Skórka pokrywająca ciało roślin wytwarza struktury, tzw. wytwory, dzięki którym może pełnić różne funkcje.

Aparaty szparkowe, włoski i kolce to wytwory epidermyepidermaepidermy – skórki pokrywającej nadziemne części rośliny. Zgrubiałe ściany zewnętrzne komórek epidermy oraz pokrywająca je warstwa kutykulikutykulakutykuli są prawie nieprzepuszczalne dla gazów oddechowych i wody. Dlatego u roślin lądowych wymiana gazowa i transpiracjatranspiracjatranspiracja odbywają się przez aparaty szparkowe.

R1BeagnVq58rG

Na schemacie znajduje się otwarty i zamknięty aparat szparkowy. Składa się z dwóch ilustracji – widać na nich przylegające do siebie komórki roślinne, oddzielone błoną komórkową. W środku obrazka znajduje się spora, prostokątna komórka, wewnątrz której widoczny jest aparat szparkowy. Składa się on z dwóch owalnych, zakrzywionych kształtów, które końcami łączą się ze sobą. Wewnątrz każdej z części aparatu szparkowego znajdują się chloroplasty, przedstawione na rysunku w postaci niewielkich, czarnych punktów. Na pierwszej ilustracji widoczna jest otwarta szparka pomiędzy dwoma częściami aparatu szparkowego, na drugim obrazku aparat szparkowy jest zamknięty – jego dwie części ściśle przylegają do siebie.

Typowy aparat szparkowy składa się z dwóch komórek szparkowych, pomiędzy którymi obecny jest przestwór międzykomórkowy, tzw. szparka. Ściana komórkowa tych komórek jest nierównomiernie zgrubiała. Pod wpływem zmian turgoruturgorturgoru kształt komórek szparkowych ulega zmianie, dzięki czemu aparat szparkowy otwiera się lub zamyka.

Rpe1gibLnKSV31

Film obrazujący otwieranie się i zamykanie aparatu szparkowego u pomidora zwyczajnego (Solanum lycopersicum). W środku kadru widoczny jest aparat szparkowy. Składa się z dwóch owalnych, zakrzywionych kształtów, które końcami stykają się ze sobą. Wewnątrz każdej z części aparatu szparkowego znajdują się chloroplasty, przedstawione na rysunku w postaci niewielkich, zielonkawych punktów. Części aparatu szparkowego zbliżają się i oddalają od siebie, przez co aparat otwiera się i zamyka.

Gdy woda napływa do komórek szparkowych, następuje zwiększenie turgoru. Cienkie i elastyczne ściany rozciągają się i komórki szparkowe ulegają wygięciu – w efekcie szparka powiększa się. Natomiast gdy woda odpływa z komórek szparkowych, następuje spadek turgoru. Ściany wiotczeją i komórki szparkowe ulegają wyprostowaniu, a szparki zmniejszają się.

Włoski to różnorodne struktury: żywe lub martwe, jedno- lub wielokomórkowe, proste i rozgałęzione. Żywe włoski zwiększają powierzchnię parowania wody, przyczyniając się do wzrostu transpiracji. Z kolei martwe włoski ograniczają ten proces.

Rs8pTpbgq38T3

Na fotografii widoczny jest pączek róży. Na czerwonej łodydze oraz listkach okrywających nierozwinięty jeszcze, czerwony kwiat widoczne są kolce, które pełnią funkcję ochronną i chronią rośliny przed zjedzeniem przez roślinożerców.

Kolce to struktury powstałe z komórek epidermy i leżących pod nią komórek miękiszu zasadniczegomiękisz zasadniczymiękiszu zasadniczego. Mają postać sztywnych, krótkich, ostro zakończonych tworów pozbawionych tkanki przewodzącej. Kolce stosunkowo łatwo ulegają oddzieleniu od epidermy.

Włośniki to wytwory ryzodermyryzodermaryzodermy – skórki pokrywającej korzenie. Struktury te powstają w strefie włośnikowej i mają postać cienkościennych, cylindrycznych wypustek o długości około 1,5 mm i średnicy około 15 μmum. Ryzoderma i włośniki odpowiedzialne są za pobieranie wody i soli mineralnych z roztworu glebowego – ich obecność zwiększa powierzchnię chłonną korzenia, dzięki czemu wzrasta efektywność tych procesów.

Włośniki stanowią wytwór niektórych komórek ryzodermy, tzw. komórek włośnikowych (trichoblastów). Pojedynczy włośnik początkowo rozwija się jako niewielkie, szybko rosnące uwypuklenie komórki włośnikowej, które w szczytowej części zawiera jądro komórkowe. Cała komórka włośnikowa ulega silnej wakuolizacji.

RgkPc191f5asP

Na schemacie przedstawiony jest rozwój włośnika. Wewnątrz podłużnego, podzielonego na segmenty korzenia znajduje się komórka włośnikowa, która przemieszcza się w stronę ściany korzenia. Następnie od korzenia odchodzi w bok włośnik, który z czasem coraz bardziej się wydłuża.

Rm4iVKx3GVnMS1

Film obrazuje wzrost włośnika u rzodkiewnika pospolitego. Na filmie widoczna jest cienka, długa struktura z jasnym końcem. Struktura ta z każdą chwilą wydłuża się coraz bardziej, aż jej koniec znika z kadru.

Włośniki żyją kilka dni. W miarę powstawania nowych wytworów ryzodermy w szczytowej części korzenia starsze z nich obumierają – tylko niewielki wycinek korzenia pokryty jest włośnikami.

Słownik