Międzynarodowy pokój i bezpieczeństwo

RwbZJ509ZmWdi1

Ilustracja przedstawia błękitną flagę. Znajdują się na niej kontynenty na tle siatki kartograficznej oraz wieniec z gałązek oliwnych.

Działalność Organizacji Narodów Zjednoczonych nawiązuje do doktryny, w świetle której prawa człowieka są ściśle związane z pokojem i bezpieczeństwem na świecie. Stąd jednym z pierwszych dokumentów ONZ była – uchwalona w 1948 r. przez Zgromadzenie Ogólne – Powszechna deklaracja praw człowieka. Do dziś jest ona głównym punktem odniesienia dla aktywności międzynarodowych podmiotów w tej materii.

Rada Praw Człowieka

Najważniejszą instytucją, która w Organizacji Narodów Zjednoczonych zajmuje się zagadnieniem praw człowieka, jest funkcjonująca od 2006 r. Rada Praw Człowieka. Została ona powołana przez Zgromadzenie Ogólne ONZ i zastąpiła działającą od 1946 r. Komisję Praw Człowieka. Rada jest organem pomocniczym Zgromadzenia Ogólnego, a do jej zadań należy wzmacnianie powszechnego poszanowania praw człowieka na całym świecie oraz zajmowanie się przypadkami łamania tych praw.

W skład Rady Praw Człowieka wchodzi 47 państw ONZ. Są one wybierane w głosowaniu tajnym przez Zgromadzenie Ogólne na trzyletnią kadencję. Każdego roku obsadzana jest w tym trybie 1/3 członków tego organu. Przy wyborze składu Rady obowiązuje parytet geograficzny: 13 członków pochodzi z Afryki, 13 – z Azji, 6 – z Europy Wschodniej, 8 – z Ameryki Łacińskiej i Karaibów oraz 7 – z Europy Zachodniej i pozostałych regionów świata. Rada zbiera się nie mniej niż trzy razy w roku na sesje zwyczajne. Odbywają się one w Genewie.

RrDB78xzvMozt

Zdjęcie przedstawia salę obrad. Po lewej stronie znajdują się rzędy półokrągłych ław, przy których siedzą ludzie. Przy ławach znajdują się również operatorzy kamer oraz fotoreporterzy. Obiektywy mają wycelowane w lewą stronę sali, gdzie stoi mównica. Przy mównicy stoi dojrzały mężczyzna w garniturze. Na suficie sali znajduje się wielobarwne malowidło.

Organem pomocniczym Rady Praw Człowieka jest Komitet Doradców. Składa się on z 18 ekspertów – również obsadzanych z zachowaniem parytetu geograficznego. Komitet przygotowuje posiedzenia Rady, a także pełni funkcję think tankuthink tankthink tanku – ośrodka analityczno‑badawczego, zajmującego się problematyką przestrzegania praw człowieka na świecie.

Ważnym zadaniem Rady jest rozpatrywanie indywidualnych przypadków oraz obszarów łamania praw człowieka. Stosowane są tutaj dwa rodzaje procedur. Po pierwsze, Rada Praw Człowieka przyjmuje indywidualne zgłoszenia łamania tych praw. Mogą je kierować osoby będące ofiarami tego typu naruszeń, a także osoby trzecie i organizacje pozarządowe. Grupy eksperckie, powołane przez Radę, przygotowują w takich sytuacjach raporty zawierające rekomendacje dla państw, w których dochodziło do incydentów. Raporty zatwierdzane są przez Radę, która następnie przedstawia je rządom zainteresowanych krajów.

Po drugie, realizowane są procedury specjalne. Odnoszą się one do określonych państw, w których – zdaniem członków Rady – dochodzi do częstego łamania praw człowieka. Organ ten określa mandatmandat Rady Praw Człowiekamandat, w ramach którego specjalni sprawozdawcy podejmują stosowne działania: składają wizyty w państwach, sporządzają listy zarzutów oraz kierują apele do rządów krajów objętych mandatem. Misje takie realizowane są w odniesieniu do Białorusi, Kambodży, Korei Północnej, Erytrei, Iranu, Mali, Republiki Środkowoafrykańskiej, Mjanmy, Somalii, Sudanu, Syrii oraz palestyńskich terytoriów okupowanych.

Poza mandatami krajowymi, Rada Praw Człowieka realizuje w ramach specjalnych procedur mandaty tematyczne. Odnoszą się one do określonych kategorii problemów, takich jak przemoc wobec kobiet, współczesne formy niewolnictwa, prześladowania osób dotkniętych albinizmem czy prawa osób z niepełnosprawnościami. Funkcjonują 44 takie obszary, w które zaangażowani są eksperci Rady Praw Człowieka.

R1bstYJO2P1wN

Zdjęcie przedstawia grupę protestujących ludzi. Stoją naprzeciwko widza oraz trzymają białe transparenty z czarnymi napisami w języku angielskim. Treść transparentów jest następująca: Human rights in Tibet. China's membership human rights' threat. No human rights council for China. Tibet belongs to Tibetans. Za protestującymi znajdują się drzewa oraz smukły wieżowiec, będący siedzibą ONZ.

Inne organy ONZ

Aktywność Rady w wymienionych obszarach wspierana jest przez Wysokiego Komisarza Narodów Zjednoczonych ds. Praw Człowieka. Urząd ten, wraz z biurem, został powołany w 1993 r. i zajmuje się koordynacją działań Organizacji Narodów Zjednoczonych w zakresie praw człowieka. Wysokiego komisarza wybiera Zgromadzenie Ogólne ONZ na wniosek Sekretarza GeneralnegoSekretarz Generalny ONZSekretarza Generalnego na czteroletnią kadencję. Jest on jednocześnie jednym z podsekretarzy generalnych organizacji.

R13kwYAl4781C

Zdjęcie przedstawia dojrzałą kobietę. Jest w trakcie przemawiania. Ma owalną twarz z drugim podbródkiem, ciemne włosy z zaczesaną na bok grzywką, prostokątne okulary w cienkich oprawkach oraz naszyjnik z białych pereł. Ubrana jest w garsonkę. Obok znajdują się mikrofony oraz butelki z wodą. Tło zdjęcia jest jasnoróżowe.

Zagadnieniami związanymi z ochroną praw człowieka zajmują się w ONZ także jego statutowe organy: Sekretarz Generalny, Rada BezpieczeństwaRada BezpieczeństwaRada Bezpieczeństwa, Rada Gospodarcza i SpołecznaRada Gospodarcza i SpołecznaRada Gospodarcza i Społeczna czy Wysoki Komisarz Narodów Zjednoczonych do spraw Uchodźców. Szczególną rolę odgrywa także Trzeci Komitet Zgromadzenia Ogólnego ONZ. Ciało to zapoznaje się ze sprawozdaniami z procedur specjalnych Rady Praw Człowieka, wysłuchuje ekspertów i sprawozdawców z różnych regionów świata oraz przygotowuje projekty rezolucji, które są przedkładane Zgromadzeniu Ogólnemu. Obszar zainteresowania Trzeciego Komitetu obejmuje takie kwestie, jak prawa kobiet, ochrona dzieci, problemy rdzennej ludności czy walka z rasizmem i dyskryminacją.

Międzynarodowy Trybunał Karny

W 1998 r. został przyjęty Statut rzymski. Ustanowił on Międzynarodowy Trybunał Karny – organ, którego celem miało być sądzenie osób, które „dopuściły się najpoważniejszych zbrodni wagi międzynarodowej”. JurysdykcjajurysdykcjaJurysdykcja Trybunału obejmuje zbrodnię tortur, ludobójstwa, zbrodnie przeciwko ludzkości, zbrodnie wojenne i zbrodnię agresjiakt agresjiagresji. MTK składa się z 18 niezawisłych sędziów, wybieranych większością kwalifikowaną (2/3 głosów) na 9‑letnią kadencję przez państwa, które ratyfikowały Statut.

Postępowanie karne przed Trybunałem wszczynane jest na wniosek jednego z państw, Rady Bezpieczeństwa ONZ lub prokuratora MTK. Dla osób popełniających wymienione zbrodnie Statut rzymski przewiduje kary pozbawienia wolności – do 30 lat oraz w wyjątkowych przypadkach – dożywotnie więzienie. Znaczenie Trybunału jako organu stojącego na straży praw człowieka osłabia fakt, że niektóre ważne państwa nie ratyfikowały Statutu i nie uznają jurysdykcji MTK. Należą do nich m.in. USA, Rosja, Chiny oraz Izrael. W efekcie organ ten sądził dotąd jedynie afrykańskich przywódców politycznych. Siedziba Międzynarodowego Trybunału Karnego znajduje się w Hadze.

Słownik