Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Zaloguj się, aby udostępnić materiał Zaloguj się, aby dodać całą stronę do teczki
Nierówność wielomianowa
Definicja: Nierówność wielomianowa

Nierównością wielomianową stopnia n nazywamy każdą nierówność  postaci:

Wx>0 lub Wx0 lub Wx<0 lub Wx0,

gdzie:
W – jest wielomianem stopnia n.

Aby rozwiązać nierówność wielomianową, postępujemy podobnie, jak podczas rozwiązywania równań. Najpierw można np. rozłożyć wielomian Wx na czynniki i obliczyć jego pierwiastki.

Następnie należy odpowiedzieć na pytanie, dla jakich wartości x wielomian przyjmuje wartości dodatnie lub nieujemne lub ujemne lub niedodatnie. W tym celu sporządzamy „siatkę znaków” lub metodą graficzną określamy znaki wielomianu w poszczególnych przedziałach.

1
Przykład 1

Rozwiążemy nierówność x-1x+3x+50 metodą „siatki znaków”.

Lewa strona nierówności jest wielomianem zapisanym w postaci iloczynowej

Wx=x-1x+3x+5.

Wielomian posiada trzy pierwiastki -5, -3, 1.

Narysujemy tabelę, znaną jako „siatka znaków”.

W pierwszej kolumnie zapisujemy czynniki wielomianu, a w pierwszym wierszu zapisujemy przedziały liczbowe, które są wyznaczone przez pierwiastki wielomianu.

W kolumnach zapisujemy znaki przyjmowane w poszczególnych przedziałach przez odpowiednie sumy algebraiczne.

Ostatni wiersz tabeli to znaki wielomianu.

-, -5

-5

-5, -3

-3

-3, 1

1

1, 

x-1

-

-

-

0

+

x+3

-

-

0

+

+

x+5

-

0

+

+

+

Wx

-

0

+

0

-

0

+

Wx0x-5, -31, 

Zbiór rozwiązań nierówności to -5, -31, .

Przykład 2

Rozwiążemy nierówność xx-1x+2<0, wykorzystując wykres funkcji wielomianowej.

Niech y=xx-1x+2.

Funkcja ma trzy pojedyncze miejsca zerowe -2, 0, 1.

Aby wykonać szkic wykresu funkcji, zaznaczamy na osi liczbowej miejsca zerowe.

Wykres rozpoczynamy od prawej strony i od góry, ponieważ współczynnik przy najwyższej potędze niewiadomej jest dodatni ( 1 > 0 ) .

Wykres ma kształt „wężyka”, który spotykając się z pierwiastkiem pojedynczym „przechodzi” na drugą stronę osi X.

R1AnoDQL30Sxl
x-, -20, 1

Zbiór rozwiązań nierówności to -, -20, 1.

Przykład 3

Rozwiążemy nierówność 5x4-20x20 metodą wyłączania wspólnego czynnika przed nawias i wykorzystania wzoru skróconego mnożenia.

5x4-20x20

Wyłączymy przed nawias jednomian 5x2.

5x2x2-40

5x2x-2x+20

Wyznaczymy miejsca zerowe wielomianu.

5x2=0 lub x-2=0 lub x+2=0

x=0 (podwójny) lub x=2 lub x=-2

R10DSLtOa4FIF
x-2, 2

Zbiorem rozwiązań nierówności jest -2, 2.

Przykład 4

Rozwiążemy nierówność wielomianowąnierówność wielomianowanierówność wielomianową x3+x2-x-10 metodą grupowania wyrazów.

x3+x2-x-10

x2x+1-x+10

x+1x2-10

x+1x+1x-10

x+12x-10

Obliczamy pierwiastki wielomianu Wx=x+12x-1.

x+12x-1=0

x+12=0 lub x-1=0

x=-1 (podwójny) lub x=1

R1KxxO0AM2S5T
x-, 1

Zbiorem rozwiązań nierówności jest -, 1.

Przykład 5

Rozwiążemy nierówność 81x4-10, rozkładając lewą stronę nierówności na czynniki za pomocą wzorów skróconego mnożenia.

81x4-10

Wykorzystamy wzór na różnicę kwadratów dwóch wyrażeń.

9x2-19x2+10

3x-13x+19x2+10

Obliczymy miejsca zerowe wielomianu Wx=3x-13x+19x2+1.

3x-13x+19x2+1=0

x=13 lub x=-13, 9x2+1>0 dla dowolnego x

RKhMoCQqWk6FH
x ( ,   1 3 1 3 ,   )

Zbiorem rozwiązań nierówności jest -, -1313, .

Przykład 6

Iloczyn trzech kolejnych liczb naturalnych dodatnich jest mniejszy lub równy 6. Jakie to liczby?

Kolejne liczby naturalne to x, x+1, x+2, x + . Zapiszemy i rozwiążemy nierówność.

x ( x + 1 ) ( x + 2 ) 6

x ( x 2 + 2 x + x + 2 ) 6

x ( x 2 + 3 x + 2 ) 6

x 3 + 3 x 2 + 2 x 6 0

Zastosujemy metodę grupowania wyrazów. W tym celu zapiszemy nierówność w postaci równoważnej.

x 3 x 2 + 4 x 2 4 x + 6 x 6 0

x 2 ( x 1 ) 4 x ( x 1 ) + 6 ( x 1 ) 0

( x 1 ) ( x 2 4 x + 6 ) 0

x-1=0 lub x2-4x+6=0

x=1 lub =-42-4·6=16-24=-8<0 (brak rozwiązań)

R1LyAa8yn6GSt
x ( ,   1

Uwzględniając warunki zadania x=1.

x+1=2

x+2=3

Szukane liczby to 1, 2, 3. Są to jedyne liczby naturalne dodatnie spełniające warunki zadania.

Słownik

nierówność wielomianowa
nierówność wielomianowa

każda nierówność postaci:

Wx>0 lub Wx0 lub Wx<0 lub Wx0

gdzie:
W – jest wielomianem stopnia n