Obecnie na świecie istnieje 195 uznawanych państw. 193 z nich należą do Organizacji Narodów Zjednoczonych. Dwa pozostałe, tzw. państwa obserwatorzy ONZONZONZ, to Watykan i Palestyna.

Można wskazać też kilka obszarów uznanych za niezależne byty państwowe przez co najmniej jednego członka ONZ. Są to:

• Tajwan,

• Sahara Zachodnia,

• Osetia Południowa,

• Abchazja,

• Cypr Północny,

• Kosowo.

Liczba państw członkowskich ONZ uznających te tereny za niezależne waha się od jednego, w przypadku Cypru Północnego, do ponad 100, jak w przypadku Kosowa.

Istnieją jeszcze różne separatystyczne republiki, które są niezależne i funkcjonują od dawna, choć ich niepodległości nie uznaje żaden z członków ONZ. Są to:

• Górski Karabach,

• Naddniestrze,

• Somaliland.

Nowe państwa powstają na skutek:

• dekolonizacji, czyli odzyskiwania niepodległości przez kolonie,

• secesji (oderwania części terytorium od państwa już istniejącego), przykładem takiej secesji jest powstanie Erytrei,

• rozpadu państw istniejących, najczęściej są to państwa wielonarodowościowe, np. ZSRR lub Jugosławia,

• zjednoczenia krajów dotychczas oddzielnych (np. Jemen),

• odzyskania niepodległości, np. Timor Wschodni, zaanektowany przedtem przez Indonezję.

Po 1989 roku na świecie miało miejsce wiele przemian politycznych, w wyniku których powstały nowe państwa. Najbardziej jest to zauważalne w Europie, gdzie przed 1989 roku istniały 34 państwa, a obecnie jest ich 47.

Największym państwem przed 1989 rokiem był Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich (ZSRR) utworzony w 1922 roku. W 1991 roku, w wyniku kryzysu polityczno‑ekonomicznego i prowadzonej przez Michaiła Gorbaczowa polityki pierestrojkipierestrojkapierestrojki, nastąpił rozpad ZSRR. W Europie powstały wówczas następujące państwa:

• Białoruś,

• Estonia,

• Litwa,

• Łotwa,

• Mołdawia,

• Ukraina,

• Rosja.

R1dKSHCK3D4S7

Na mapie znajduje się obszar byłego Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich. Jego obszar zaznaczony jest kolorem różowym.

Konsekwencją I wojny światowej i radzieckich rządów na Kaukazie był specyficzny układ granic chrześcijańskiej Armenii i muzułmańskiego Azerbejdżanu.
Sprzeczne interesy obydwu społeczności doprowadziły do konfliktu zbrojnego i opanowania części terytorium należącego do Azerbejdżanu przez Armenię. Górski Karabach, zamieszkały w większości przez Ormian, ma obecnie bezpośrednią styczność z Armenią.

RsilXfzqMfupB

Na mapie znajduje się obszar ukazujący granicę dawnego Nagorno-Karabachskiego Obwodu Autonomicznego (zamieszkałego w przeważającej większości przez Ormian) wchodzącego w skład Azerbejdżańskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej. Jest on zaznaczony różową linią. Obszar ten sąsiaduje z Azerbejdżanem, Armenią, Iranem, Gruzją, Rosją.

Skomplikowana sytuacja istnieje na zachodnim Kaukazie. Władze Gruzji nie kontrolują Osetii Południowej i Abchazji, które w 1991 i 1992 roku ogłosiły niepodległość i funkcjonują, korzystając ze wsparcia Rosji.

RKezZtBVDL5vI

Na mapie znajduje się obszar Osetii Południowej, jest to część północnej Gruzji. Na tym obszarze leży miasto Cchinwali.

3 października 1990 roku nastąpiło zjednoczenie Niemiec. Od 1949 roku Niemcy podzielone były na dwa państwa – socjalistyczną Niemiecką Republikę Demokratyczną (w radzieckiej strefie okupacyjnej) oraz Niemiecką Republikę Federalną (z pozostałych stref okupacyjnych, które istniały po drugiej wojnie światowej).

R1dWwmvIIhB70

Mapa przedstawia podzielenie Niemiec na dwa państwa - socjalistyczną Niemiecką Republikę Demokratyczną (w radzieckiej strefie okupacyjnej) oraz Niemiecką Republikę Federalną (z pozostałych stref okupacyjnych, które istniały po drugiej wojnie światowej). RFN zajmowało zachodnią, większą część kraju, natomiast NRD północno-wschodnią.

W 1991 roku nastąpił początek rozpadu Jugosławii. Jako pierwsze niepodległość ogłosiły: Słowenia, Chorwacja i Macedonia. Rok później, po proklamowaniu niepodległości przez Bośnię i Hercegowinę, Jugosławię tworzyła tylko Serbia i Czarnogóra. Proklamacja stała się przyczyną wojny domowej. Bośnia i Hercegowina była najbardziej zróżnicowana etnicznie i religijnie: zamieszkiwali ją prawosławni Serbowie, katoliccy Chorwaci oraz muzułmańscy Boszniacy. Dodatkowo żadna ze społeczności nie mieszkała na zwartym obszarze.

W latach 1993–1995 walki toczyły się na terytorium Bośni i Chorwacji. Dopuszczano się ludobójstwa i czystek etnicznych. Szacunki mówią o ok. 100 tys. zabitych i 1,8 mln zmuszonych do opuszczenia domów.

Na mocy porozumienia z Dayton (USA) Bośnia i Hercegowina utrzymała niepodległość, ale kraj został podzielony na dwie części: Republikę Serbską oraz Federację Muzułmańsko‑Chorwacką (Federację Bośni i Hercegowiny). Dla zachowania stabilności decyzje władz centralnych muszą być zatwierdzone przez obydwie strony.
Dodatkowym następstwem tych burzliwych przemian było pojawienie się na mapie politycznej niepodległego Kosowa – regionu na południu Serbii, zamieszkałego w dużej części przez muzułmańskich Albańczyków, bardzo ważnego historycznie dla Serbów ze względu na znaczenie bitwy na Kosowym Polu (koło obecnej Prisztiny). Zbrojne zwalczanie aspiracji Albańczyków przez armię serbską doprowadziło do eskalacji przemocy, a w konflikt włączyły się siły zbrojne NATO. W konsekwencji obszar ten trafił pod administrację ONZ, a w 2008 roku ogłosił niepodległość. W 2006 roku pokojowo rozpadła się Federacja Serbii i Czarnogóry. Pojawiły się dwa odrębne państwa: Serbia oraz Czarnogóra.

RWS4JhL5WpuwH

Mapa przedstawia część Europy, na której widnieje: Słowenia zaznaczona na błękitny kolor, Chorwacja – na jasnozielony, Bośnia i Hercegowina na ciemnozielony, Serbia na szary, Czarnogóra na różowy, Kosowo na żółty, Macedonia na beżowy.

1 stycznia 1993 roku Czechosłowacja podzieliła się na Czechy i Słowację. Aksamitny rozwód to potoczne określenie rozpadu Czechosłowacji. Nazwa ma związek z pojęciem aksamitnej rewolucji, używanym dla opisu demokratycznych przemian, które zaszły w Czechosłowackiej Republice Socjalistycznej jesienią 1989 roku.

W marcu 2014 roku Rosja przejęła kontrolę nad Krymem, który od 1954 roku należał do Ukrainy. Swoje postępowanie uzasadniła wolą rosyjskojęzycznej ludności wyrażoną w referendumreferendumreferendum, którego ważności nie uznało Zgromadzenie Ogólne ONZ.

Andora do 1993 roku była księstwem feudalnym zależnym od Francji i Hiszpanii. Od 3 czerwca 1993 roku jest monarchią (krajem niepodległym).

Zmiany w krajach pozaeuropejskich

Azja

Z rozpadu ZSRR powstały:

• Armenia,

• Azerbejdżan,

• Gruzja,

• Kazachstan,

• Kirgistan,

• Tadżykistan,

• Turkmenistan,

• Uzbekistan.

Z połączenia Jemeńskiej Republiki Arabskiej i Ludowo–Demokratycznej Republiki Jemenu powstało jedno państwo – Jemen ze stolicą w mieście Sana (1990).

RYwUWXUxq5Ury

Mapa przedstawia część Azji, na której widnieje państwo Jemen. Są zaznaczone na niej miasta jak Sada, Al-Hudajda, Taiz, Aden, Chaydah, Moka. Widoczna jest także część Arabii Saudyjskiej, Omanu oraz państw afrykańskich: Erytrei, Etiopii, Somalii, Dżibuti.

Sułtanat Brunei przestał znajdować się pod protektoratem Wielkiej Brytanii i od 1984 roku jest krajem niepodległym ze stolicą w Bandar Seri Begawan.

R7XpH7ETYVex0

Mapa przedstawia Brunei Darussalam, państwo położone w Azji Południowo-Wschodniej, na północnym wybrzeżu wyspy Borneo. Brunei graniczy z Malezją. Ma dostęp do Morza Południowochińskiego.

Zarówno Hongkong (kolonia Wielkiej Brytanii do 1997 roku), jak i Makau (własność Portugalii do 1999 roku) wróciły do Chin i mają status Specjalnych Regionów Administracyjnych.

R1SexdIqtHmDB

Mapa przedstawia państwo Hongkong, znajdujące się nad Morzem Południowochińskim, w Delcie Rzeki Perłowej. W latach 1842–1997 posiadłość brytyjska.

Timor Wschodni odzyskał niepodległość (został zaanektowany przez Indonezję w 1975 roku, a do tego czasu był kolonią Portugalii) dzięki referendum z 1999 roku.

R1HBHMm5d2coQ

Mapa przedstawia Timor Wschodni, państwo na wyspie Timor w Archipelagu Malajskim. Od zachodu graniczy z Indonezją. Do 1975 roku kolonia portugalska pod nazwą Timor Portugalski. W 1976 został anektowany przez Indonezję, która okupowała jego terytorium do 1999.

Afryka

Na skutek secesji jednej z prowincji Etiopii powstało nowe państwo – Erytrea ze stolicą w Asmarze.

R1AThoBlQDhTO

Mapa przedstawia państwo Erytreę w Afryce, mające swoją stolicę w Asmarze.

W 1990 roku niepodległość odzyskała również Namibia, która do tego czasu była terytorium z administracją ONZ okupowanym przez RPA.

R1cHBHEb5Uqj2

Mapa przedstawia państwo Nambię w Afryce, znajdujące się przy południowo-zachodnim wybrzeżu.

Sudan Południowy, zamieszkały głównie przez ludność czarnoskórą wyznającą chrześcijaństwo lub religie pierwotne, a rządzony przez muzułmańskich Arabów z północy, walczył o suwerenność od czasów powstania niepodległego Sudanu w 1956 roku. Kraj ten stał się niezależny po dwóch wojnach domowych trwających łącznie 39 lat oraz po referendum.

RtBqCzvVqtTxe

Mapa przedstawia część Afryki oraz Azji, od Nigerii po lewej stronie mapy aż do Pakistanu po prawej.

Oceania

W latach 90. XX w. z mapy politycznej świata zniknęły terytoria powiernicze ONZ. W ten sposób wszystkie (oprócz Marianów Północnych) dystrykty dawnych Powierniczych Wysp Pacyfiku utworzyły oddzielne państwa. Są to:

• Federacja Mikronezji – państwo stowarzyszone z USA (niepodległe),

• Wyspy Marshalla – państwo stowarzyszone z USA (niepodległe),

• Republika Palau – państwo stowarzyszone z USA (niepodległe),

• Mariany Północne – terytorium stowarzyszone z USA.

R1NJ0TU17e9B7

Mapa przedstawia listę państw Australii i Oceanii wraz z zaznaczonymi dystryktami. Są to: Palau, Mikronezja, Mariany Północne, Wyspy Marshalla, Papua-Nowa Gwinea, Nauru, Wyspy Salomona, Kiriati, Wyspy Morza Koralowego, Vanuat, Tuvalu, Nowa Kaledonia, Fidżi, Tonga, Niue, Wyspy Cooka, Polinezja Francuska, Norfolk.

Słownik