miesięcy bezczynności zaskarżanego sądu.
W sytuacjach zagrożenia
Zgodnie z prawem w sytuacjach zagrożenia każdy człowiek ma prawo bronić się przed naruszaniem swoich praw. Może podjąć działania, które mimo że naruszają prawa innych osób, nie doprowadzają do tego, że ponosi on odpowiedzialność karną, cywilną lub administracyjną.
W relacjach między jednostką a funkcjonariuszem publicznymfunkcjonariuszem publicznym, którego działania wykraczają poza te umocowane w prawie (może on czynić tylko to, na co pozwala mu prawo), każdy może sprzeciwić się czynnościom podejmowanym przez niego bezprawnie lub zgłosić skargę na nieczynność organu (brak decyzji urzędniczej w przewidzianym prawem terminie).
W relacjach między jednostkami fizycznymi może okazać się potrzebne użycie obrony koniecznej. Może wystąpić również stan wyższej konieczności, a także konieczność sformułowania uzasadnionej krytyki.
Prawo do odwołania się do instytucji międzynarodowych broniących praw człowieka
Międzynarodowe instytucje ochrony wolności i praw jednostki, takie jak Rada Europy czy Organizacja Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie, nie zastępują krajowych organów wymiaru sprawiedliwości i innych powołanych w tym celu. Są one jedynie dodatkowym elementem zabezpieczającym te prawa. Podstawowymi instytucjami ochrony praw jednostki są krajowe instytucje powołane w tym celu.
Dopiero jeśli zawiodą krajowe środki zabezpieczające prawa człowieka i obywatela, na wniosek osoby skarżącej jej skargę rozpatruje Europejski Trybunał Praw Człowieka w Strasburgu. Trybunał ma prawo zwrócić uwagę na nieprzestrzeganie praw obywatelskich i osobistych, ewentualnie orzec wypłacenie kary pieniężnej na rzecz obywatela i wskazać wewnątrzkrajowy przepis prawny, który te prawa ogranicza, żądając jego zmiany.
Rola mediów w obronie praw człowieka
Wolność słowa i konstytucyjny zakaz cenzury prewencyjnejcenzury prewencyjnej umożliwiają funkcjonowanie wolnych mediów. Wolność mediów (czwartej władzy) jest z kolei fundamentem wolnego i demokratycznego państwa prawnego, a także gwarancją zachowania wolności i praw człowieka oraz szansy na wykrywanie łamania tych praw przez organy władzy publicznej. Informacje pojawiające się w mediach mogą bowiem stać się podstawą do wszczęcia postępowania dotyczącego naruszenia praw i wolności człowieka.
Dostęp do informacji publicznej
Dostęp do informacji publicznej ma na celu zagwarantowanie jawności życia publicznego, a zatem umożliwienia każdemu (osobie prawnej i fizycznej) monitorowania życia publicznego i funkcjonowania instytucji publicznych.
Jednostka ma zagwarantowaną możliwość wystąpienia do organu władzy publicznej o udostępnienie znajdującej się w jego posiadaniu sprecyzowanej informacji dotyczącej spraw publicznych. Organ ma obowiązek udzielenia tej informacji bez względu na to, czy jednostka ma w tym interes praktyczny bądź prawny. Informacje uzyskane w ten sposób mogą stać się podstawą do wszczęcia postępowania dotyczącego naruszenia praw i wolności człowieka.
Słownik
polega na kontrolowaniu wszelkich przekazów zanim zostaną one opublikowane i zakazie publikowania czegokolwiek bez zgody odpowiedniej instytucji cenzurującej
definicja tzw. legalna pochodzi z Kodeksu karnego (art. 115, § 13); określa podmiot objęty szczególną ochroną prawną, ale podlegający także szczególnej odpowiedzialności karnej z racji wykonywanej funkcji związanej z władzą publiczną bądź zajmowanej pozycji zawodowej; kodeks karny zawiera zamknięty katalog funkcji i zawodów, które zaliczyć można do funkcjonariuszy publicznych; szczególny status prawny funkcjonariusza publicznego wyraża się w jego szczególnej ochronie prawnej; przestępstwa wobec niego podlegają surowszej karze; jednocześnie katalog zachowań karanych, których może dopuścić się funkcjonariusz publiczny, jest szerszy
społeczeństwo, w którym informacja stanowi czynnik kształtujący strukturę społeczną; człowiek staje się członkiem wielu społecznych powiązań komunikacyjnych (a mniej uczestnikiem grupy); dokonuje się rozwój usług związanych z 3P (przesyłanie, przetwarzanie i przechowywanie informacji)
termin prawniczy wprowadzony Ustawą z dnia 26 stycznia 1984 r. Prawo prasowe; dziennikarz jest zobowiązany do zachowania wszelkich informacji, których ujawnienie mogłoby naruszać chronione prawem interesy osób trzecich, nie może pod odpowiedzialnością podawać bez zgody sądu danych swoich informatorów