Renesansowa filozofia polityczna Tommaso Campanelli

RWzcJmUemnTEa1

Obraz przedstawia portret starszego mężczyzny. Ma bujne, ciemne włosy, wyraziste brwi oraz prostokątną twarz za zmarszczkami. Na prawym policzku ma okrągłe znamię. Mężczyzna ubrany jest w ciemny strój z jasnym kołnierzem.

Według filozofa, doskonałe państwo powinno przypominać jeden organizm, w którym poszczególne części podporządkowane są całości i wspólnemu dobru. Władzę należy powierzyć temu, kto jest najmądrzejszy: MetafizykmetafizykaMetafizyk, polityczny i duchowy przywódca Miasta Słońca, jest filozofem i teologiem, posiada wiedzę na temat historii, religii, obyczajów i praw wszystkich ludów, zna też wszelkie rzemiosła i nauki ścisłe. W mieście obowiązuje wspólnota dóbr, wspólne są też kobiety i dzieci. Campanella twierdził, że posiadanie własnego majątku, domu i rodziny wzmacnia jedynie „samolubstwo”. Według niego, podobnie zresztą jak według More'a, wspólnota dóbr miała być lekarstwem na niesprawiedliwość społeczną: z jednej strony zapobiegać nędzy, z drugiej zaś – nadmiernemu bogactwu. W idealnej krainie istnieje też nadzór nad życiem płciowym, które ma służyć dobru państwa, a nie jednostek: miłość uprawia się zgodnie z zaleceniami kapłanów‑astrologów z dobranymi zarówno pod względem fizycznym, jak i moralnym osobami, tak by dać państwu najdoskonalsze pod każdym względem potomstwo.

W powyższych koncepcjach widać wyraźne podobieństwa do Państwa Platona. Campanella jednak, inaczej niż Platon, ideęideaideę kontroli nad poddanymi doprowadza do skrajności: nadzór w mieście, sprawowany przez kapłanów, obejmuje wszystkie dziedziny życia. Ścisła kontrola publiczna, która – jak pamiętamy – występuje też w UtopiiutopiaUtopii More'a, ma zapobiec złu i wadom nękającym inne społeczności. Kapłani strzegą więc, by nikt nie dostał więcej dóbr od innych i nikt nikomu nie uchybił w braterstwie. Najmniejsze wykroczenia, np. przejawy kobiecej próżności, karane są w najokrutniejszy sposób, czyli śmiercią.

W Mieście Słońca istnieje również powszechny obowiązek pracy, która cieszy się niezwykłym szacunkiem i jest źródłem nobilitacjinobilitacjanobilitacji człowieka. Campanella, w przeciwieństwie do Platona, a także Arystotelesa, zrywa z pojęciem szlachectwa wynikającego wyłącznie z urodzenia: „ten uchodzi za znakomitszego i bardziej dostojnego, kto więcej posiadł sztuk i rzemiosł oraz umiejętnie je stosuje” – pisał.

W zamian za posłuszeństwo członkowie wspólnoty mają prawo do zaspokajania własnych potrzeb, ale tylko w takich granicach, jakie funkcjonariusze uznają za rozsądne.

Ustrój idealnego państwa w dziele Campanelli odznacza się przerażającym wręcz rygoryzmem i niepokojąco przypomina totalitaryzmy XX w.

Słownik